Κείμενο και έρευνα του Νίκου Αϊβαλή
Σπάρτη, Πελοπόννησος, πρωτεύουσα της Λακωνίας, ανατολικά του Ταϋγέτου, νότια της αρχαίας πόλης της Σπάρτης και κοντά στον ποταμό Ευρώτα. Τι να πρωτοπεί κανείς για μία από τις πιο ιστορικές πόλεις του κόσμου, όπου το όνομα της είναι γνωστό απ' άκρη σ' άκρη της γης. Τρεις οι βασικοί λόγοι που η Σπάρτη έχει μυθική υπόσταση σε όλο τον κόσμο: 1) η μάχη των Θερμοπυλών όπου ο βασιλιάς Λεωνίδας με 300 επίλεκτους Σπαρτιάτες και 700 Θεσπιείς θυσιάστηκαν για την ελευθερία της Ελλάδος απέναντι στην πανίσχυρη Περσική αυτοκρατορία, 2) η θρυλική Σπαρτιατική φάλαγγα όπου ήταν ίσως το πιο ισχυρό στρατιωτικό σώμα της εποχής και 3) το πολίτευμα και οι νόμοι του Λυκούργου. Σε αυτό το άρθρο θα εμβαθύνουμε περισσότερο στην Σπάρτη, θα ταξιδέψουμε ως εκεί να γνωρίσουμε την Σπάρτη από την αρχαιότητα έως σήμερα.
Αρχίζοντας την διαδρομή μας στην Σπάρτη, ξεκινάμε από την αρχαία Σπάρτη, ώστε να καταλήξουμε στην σύγχρονη και μοντέρνα Σπάρτη. Η περιοχή έχει τεράστια ιστορία από την αρχαιότητα, τον μεσαίωνα έως και την νεότερη εποχή. Δωριείς και Ηρακλειδείς, με τους νόμους του Λυκούργου έχτισαν μια μακροχρόνια πολιτεία που έμελε να μείνει στην ιστορία. Λανθασμένα οι Σπαρτιάτες κατηγορήθηκαν ως πολεμόχαροι και αιμοσταγείς. Αρχαιολόγοι, μελετητές και ερευνητές που ερευνούν την κοινωνία της Σπάρτης διαφωνούν και μιλούν για μια Σπάρτη ισονομίας και ισότητας, όπου από τον βασιλιά μέχρι τον τελευταίο πολίτη, ήταν όλοι κάτω από τον νόμο και ο νόμος λειτουργούσε προς το κοινό καλό της Σπάρτης. Επιπρόσθετα η θέση της γυναίκας ήταν πολύ σημαντική στην Σπάρτη, καθώς απολάμβανε τεράστιες ελευθερίες σε σχέση με τις γυναίκες των υπόλοιπων ελληνικών πόλεων.
Σημαντικό επίσης να αναφερθούμε στον γνωστό Καιάδα, το βάραθρο στους πρόποδες του Ταϋγέτου κοντά στο σύγχρονο χωριό Τρύπη, όπου σύμφωνα με τον μύθο οι Σπαρτιάτες πετούσαν εκεί τα ανάπηρα βρέφη, κάτι το οποίο εντελώς λανθασμένα πιστεύεται ακόμη και σήμερα. Η πρώτη επίσημη έρευνα έγινε το 1983, όπου με ανθρωπολογική μελέτη δεν βρέθηκε ούτε ένας σκελετός βρέφους. Σύμφωνα με τον Στράβων, στον Καιάδα ρίπτονταν μόνο κακούργοι και αιχμάλωτοι πολέμου, ενώ πολλοί φημισμένοι Σπαρτιάτες δεν ήταν αρτιμελείς εκ γενετής, όπως ο βασιλιάς Αγησίλαος που ήταν χωλός και ο ποιητής Τυρταίος που ήταν τυφλός.
Λακωνικοί αλλά όχι στερημένοι οι Σπαρτιάτες, λανθασμένα πιστεύεται πως δεν άφησαν πίσω μνημεία όπως άλλες πόλεις, κάτι που δεν ισχύει και θα το δούμε παρακάτω. Ο λόγος που σήμερα η Σπάρτη δεν έχει το πλήθος των μνημείων όπως άλλες πόλεις, καθώς και ότι έχει απομείνει είναι πέτρες και μάρμαρα, σπασμένα και πεταμένα, είναι λόγο της καταστροφικής λαίλαπας που πέρασε από την περιοχή εν ονόματι Μισέλ Φουρμόν. Γάλλος ιερωμένος, απεσταλμένος του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου 15ου και με την άδεια των Τούρκων, ο Φουρμόν το 1730 ήλθε στην Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα και στην Σπάρτη. Κυριολεκτικά δεν άφησε λίθο επί λίθου στην αρχαία Σπάρτη και την γύρω περιοχή μέχρι τις Αμύκλες, όπου κατεδάφισε τον ναό του Απόλλωνα. Κατέστρεψε, κατέσκαψε, γκρέμισε, βανδάλισε και εξαφάνισε όλα τα αρχαία μνημεία της πόλης, σώθηκαν μόνο όσα μπορούσε να στείλει στην Γαλλία με καράβια, όπως 300 επιγραφές ανεκτίμητης αξίας, ενώ όλα τα άλλα τα εκθεμελίωσε.
Η Σπάρτη γνώρισε και άλλες λεηλασίες, όπως το 395 από τους Γότθους υπό τον Αλάριχο, αλλά και από τους Σλάβους το 587, όπου και πολλοί Σπαρτιάτες αναγκάστηκαν να φύγουν για την Μονεμβασιά, την Μάνη και την Σικελία. Στην πορεία των χρόνων και άλλοι αρχαιοκάπηλοι λεηλάτησαν τον τόπο, με αποτέλεσμα πολλά Λακωνικά ευρήματα αξίας να τα βλέπουμε στα μουσεία άλλων χωρών και σε ιδιωτικές συλλογές.
