ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΑ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ

Κείμενο Νίκος Αϊβαλής, έρευνα Ελπίδα Ζωγραφίδου

Πάσχα ή Λαμπρή, μια εορτή όπου τιμάει την Ανάσταση του Ιησού Χριστού. Απ' άκρη σ' άκρη της Ελλάδος, όλοι εορτάζουν αυτό το γεγονός. Πολλά έθιμα μοιάζουν από περιοχή σε περιοχή, κάποια όμως έθιμα είναι μοναδικά για κάθε τόπο. Έτσι λοιπόν και στην όμορφη και ιστορική Πελοπόννησο, υπάρχουν έθιμα μοναδικά, τα οποία τιμούν το Πάσχα. Πάμε να δούμε σε κάθε τόπο πως από τα παλιά χρόνια μέχρι σήμερα εορτάζεται αυτή η Λαμπρή ημέρα.

Αργολίδα

Στην Αργολίδα οι προετοιμασίες για την Λαμπρή περιελάμβαναν παραδοσιακά άσπρισμα των σπιτιών, ενώ από την Μεγάλη Πέμπτη οι νοικοκυρές έφτιαχναν κουλούρια και κόκκινα αυγά. Μεγάλο Σάββατο σφάζανε τα αρνιά και ετοίμαζαν την μαγειρίτσα, ενώ το βράδυ πήγαιναν οι οικογένειες στην εκκλησία. Ένα μοναδικό έθιμο είναι αυτό στην περιοχή της Ασίνης, αλλά και σε άλλες περιοχές της Αργολίδας, όπου οπλοφόροι ετοιμάζουν το κάψιμο του Ιούδα. Από Μεγάλη Παρασκευή έως Μεγάλο Σάββατο, νέοι φτιάχνουν ένα ομοίωμα του Ιούδα, μόλις το ομοίωμα φτιαχτεί, το βάζουν πάνω σε καρότσι και το περιφέρουν σε όλο το χωριό. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, τοποθετούσαν το ομοίωμα σε μια κρεμάλα όπου το έκαιγαν.

Αργολίδα: κάψιμο Ιούδα

Κορινθία

Στην Κορινθία, τα χωριά διατηρούν τα δικά τους έθιμα. Στο χωριό Σοφικό, ξεκινάει ένα ατελείωτο γλέντι με χορό και μουσική, όπου συμμετέχουν όλοι οι κάτοικοί, από την Κυριακή του Πάσχα έως την Τρίτη. Το έθιμο αυτό έχει ρίζες στο μακρινό 1617. Αντίστοιχα, στο χωριό Περαχώρα, υπάρχει ο χορός του Γιαρέντη, όπου την Δευτέρα του Πάσχα, οι κάτοικοι με επικεφαλή τον ιερέα της ενορίας, χορεύουν σε σχήμα σταυρού, ένα έθιμο που κρατάει από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Στο Στεφάνι Κορινθίας, υπάρχει το έθιμο της Αγάπης, όπου το απόγευμα της Λαμπρής, φίλοι και εχθροί ασπάζονται ο ένας τον άλλο και χορεύουν όλοι μαζί, ενώ μετά γίνονται τα αγωνίσματα πάλης και πέταγμα λιθαριού από τους άντρες του χωριού. Στο χωριό Άγιος Γεώργιος, άντρες έφιπποι κάνουν περιφορά την εικόνας του Αγίου Γεωργίου σε όλο το χωριό, καβάλα στα άλογα.

Κόρινθος: χορός του Γιαρέντη

Ηλεία

Στην Ηλεία κάθε χρόνο την Δευτέρα του Πάσχα, γίνεται το έθιμο των αλόγων και της κουλούρας. Κάτοικοι από την περιοχή του Πύργου, παρακολουθούν ιπποδρομίες και το τρέξιμο της κουλούρας. Το όνομα προέρχεται από το έπαθλο που ήταν ένα ψωμί, μια κουλούρα δηλαδή. Μετά από τους αγώνες ακολουθεί γλέντι.

Ηλεία: το τρέξιμο της κουλούρας

Αρκαδία

Ξακουστό και φημισμένο είναι πλέον το Πάσχα στο Λεωνίδιο, όπου τη νύχτα της Αναστάσεως χιλιάδες αερόστατα με φωτιά κάνουν τον νυχτερινό ουρανό να λάμπει. Την Κυριακή του Πάσχα γίνεται η ανάγνωση του Ευαγγελίου στα Τσακώνικα. Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής στον Τυρό Αρκαδίας, γίνεται περιφορά του επιτάφιου παραλιακά, με συνοδεία ψαροκάικων, ενώ μικρά παιδιά αφήνουν κεριά μέσα στην θάλασσα, τα οποία συμβολίζουν τις ψυχές των χαμένων Τσακώνων ναυτικών και ψαράδων. Στα Καλάβρυτα, συναντάμε επίσης το έθιμο της κουλούρας, το έπαθλο των νικητών.