Σύμφωνα με τη διήγηση των Σπαρτιατών, πρώτος βασιλιάς της χώρας ήταν ο Λέλεγας, ο οποίος είχε δυο παιδιά, τον Μύλη και τον Πολυκάονα. Ο Μύλης διαδέχτηκε τον Λέλεγα και τον Μύλη διαδέχθηκε ο Ευρώτας, απ' όπου πήρε και το όνομα του ο ποταμός που πριν ονομαζόταν Ίρις. Ο Ευρώτας είχε κόρη την Σπάρτη, η οποία παντρεύτηκε τον Λακεδαίμονα, ο οποίος ήταν γιος του Δία και της Ταϋγέτης. Ο Λακεδαίμονας έχτισε μια πόλη, όπου έδωσε το όνομα της γυναίκας του, την Σπάρτη. Γιος του Λακεδαίμονα και της Σπάρτης ήταν ο Αμύκλας. Σύμφωνα με τον ανασκαφέα Θεόδωρο Σπυρόπουλο, αρχαιολόγο και έφορο αρχαιοτήτων Σπάρτης, η πρώτη πόλη της Σπάρτης, η ομηρική Λακεδαίμων όπου είχαν το ανάκτορό τους ο Μενέλαος και η Ωραία Ελένη, ήταν στην θέση της Πελλάνας, εκεί όπου έχει βρεθεί μεγάλος αριθμός μνημείων, όπως θολωτοί τάφοι, με πιο σημαντικό τον βασιλικό τάφο του 1500 π.Χ. με τον θόλο του να έχει διάμετρο πάνω από 10 μέτρα.
Μπαίνοντας λοιπόν στην Σπάρτη ξεκινάμε από την αρχαία Σπάρτη, η οποία βρίσκεται πίσω από το Δημοτικό Στάδιο Σπάρτης, στο τέρμα της κεντρικής λεωφόρου Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Μπαίνοντας στον χώρο, η συγκίνηση από την ιστορία του τόπου, καθώς και η ενέργεια του, σίγουρα δεν αφήνουν κανέναν αδιάφορο. Μέσα στην φύση, στα αγριολούλουδα και τις ελιές, τα σπαράγματα του αρχαίου μεγαλείου των Σπαρτιατών. Οδεύοντας προς την Ακρόπολη της Σπάρτης, υπάρχει το ιερό της Χαλκιοίκου Αθηνάς, πολιούχου της πόλης, καθώς και πλήθος άλλων ευρημάτων όπου γεμίζουν τον τόπο.
Άλλα αξιοθέατα της Σπάρτης, είναι το Λεωνιδαίο, αλλιώς κενοτάφιο του Λεωνίδα, ένας ναός του 5ου αιώνα π.Χ. στην πλατεία Κενοτάφιου, μεταξύ των οδών Ηρακλειδών και Θερμοπυλών. Αντίστοιχα, 5 χιλιόμετρα από την πόλη, στην κορυφή του λόφου του Προφήτη Ηλία στην αρχαία Θεράπνη, υπάρχει το Μενελάιο, όπου υπήρχε ναός. Ένα άλλο πολύ σημαντικής σημασίας αξιοθέατο, είναι το ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος, 100 μέτρα ανατολικά από τη γέφυρα του Ευρώτα, εκεί όπου βρισκόταν ο συνοικισμός των Λιμνών. Εκεί λατρευόταν η Ορθία Άρτεμις, η οποία ήταν προστάτης των παιδιών και των εφήβων. Το ιερό ήταν σημαντικός χώρος για την κρατική αγωγή των παιδιών στις αγέλες.
Μπροστά από το Δημοτικό Στάδιο Σπάρτης, υπάρχει περίλαμπρο το άγαλμα του θρυλικού βασιλιά Λεωνίδα, ακριβώς μπροστά από την κεντρική λεωφόρο Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, έργο του Βάσου Φαληρέα από την Καρδαμύλη της Μάνης, το 1969. Το άγαλμα εμπρός γράφει "Μολών Λαβέ", ενώ από κάτω γράφει: "ω! τρακόσιοι! σηκωθείτε και ξαναλθέτε σ' εμάς τα παιδιά σας, θελ' ιδείτε πόσο μοιάζουνε μ' εσάς", του Διονύσιου Σολωμού.
Πάνω στην λεωφόρο υπάρχει και ο ναός του Οσίου Νίκωνος, του οποίου η ανοικοδόμηση άρχισε το 1940 περίπου. Η μνήμη του Νίκωνος εορτάζεται 26 Νοεμβρίου με μεγάλες εορτές στην πόλη. Απέναντι από την εκκλησία βρίσκεται ένα όμορφο πάρκο με ένα σιντριβάνι. Η λεωφόρος Παλαιολόγου είναι γνωστή για τους φοίνικες που υπάρχουν κατά μήκος του δρόμου, οι οποίοι δίνουν μια νησιωτική εικόνα.
Τα Χριστούγεννα οι φοίνικες στολίζονται, δημιουργόντας μια ευχάριστη ατμόσφαιρα στην πόλη. Επίσης στην Παλαιολόγου βρίσκονται νεοκλασικά και πέτρινα σπίτια, ένα εκ των οποίων φιλοξενεί την Κουμαντάρειο Πινακοθήκη, η οποία εγκαινιάστηκε το 1982, ως παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης σε ένα όμορφο αρχοντικό του 1909. Επίσης πάνω στην οδό υπάρχει ένα μνημείο με χαραγμένα όλα τα ονόματα των Σπαρτιατών Ολυμπιονικών από την αρχαιότητα έως σήμερα, καθώς και τα ονόματα των νικητών του Σπάρταθλου.
Η οδός Παλαιολόγου είναι από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους της Σπάρτης, αφού εκεί θα βρείτε καθ' όλη τη διάρκεια της μέρας τους κατοίκους να περπατάνε είτε για βόλτα είτε για δουλείες, άφθονα μαγαζιά, φούρνους, καφέ, ξενοδοχεία και ότι άλλο μπορεί να θελήσει κανείς. Το βράδυ τα μαγαζιά σφύζουν από ζωή, προσφέροντας καφέ, ποτό και φαγητό, ενώ πολλοί κάτοικοι κάνουν τον βραδινό τους περίπατο.
Πάνω από την Παλαιολόγου βρίσκεται το κέντρο της Σπάρτης, η κεντρική πλατεία του Δημαρχείου. Το Δημαρχείο εγκαινιάστηκε το 1909 σε ένα πανέμορφο νεοκλασικό κτίριο. Η πλατεία είναι πλακόστρωτη, σφύζει από ζωή με παιδιά που παίζουν, ενώ υπάρχουν όμορφα μαγαζάκια όπως καφετέριες, ουζερί, μπαρ και εστιατόρια.
Πάνω στην πλατεία υπάρχει ένα άγαλμα ενός Σπαρτιάτη πολεμιστή, το οποίο φέρει μια πλάκα με το εμβατήριο του Τυρταίου που λέει: "τι τιμή στο παλικάρι όταν πρώτο στη φωτιά σκοτωθεί για την πατρίδα με τη σπάθα στη δεξιά". Ένας άλλος κεντρικός δρόμος της Σπάρτης είναι η οδός Λυκούργου. Εκεί βρίσκουμε το Δικαστικό Μέγαρο και τον επιβλητικό μητροπολιτικό ναό της Ευαγγελίστριας, ο οποίος χτίστηκε το 1893. Απέναντι από το Δικαστικό Μέγαρο υπάρχει πλατεία και το άγαλμα του Σπαρτιάτη νομοθέτη, Λυκούργου. Στον ίδιο δρόμο υπάρχει και η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Σπάρτης, η οποία ιδρύθηκε το 1972, με πλήθος βιβλιογραφίας.
Στην πόλη της Σπάρτης υπάρχουν πολλοί ναοί και εκκλησίες, όπως ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου στην επαρχιακή οδό Σπάρτης - Μυστρά, της Αγίας Βαρβάρας στον δρόμο ΕΟ Σπάρτης - Γυθείου, ο ναός της Αγίας Αικατερίνης κοντά στην οδό Παλαιολόγου, η εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα στο τέρμα της οδού Τριακοσίων, η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα επίσης στην οδό Τριακοσίων κλπ. Επίσης σε κοντινή απόσταση από την πόλη, υπάρχει το Σαϊνοπούλειο αμφιθέατρο, μέσα σε ένα καταπράσινο πάρκο, κοντά στον οικισμό της Μαγούλας, με θέα τον Ταΰγετο και τον Μυστρά. Εκεί γίνονται διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις, ειδικά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Μέσα στο πάρκο υπάρχουν παιδικές χαρές, άπλετος χώρος για να παίξουν παιδιά, παγκάκια, καθώς και ο δρόμος των ποιητών, όπου υπάρχουν προτομές από πολλούς σπουδαίους Λάκωνες και άλλους Έλληνες ποιητές. Συγκεκριμένα υπάρχουν οι προτομές των: Νικηφόρος Βρεττάκος, Γιάννης Ρίτσος, Οδυσσέας Ελύτης, Γιώργος Σεφέρης, Τυρταίος, Κωστής Παλαμάς, Αλκμάν και Διονύσιος Σολωμός.
Ένας επίσης πολύ ωραίος χώρος ηρεμίας και αναψυχής είναι το Πάρκο Γουδέ, στον δρόμο ΕΟ Σπάρτης - Μυστρά. Σε πολύ μικρή απόσταση από το κέντρο της Σπάρτης, μια καταπράσινη έκταση προσφέρεται για πικ-νικ, περπάτημα, ποδήλατο, γυμναστική καθώς διαθέτει όργανα γυμναστικής, αλλά και χαλάρωση, ενώ είναι κατάλληλο για παιδιά αφού διαθέτη παιδική χαρά σε άριστη κατάσταση.
Στον δρόμο μεταξύ Λουκούργου και Αγίου Νίκωνος υπάρχει το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης. Κτίστηκε το 1874 περίπου και φέρεται να είναι το πρώτο Ελληνικό μουσείο που κτίστηκε σε επαρχιακή πόλη. Το μουσείο έχει πλήθος ευρημάτων ανυπολόγιστης αξίας, από τα μυκηναϊκά χρόνια (1600 π.Χ.) έως την ρωμαϊκή περίοδο. Έξω από τον χώρο του μουσείου υπάρχει ένα πολύ όμορφο πάρκο, κατάλληλο για να ξαποστάσει κανείς. Ένας πολύ σημαντικός χώρος που πρέπει να επισκεφθεί κανείς επίσης, είναι το Μουσείο Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού, στην οδό Όθωνος Αμαλίας. Το μουσείο στεγάζεται στο χώρο της παλιάς Ηλεκτρικής Εταιρείας. Τα εκθέματα αφορούν το λάδι και την ελιά, την ελαιοκαλλιέργεια και την ελαιοσυλλογή, η εξέλιξη των ελαιοτριβείων από τα προϊστορικά χρόνια έως τα βυζαντινά, καθώς και τις παραδοσιακές τεχνικές παραγωγής του λαδιού.
Στην όμορφη και φιλήσυχη Σπάρτη γίνονται επίσης πολύ σημαντικές αθλητικές διοργανώσεις. Πρώτο είναι το Σπάρταθλον. Εις μνήμην του ημεροδρόμου Φειδιππίδη τον οποίο έστειλε ο Αθηναίος στρατηγός Μιλτιάδης στην Σπάρτη, ώστε να ζητήσουν βοήθεια οι Αθηναίοι για να αντιμετωπίσουν την Περσική απειλή στον Μαραθώνα το 490 π.Χ. Διαδραματίζεται κάθε χρόνο ο διεθνής αγώνας υπερμαραθωνίου δρόμου 246,8 χιλιομέτρων, με αφετηρία την Αθήνα και τερματισμό την Σπάρτη. Αποτελεί ένα διεθνές δρώμενο, όπου άνθρωποι απ' όλο τον κόσμο έρχονται να αγωνιστούν σε αυτόν τον πολύ δύσκολο μαραθώνιο. Ένα δεύτερο δρώμενο είναι η Σπαρτακιάδα, ένας ετήσιος ποδηλατικός αγώνας με αφετηρία την Αθήνα και τερματισμό την Σπάρτη.