Αρκαδία: αερόστατα στο Λεωνίδιο

Μεσσηνία

Ένα έθιμο βγαλμένο από την ιστορία της Μεσσηνίας και τους πολέμους των Ελλήνων κατά των Τούρκων για την Απελευθέρωση, είναι αυτό του σαϊτοπόλεμου. Σύμφωνα με την παράδοση οι Μεσσήνιοι χρησιμοποιούσαν σαΐτες για να αναχαιτίσουν το ιππικό των Τούρκων. Ο δυνατός θόρυβος και οι λάμψεις τρόμαξαν τα εχθρικά άλογα, τα οποία πέταξαν κάτω τους αναβάτες τους. Την Κυριακή του Πάσχα οι συμμετέχοντες χωρίζονται σε ομάδες, όπου κάθε ομάδα διαθέτει λάβαρο, σαλπιγκτή και επικεφαλή, ενώ όλοι φορούν παραδοσιακές στολές. Στα χωριά της Πυλίας, υπάρχει το έθιμο του νομίσματος στο γιαούρτι, όπου οι συναγωνιζόμενοι πρέπει να το βρουν με τα δόντια. 

Μεσσηνία: σαϊτοπόλεμος στην Καλαμάτα

Λακωνία

Στη Μονεμβασιά, κατά την περιφορά του Επιταφίου, μέσα στην καστροπολιτεία, οι κάτοικοι ακολουθούν την περιφορά κρατώντας λευκά κεριά και ψέλνουν. Στη Μάνη, όλο τον χρόνο τρέφουν ξεχωριστά μια προβατίνα, τη "μανάρα", η οποία θα γεννήσει το "λαμπρινό" αρνάκι. Την Μεγάλη Πέμπτη στολίζεται ο "λαμπρινός" με μια κόκκινη κορδέλα στο λαιμό. Στη Μάνη υπάρχει επίσης το έθιμο με το κόκκινο αυγό. Βάζουν στη γη ένα πασχαλινό αυγό την Μεγάλη Πέμπτη και το βγάζουν την Κυριακή του Πάσχα. Από το σχήμα των κηλίδων, οι παλιοί προσπαθούν να προβλέψουν τα μελλούμενα. Πριν από όλη αυτή την διαδικασία, οι οικογένειες πάνε τα αυγά στον ιερέα να τα ευλογήσει. Επίσης, την δεύτερη ημέρα του Πάσχα, πάνε στα μνήματα και τα στολίζουν, ψέλνουν και κάνουν παρακλήσεις, ενώ στους νεκρούς που έφυγαν πριν το Πάσχα τοποθετούν μεγάλα ψωμιά, τα οποία ονομάζονται "δοξάρια". Στην Αλευρού Λακωνίας, οι γυναίκες στολίζουν τον Επιτάφιο με άνθη και φρούτα. Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, οι άντρες ρίχνουν παραδοσιακά με τα τουφέκια τους στον αέρα. 

Λακωνία: το έθιμο των τουφεκιών στην Αλευρού

Αχαϊα

Στο χωριό Άνω Καστρίτσι, οι κάτοικοι ντυμένοι με παραδοσιακές στολές, την δεύτερη μέρα του Πάσχα, κάνουν δέηση με τον ιερέα έτσι ώστε να προφυλάξουν το χωριό από καταστροφές. Στην Τεμένη Αιγίου, βρίσκουμε το έθιμο της κουλούρας, όπου ύστερα από αγώνα δρόμου, ο νικητής κερδίζει μια κουλούρα που έχουν φτιάξει οι ανύπαντρες γυναίκες του χωριού. Στα χωριά Βασιλικό και Κρήνη, συναντάμε τους καβαλάρηδες οι οποίοι περιφέρουν την εικόνα του Αγίου Γεωργίου και την Ελληνική σημαία. Στο Διακοπτό, παραδοσιακά το ψήσιμο γίνεται ανά γειτονιά και όχι ο καθένας σπίτι του, με αποτέλεσμα κάθε γλέντι να έχει πολύ κόσμο, μουσική και χορούς.

Αχαΐα: έφιπποι του Αη Γιώργη