To 2019 έγινε με μεγάλη επιτυχία ο διεθνής αθλητικός διαγωνισμός Spartan Race (σπαρτιατικός αγώνας), στον οποίο λαμβάνουν μέρος άντρες, γυναίκες και παιδιά. Ο διαγωνισμός αποτελείται από μια σειρά αγώνων μετ' εμποδίων με διάφορες αποστάσεις και βαθμούς δυσκολίας, όπου συνήθως κυμαίνονται από 3 χιλιόμετρα έως αποστάσεις μαραθωνίου. Η διοργάνωση ξεκίνησε στις ΗΠΑ το 2010 και έχει εξαπλωθεί σε πάνω από 30 χώρες, όπως Καναδά, Αυστραλία κλπ, μέχρι που ήρθε στην Σπάρτη προσελκύοντας ανθρώπους απ' όλο τον κόσμο. Τέλος, για πρώτη φορά πέρασε η Ολυμπιακή Φλόγα από την πόλη της Σπάρτης, για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκυο το 2020. Στην τελετή λαμπαδηδρομίας που τίμησε την πόλη, συμμετείχαν η επίτιμη πρέσβειρα της πόλης, Ρόη Δανάλη Αποστολοπούλου, καθώς και ο Σκωτσέζος ηθοποιός Τζεράρντ Μπάτλερ, ο οποίος το 2006, ενσάρκωσε τον βασιλιά Λεωνίδα στην ταινία "300".
Αφού γυρίσουμε την Σπάρτη, τα αξιοθέατα της, τα μαγαζιά της, γνωρίσουμε τον κόσμο της, το ταξίδι δεν τελειώνει εκεί. Σε πολύ κοντινή απόσταση υπάρχουν δεκάδες προορισμοί όπου μπορεί κανείς να επισκεφθεί με υπέροχη φυσική ομορφιά και ιστορία. Ταΰγετος (δείτε το άρθρο μας Αφιέρωμα στον Ταΰγετο), Ευρώτας (δείτε το άρθρο μας Ευρώτας το αρχαίο ποτάμι), Μυστράς (δείτε το άρθρο μας Μυστράς η Βυζαντινή πολιτεία), Παρόρι, Αναβρυτή (δείτε το άρθρο μας Αναβρυτή το μπαλκόνι του Ταϋγέτου), Τρύπη, Καστόρειο, περιοχή Φάριδος (δείτε το αφιέρωμα μας στα χωριά Ανώγεια, Παλαιοπαναγιά, Καλύβια Σοχάς), αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας Σπάρτης (δείτε το άρθρο μας Περίπατος στην Αρχαία Σπάρτη), καθώς και πολλά άλλα μέρη γύρω από την Σπάρτη που θα ικανοποιήσουν και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη. Αυτή είναι η Σπάρτη, η πόλη των ηρώων, σας προτρέπουμε να την επισκεφθείτε και εσείς.
Σπάρτη, Πελοπόννησος, πρωτεύουσα της Λακωνίας, ανατολικά του Ταϋγέτου, νότια της αρχαίας πόλης της Σπάρτης και κοντά στον ποταμό Ευρώτα. Τι να πρωτοπεί κανείς για μία από τις πιο ιστορικές πόλεις του κόσμου, όπου το όνομα της είναι γνωστό απ' άκρη σ' άκρη της γης. Τρεις οι βασικοί λόγοι που η Σπάρτη έχει μυθική υπόσταση σε όλο τον κόσμο: 1) η μάχη των Θερμοπυλών όπου ο βασιλιάς Λεωνίδας με 300 επίλεκτους Σπαρτιάτες και 700 Θεσπιείς θυσιάστηκαν για την ελευθερία της Ελλάδος απέναντι στην πανίσχυρη Περσική αυτοκρατορία, 2) η θρυλική Σπαρτιατική φάλαγγα όπου ήταν ίσως το πιο ισχυρό στρατιωτικό σώμα της εποχής και 3) το πολίτευμα και οι νόμοι του Λυκούργου. Σε αυτό το άρθρο θα εμβαθύνουμε περισσότερο στην Σπάρτη, θα ταξιδέψουμε ως εκεί να γνωρίσουμε την Σπάρτη από την αρχαιότητα έως σήμερα.
 |
| Αρχαία Σπάρτη |
Αρχίζοντας την διαδρομή μας στην Σπάρτη, ξεκινάμε από την αρχαία Σπάρτη, ώστε να καταλήξουμε στην σύγχρονη και μοντέρνα Σπάρτη. Η περιοχή έχει τεράστια ιστορία από την αρχαιότητα, τον μεσαίωνα έως και την νεότερη εποχή. Δωριείς και Ηρακλειδείς, με τους νόμους του Λυκούργου έχτισαν μια μακροχρόνια πολιτεία που έμελε να μείνει στην ιστορία. Λανθασμένα οι Σπαρτιάτες κατηγορήθηκαν ως πολεμόχαροι και αιμοσταγείς. Αρχαιολόγοι, μελετητές και ερευνητές που ερευνούν την κοινωνία της Σπάρτης διαφωνούν και μιλούν για μια Σπάρτη ισονομίας και ισότητας, όπου από τον βασιλιά μέχρι τον τελευταίο πολίτη, ήταν όλοι κάτω από τον νόμο και ο νόμος λειτουργούσε προς το κοινό καλό της Σπάρτης. Επιπρόσθετα η θέση της γυναίκας ήταν πολύ σημαντική στην Σπάρτη, καθώς απολάμβανε τεράστιες ελευθερίες σε σχέση με τις γυναίκες των υπόλοιπων ελληνικών πόλεων.
 |
| αρχαία Σπάρτη και στο βάθος η σύγχρονη Σπάρτη |
Σημαντικό επίσης να αναφερθούμε στον γνωστό Καιάδα, το βάραθρο στους πρόποδες του Ταϋγέτου κοντά στο σύγχρονο χωριό Τρύπη, όπου σύμφωνα με τον μύθο οι Σπαρτιάτες πετούσαν εκεί τα ανάπηρα βρέφη, κάτι το οποίο εντελώς λανθασμένα πιστεύεται ακόμη και σήμερα. Η πρώτη επίσημη έρευνα έγινε το 1983, όπου με ανθρωπολογική μελέτη δεν βρέθηκε ούτε ένας σκελετός βρέφους. Σύμφωνα με τον Στράβων, στον Καιάδα ρίπτονταν μόνο κακούργοι και αιχμάλωτοι πολέμου, ενώ πολλοί φημισμένοι Σπαρτιάτες δεν ήταν αρτιμελείς εκ γενετής, όπως ο βασιλιάς Αγησίλαος που ήταν χωλός και ο ποιητής Τυρταίος που ήταν τυφλός.
 |
| Καιάδας |
Λακωνικοί αλλά όχι στερημένοι οι Σπαρτιάτες, λανθασμένα πιστεύεται πως δεν άφησαν πίσω μνημεία όπως άλλες πόλεις, κάτι που δεν ισχύει και θα το δούμε παρακάτω. Ο λόγος που σήμερα η Σπάρτη δεν έχει το πλήθος των μνημείων όπως άλλες πόλεις, καθώς και ότι έχει απομείνει είναι πέτρες και μάρμαρα, σπασμένα και πεταμένα, είναι λόγο της καταστροφικής λαίλαπας που πέρασε από την περιοχή εν ονόματι Μισέλ Φουρμόν. Γάλλος ιερωμένος, απεσταλμένος του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου 15ου και με την άδεια των Τούρκων, ο Φουρμόν το 1730 ήλθε στην Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα και στην Σπάρτη. Κυριολεκτικά δεν άφησε λίθο επί λίθου στην αρχαία Σπάρτη και την γύρω περιοχή μέχρι τις Αμύκλες, όπου κατεδάφισε τον ναό του Απόλλωνα. Κατέστρεψε, κατέσκαψε, γκρέμισε, βανδάλισε και εξαφάνισε όλα τα αρχαία μνημεία της πόλης, σώθηκαν μόνο όσα μπορούσε να στείλει στην Γαλλία με καράβια, όπως 300 επιγραφές ανεκτίμητης αξίας, ενώ όλα τα άλλα τα εκθεμελίωσε.
 |
| αρχαίολογικά ευρήματα εντός πόλης |
Η Σπάρτη γνώρισε και άλλες λεηλασίες, όπως το 395 από τους Γότθους υπό τον Αλάριχο, αλλά και από τους Σλάβους το 587, όπου και πολλοί Σπαρτιάτες αναγκάστηκαν να φύγουν για την Μονεμβασιά, την Μάνη και την Σικελία. Στην πορεία των χρόνων και άλλοι αρχαιοκάπηλοι λεηλάτησαν τον τόπο, με αποτέλεσμα πολλά Λακωνικά ευρήματα αξίας να τα βλέπουμε στα μουσεία άλλων χωρών και σε ιδιωτικές συλλογές.
 |
| Αρχαία Σπάρτη |
Σύμφωνα με τη διήγηση των Σπαρτιατών, πρώτος βασιλιάς της χώρας ήταν ο Λέλεγας, ο οποίος είχε δυο παιδιά, τον Μύλη και τον Πολυκάονα. Ο Μύλης διαδέχτηκε τον Λέλεγα και τον Μύλη διαδέχθηκε ο Ευρώτας, απ' όπου πήρε και το όνομα του ο ποταμός που πριν ονομαζόταν Ίρις. Ο Ευρώτας είχε κόρη την Σπάρτη, η οποία παντρεύτηκε τον Λακεδαίμονα, ο οποίος ήταν γιος του Δία και της Ταϋγέτης. Ο Λακεδαίμονας έχτισε μια πόλη, όπου έδωσε το όνομα της γυναίκας του, την Σπάρτη. Γιος του Λακεδαίμονα και της Σπάρτης ήταν ο Αμύκλας. Σύμφωνα με τον ανασκαφέα Θεόδωρο Σπυρόπουλο, αρχαιολόγο και έφορο αρχαιοτήτων Σπάρτης, η πρώτη πόλη της Σπάρτης, η ομηρική Λακεδαίμων όπου είχαν το ανάκτορό τους ο Μενέλαος και η Ωραία Ελένη, ήταν στην θέση της Πελλάνας, εκεί όπου έχει βρεθεί μεγάλος αριθμός μνημείων, όπως θολωτοί τάφοι, με πιο σημαντικό τον βασιλικό τάφο του 1500 π.Χ. με τον θόλο του να έχει διάμετρο πάνω από 10 μέτρα.
 |
| Αρχαία Πελλάνα |
Η ιστορία της Σπάρτης τεράστια. Από τον Τρωικό πόλεμο, τους Περσικούς πολέμους όπου έλαβε μέρος στη μάχη των Θερμοπυλών με τον βασιλιά Λεωνίδα, στις ναυμαχίες του Αρτεμισίου και της Σαλαμίνας όπου έλαβε μέρος με τον ναύαρχο Ευρυβιάδη, τη μάχη των Πλαταιών με τον στρατηγό Παυσανία, καθώς και πλήθος άλλων ιστορικών μαχών, οι οποίες έκαναν τους Σπαρτιάτες πολεμιστές τόσο περίφημους, ώστε μόνο στο άκουσμα του ονόματος τους, έτρεμαν οι καρδιές των εχθρών τους. Ο λόγος ήταν η τρομερή σπαρτιατική φάλαγγα, η οποία απαρτιζόμενη από άριστα εκπαιδευμένους στρατιώτες, φάνταζε ανίκητη. Όμως η Σπάρτη δεν έβγαλε μόνο φημισμένους πολεμιστές και βασιλιάδες όπως ο Λεωνίδας, ο Αγησίλαος, ο Βρασίδας, ο Κλέαρχος, ο Λύσανδρος και άλλοι, αλλά και άλλους σημαντικούς ανθρώπους όπως ο Χίλων ο Λακεδαιμόνιος (600 π.Χ. - 520 π.Χ.), Σπαρτιάτης πολιτικός, νομοθέτης, φιλόσοφος και ποιητής, ο οποίος ήταν ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας. Επίσης ο Τυρταίος, Σπαρτιάτης ποιητής ο οποίος έζησε τον 7ο αιώνα π.Χ., φημισμένος για τους πατριωτικούς του παιάνες και φυσικά ο Λυκούργος, νομοθέτης της Σπάρτης, ο οποίος έζησε γύρω στο 800 π.Χ.
 |
| αρχαίο θέατρο Σπάρτης |
Την εποχή του Μεσαίωνα η πόλη της Σπάρτης είχε υποβαθμιστεί πολύ, όμως ο γειτονικός Μυστράς ήταν μια από τις πιο ισχυρές δυνάμεις του Βυζαντίου. Στη νεότερη εποχή, το 1821 η περιοχή θα εξεγερθεί κατά των Τούρκων με την βοήθεια των Μανιατών και ως το 1828 θα καταφέρουν να καταλάβουν τα κάστρα της περιοχής και να αντιμετωπίσουν τον Ιμπραήμ. Το 1834 ο Όθωνας αποφασίζει την οικοδόμηση της σύγχρονης πόλης της Σπάρτης. Τα σχέδια της σύγχρονης πόλης τα έκανε ο Βαυαρός Φρίντριχ Στάουφερτ με βάση τις αρχές του νεοκλασικού πολεοδομικού σχεδιασμού της Ευρώπης, κάτι που ακόμα και σήμερα φαίνεται στην πόλη της Σπάρτης, αφού φημίζεται για τα άριστα συμμετρικά οικοδομικά της τετράγωνα.
 |
| θέα από την Ακρόπολη της Σπάρτης |
 |
| κυκλοτερές οικοδόμημα, Αρχαία Σπάρτη |
Το αρχαίο θέατρο σκαρφαλωμένο στην πλαγιά της Ακρόπολης, του οποίου το άνοιγμα φτάνει τα 140 μέτρα. Κοντά στο θέατρο υπάρχουν τα ερείπια της μεγάλης Βασιλικής του Σωτήρος Χριστού, όπου σύμφωνα με την παράδοση, η ανέγερση του ναού έγινε από τον όσιο Νίκωνα, πολιούχο της σύγχρονης Σπάρτης. Έχουν βρεθεί επίσης λείψανα τείχους του 4ου αιώνα μ.Χ., μια Ρωμαϊκή Στοά, ένα κυκλοτερές οικοδόμημα στο νοτιοανατολικό τμήμα του αρχαιολογικού χώρου, ένας Βυζαντινός ναός του 10ου αιώνα μ.Χ., η Αγορά, μια Αρχαϊκή Στοά και πολλά άλλα.
 |
| ναός Χαλκιοίκου Αθηνάς |
Όμως τα μνημεία δεν σταματούν εκεί, αφού και εντός της σύγχρονης πόλης υπάρχουν διάσπαρτα αξιοθέατα, όπως Ρωμαϊκές επαύλεις και κτίσματα, αλλά και το εξαιρετικό Βυζαντινό λουτρικό συγκρότημα στην οδό Τριακοσίων. Τα λουτρά στην αρχαία Ελλάδα ήταν πολύ σημαντικά για την καθαριότητα, αλλά και την θεραπεία, κάτι που πέρασαν οι Έλληνες στους Ρωμαίους και από κει στην Βυζαντινή περίοδο. Το συγκρότημα είχε χώρους κρύου, χλιαρού και ζεστού νερού, αποδυτήρια και πολλά άλλα, καθώς έχει και άψογη διακόσμηση.
 |
| Βυζαντινό λουτρικό συγκρότημα |
Άλλα αξιοθέατα της Σπάρτης, είναι το Λεωνιδαίο, αλλιώς κενοτάφιο του Λεωνίδα, ένας ναός του 5ου αιώνα π.Χ. στην πλατεία Κενοτάφιου, μεταξύ των οδών Ηρακλειδών και Θερμοπυλών. Αντίστοιχα, 5 χιλιόμετρα από την πόλη, στην κορυφή του λόφου του Προφήτη Ηλία στην αρχαία Θεράπνη, υπάρχει το Μενελάιο, όπου υπήρχε ναός. Ένα άλλο πολύ σημαντικής σημασίας αξιοθέατο, είναι το ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος, 100 μέτρα ανατολικά από τη γέφυρα του Ευρώτα, εκεί όπου βρισκόταν ο συνοικισμός των Λιμνών. Εκεί λατρευόταν η Ορθία Άρτεμις, η οποία ήταν προστάτης των παιδιών και των εφήβων. Το ιερό ήταν σημαντικός χώρος για την κρατική αγωγή των παιδιών στις αγέλες.
 |
| ιερό Ορθίας Αρτέμιδος |
Μπροστά από το Δημοτικό Στάδιο Σπάρτης, υπάρχει περίλαμπρο το άγαλμα του θρυλικού βασιλιά Λεωνίδα, ακριβώς μπροστά από την κεντρική λεωφόρο Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, έργο του Βάσου Φαληρέα από την Καρδαμύλη της Μάνης, το 1969. Το άγαλμα εμπρός γράφει "Μολών Λαβέ", ενώ από κάτω γράφει: "ω! τρακόσιοι! σηκωθείτε και ξαναλθέτε σ' εμάς τα παιδιά σας, θελ' ιδείτε πόσο μοιάζουνε μ' εσάς", του Διονύσιου Σολωμού.
 |
| άγαλμα βασιλιά Λεωνίδα |
Πάνω στην λεωφόρο υπάρχει και ο ναός του Οσίου Νίκωνος, του οποίου η ανοικοδόμηση άρχισε το 1940 περίπου. Η μνήμη του Νίκωνος εορτάζεται 26 Νοεμβρίου με μεγάλες εορτές στην πόλη. Απέναντι από την εκκλησία βρίσκεται ένα όμορφο πάρκο με ένα σιντριβάνι. Η λεωφόρος Παλαιολόγου είναι γνωστή για τους φοίνικες που υπάρχουν κατά μήκος του δρόμου, οι οποίοι δίνουν μια νησιωτική εικόνα.
 |
| ναός Οσίου Νίκωνος |
Τα Χριστούγεννα οι φοίνικες στολίζονται, δημιουργόντας μια ευχάριστη ατμόσφαιρα στην πόλη. Επίσης στην Παλαιολόγου βρίσκονται νεοκλασικά και πέτρινα σπίτια, ένα εκ των οποίων φιλοξενεί την Κουμαντάρειο Πινακοθήκη, η οποία εγκαινιάστηκε το 1982, ως παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης σε ένα όμορφο αρχοντικό του 1909. Επίσης πάνω στην οδό υπάρχει ένα μνημείο με χαραγμένα όλα τα ονόματα των Σπαρτιατών Ολυμπιονικών από την αρχαιότητα έως σήμερα, καθώς και τα ονόματα των νικητών του Σπάρταθλου.
 |
| οδός Παλαιολόγου |
Η οδός Παλαιολόγου είναι από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους της Σπάρτης, αφού εκεί θα βρείτε καθ' όλη τη διάρκεια της μέρας τους κατοίκους να περπατάνε είτε για βόλτα είτε για δουλείες, άφθονα μαγαζιά, φούρνους, καφέ, ξενοδοχεία και ότι άλλο μπορεί να θελήσει κανείς. Το βράδυ τα μαγαζιά σφύζουν από ζωή, προσφέροντας καφέ, ποτό και φαγητό, ενώ πολλοί κάτοικοι κάνουν τον βραδινό τους περίπατο.
 |
| Χριστούγεννα στην Σπάρτη |
Πάνω από την Παλαιολόγου βρίσκεται το κέντρο της Σπάρτης, η κεντρική πλατεία του Δημαρχείου. Το Δημαρχείο εγκαινιάστηκε το 1909 σε ένα πανέμορφο νεοκλασικό κτίριο. Η πλατεία είναι πλακόστρωτη, σφύζει από ζωή με παιδιά που παίζουν, ενώ υπάρχουν όμορφα μαγαζάκια όπως καφετέριες, ουζερί, μπαρ και εστιατόρια.
 |
| Δημαρχείο Σπάρτης |
Πάνω στην πλατεία υπάρχει ένα άγαλμα ενός Σπαρτιάτη πολεμιστή, το οποίο φέρει μια πλάκα με το εμβατήριο του Τυρταίου που λέει: "τι τιμή στο παλικάρι όταν πρώτο στη φωτιά σκοτωθεί για την πατρίδα με τη σπάθα στη δεξιά". Ένας άλλος κεντρικός δρόμος της Σπάρτης είναι η οδός Λυκούργου. Εκεί βρίσκουμε το Δικαστικό Μέγαρο και τον επιβλητικό μητροπολιτικό ναό της Ευαγγελίστριας, ο οποίος χτίστηκε το 1893. Απέναντι από το Δικαστικό Μέγαρο υπάρχει πλατεία και το άγαλμα του Σπαρτιάτη νομοθέτη, Λυκούργου. Στον ίδιο δρόμο υπάρχει και η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Σπάρτης, η οποία ιδρύθηκε το 1972, με πλήθος βιβλιογραφίας.
 |
| άγαλμα Λυκούργου, Δικαστικό Μέγαρο άγαλμα Σπαρτιάτη, πλατεία Δημαρχείου |
Στην πόλη της Σπάρτης υπάρχουν πολλοί ναοί και εκκλησίες, όπως ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου στην επαρχιακή οδό Σπάρτης - Μυστρά, της Αγίας Βαρβάρας στον δρόμο ΕΟ Σπάρτης - Γυθείου, ο ναός της Αγίας Αικατερίνης κοντά στην οδό Παλαιολόγου, η εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα στο τέρμα της οδού Τριακοσίων, η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα επίσης στην οδό Τριακοσίων κλπ. Επίσης σε κοντινή απόσταση από την πόλη, υπάρχει το Σαϊνοπούλειο αμφιθέατρο, μέσα σε ένα καταπράσινο πάρκο, κοντά στον οικισμό της Μαγούλας, με θέα τον Ταΰγετο και τον Μυστρά. Εκεί γίνονται διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις, ειδικά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Μέσα στο πάρκο υπάρχουν παιδικές χαρές, άπλετος χώρος για να παίξουν παιδιά, παγκάκια, καθώς και ο δρόμος των ποιητών, όπου υπάρχουν προτομές από πολλούς σπουδαίους Λάκωνες και άλλους Έλληνες ποιητές. Συγκεκριμένα υπάρχουν οι προτομές των: Νικηφόρος Βρεττάκος, Γιάννης Ρίτσος, Οδυσσέας Ελύτης, Γιώργος Σεφέρης, Τυρταίος, Κωστής Παλαμάς, Αλκμάν και Διονύσιος Σολωμός.
 |
| ο δρόμος των ποιητών |
Ένας επίσης πολύ ωραίος χώρος ηρεμίας και αναψυχής είναι το Πάρκο Γουδέ, στον δρόμο ΕΟ Σπάρτης - Μυστρά. Σε πολύ μικρή απόσταση από το κέντρο της Σπάρτης, μια καταπράσινη έκταση προσφέρεται για πικ-νικ, περπάτημα, ποδήλατο, γυμναστική καθώς διαθέτει όργανα γυμναστικής, αλλά και χαλάρωση, ενώ είναι κατάλληλο για παιδιά αφού διαθέτη παιδική χαρά σε άριστη κατάσταση.
 |
| σπαρτιατική ελιά |
Στον δρόμο μεταξύ Λουκούργου και Αγίου Νίκωνος υπάρχει το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης. Κτίστηκε το 1874 περίπου και φέρεται να είναι το πρώτο Ελληνικό μουσείο που κτίστηκε σε επαρχιακή πόλη. Το μουσείο έχει πλήθος ευρημάτων ανυπολόγιστης αξίας, από τα μυκηναϊκά χρόνια (1600 π.Χ.) έως την ρωμαϊκή περίοδο. Έξω από τον χώρο του μουσείου υπάρχει ένα πολύ όμορφο πάρκο, κατάλληλο για να ξαποστάσει κανείς. Ένας πολύ σημαντικός χώρος που πρέπει να επισκεφθεί κανείς επίσης, είναι το Μουσείο Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού, στην οδό Όθωνος Αμαλίας. Το μουσείο στεγάζεται στο χώρο της παλιάς Ηλεκτρικής Εταιρείας. Τα εκθέματα αφορούν το λάδι και την ελιά, την ελαιοκαλλιέργεια και την ελαιοσυλλογή, η εξέλιξη των ελαιοτριβείων από τα προϊστορικά χρόνια έως τα βυζαντινά, καθώς και τις παραδοσιακές τεχνικές παραγωγής του λαδιού.
 |
| Σπάρτη |
Στην όμορφη και φιλήσυχη Σπάρτη γίνονται επίσης πολύ σημαντικές αθλητικές διοργανώσεις. Πρώτο είναι το Σπάρταθλον. Εις μνήμην του ημεροδρόμου Φειδιππίδη τον οποίο έστειλε ο Αθηναίος στρατηγός Μιλτιάδης στην Σπάρτη, ώστε να ζητήσουν βοήθεια οι Αθηναίοι για να αντιμετωπίσουν την Περσική απειλή στον Μαραθώνα το 490 π.Χ. Διαδραματίζεται κάθε χρόνο ο διεθνής αγώνας υπερμαραθωνίου δρόμου 246,8 χιλιομέτρων, με αφετηρία την Αθήνα και τερματισμό την Σπάρτη. Αποτελεί ένα διεθνές δρώμενο, όπου άνθρωποι απ' όλο τον κόσμο έρχονται να αγωνιστούν σε αυτόν τον πολύ δύσκολο μαραθώνιο. Ένα δεύτερο δρώμενο είναι η Σπαρτακιάδα, ένας ετήσιος ποδηλατικός αγώνας με αφετηρία την Αθήνα και τερματισμό την Σπάρτη.
 |
| αρχαία πέριξ της πόλης |
To 2019 έγινε με μεγάλη επιτυχία ο διεθνής αθλητικός διαγωνισμός Spartan Race (σπαρτιατικός αγώνας), στον οποίο λαμβάνουν μέρος άντρες, γυναίκες και παιδιά. Ο διαγωνισμός αποτελείται από μια σειρά αγώνων μετ' εμποδίων με διάφορες αποστάσεις και βαθμούς δυσκολίας, όπου συνήθως κυμαίνονται από 3 χιλιόμετρα έως αποστάσεις μαραθωνίου. Η διοργάνωση ξεκίνησε στις ΗΠΑ το 2010 και έχει εξαπλωθεί σε πάνω από 30 χώρες, όπως Καναδά, Αυστραλία κλπ, μέχρι που ήρθε στην Σπάρτη προσελκύοντας ανθρώπους απ' όλο τον κόσμο. Τέλος, για πρώτη φορά πέρασε η Ολυμπιακή Φλόγα από την πόλη της Σπάρτης, για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκυο το 2020. Στην τελετή λαμπαδηδρομίας που τίμησε την πόλη, συμμετείχαν η επίτιμη πρέσβειρα της πόλης, Ρόη Δανάλη Αποστολοπούλου, καθώς και ο Σκωτσέζος ηθοποιός Τζεράρντ Μπάτλερ, ο οποίος το 2006, ενσάρκωσε τον βασιλιά Λεωνίδα στην ταινία "300".
 |
| Spartan Race 2019, Σπάρτη |
Αφού γυρίσουμε την Σπάρτη, τα αξιοθέατα της, τα μαγαζιά της, γνωρίσουμε τον κόσμο της, το ταξίδι δεν τελειώνει εκεί. Σε πολύ κοντινή απόσταση υπάρχουν δεκάδες προορισμοί όπου μπορεί κανείς να επισκεφθεί με υπέροχη φυσική ομορφιά και ιστορία. Ταΰγετος (δείτε το άρθρο μας Αφιέρωμα στον Ταΰγετο), Ευρώτας (δείτε το άρθρο μας Ευρώτας το αρχαίο ποτάμι), Μυστράς (δείτε το άρθρο μας Μυστράς η Βυζαντινή πολιτεία), Παρόρι, Αναβρυτή (δείτε το άρθρο μας Αναβρυτή το μπαλκόνι του Ταϋγέτου), Τρύπη, Καστόρειο, περιοχή Φάριδος (δείτε το αφιέρωμα μας στα χωριά Ανώγεια, Παλαιοπαναγιά, Καλύβια Σοχάς), αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας Σπάρτης (δείτε το άρθρο μας Περίπατος στην Αρχαία Σπάρτη), καθώς και πολλά άλλα μέρη γύρω από την Σπάρτη που θα ικανοποιήσουν και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη. Αυτή είναι η Σπάρτη, η πόλη των ηρώων, σας προτρέπουμε να την επισκεφθείτε και εσείς.
