ΑΝΩΓΕΙΑ, ΠΑΛΑΙΟΠΑΝΑΓΙΑ, ΚΑΛΥΒΙΑ ΣΟΧΑΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΜΙΑ ΒΟΛΤΑ ΣΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

Κείμενο και έρευνα του Νίκου Αϊβαλή

Πολλοί γνωρίζουν τα Ανώγεια της Κρήτης, μα λίγοι δυστυχώς γνωρίζουν τα Ανώγεια της Λακωνίας, που δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν σε ομορφιά, φύση, ιστορία και μνημεία. Ένα μικρό χωριό λίγο έξω από την ξακουστή Σπάρτη, στους πρόποδες του Ταΰγετου, στην πάνω κοιλάδα του Ευρώτα.

Την ιστορία των Ανωγείων δεν είναι εύκολο να τη βρει κανείς. Παρόλλα αυτά, γνωρίζουμε πως βρίσκεται στην πανάρχαια περιοχή της Φάριδος, για την οποία βρίσκουμε αναφορές στον Όμηρο, από την επόχη της αχαϊκής Λακεδαίμονας, κάτι που επιβεβαιώνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα στην γύρω περιοχή, όπως τα χρυσά κύπελλα από τον βασιλικό θολωτό τάφο του Βαφειού, στην περιοχή των Αμυκλών, όπως και άλλα αξιόλογα ευρήματα, από άλλους επίσης μυκηναϊκούς τάφους της περιοχής. Άλλα ευρήματα πάντως, δείχνουν ακόμα πιο παλαιά δραστηριότητα στις γύρω περιοχές σε χρονολογίες που χάνονται στα βάθη του παρελθόντος. Ανάμεσα σε χωράφια, σε διάφορα σημεία, εντελώς παρατημένα στο έλεος της φύσης και των καιρών, διάσπαρτα και αχαρτογράφητα μπορεί κανείς να αναζητήσει ότι διασώζεται από αρχαία λείψανα της Φάριδος.

χρυσά κύπελλα Βαφειού, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών

Ξεκινώντας από την Σπάρτη, στον δρόμο Σπάρτης - Γυθείου, σε 15 περίπου λεπτά μετά τις ιστορικές (αλλά και εντελώς παραμελημένες) Αμύκλες, καθώς και την Αλέσια, εκεί όπου λένε ότι άλεσε ο Μύλης, ο γιος του Λέλεγα, που πρώτος ανακάλυψε το μύλο (Παυσανίας 3,20,2), καθώς προχοράμε  βρισκόμαστε στην έξοδο προς Ανώγεια, Παλαιοπαναγία, Καταφύγιο Ταϋγέτου. Μπαίνουμε στον επαρχιακό δρόμο Ανώγεια - Άρνα, με ένα πανέμορφο τοπίο, σαν ένας πίνακας ζωγραφικής, να σε καλωσορίζει. Με θέα εμπρός τον θεόρατο Ταΰγετο και πίσω τον εξίσου όμορφο Πάρνωνα, τα δυο βουνά που αγκαλιάζουν την Λακωνία. Από τον ίδιο δρόμο, το βράδυ φαίνονται τα φώτα του χωριού  Τόριζα σκαρφαλομένα στον Ταΰγετο.

ναός Αγίου Γεωργίου, κέντρο Ανωγείων

Ανεβαίνοντας προς τα Ανώγεια περνάμε από έφορα χωράφια, με πλούσιους ελαιώνες και πορτοκαλίες. Φτάνουμε  στην πλατεία του χωριού, εκεί όπου μας υποδέχονται δυο τρια μικρά μαγαζάκια, σε ένα φιλήσυχο περιβάλλον, προσφέροντας καφέ, αλλά και φαγητά. εκεί όπου το χωριό μαζεύεται τα απογεύματα, ώστε να πουν τα νέα τους οι ανθρώποι απολαμβάνοντας την ηρεμία του χωριού, καθώς τα παιδιά παίζουν στο προαύλιο της εκκλησίας. Στο κέντρο της πλατείας βρίσκουμε τον ναό του Αγίου Γεωργίου, καθώς και μια βρύση με κεφαλή λέοντα, από την οποία τρέχει συνεχώς δροσερό νερό. Από κει, μπορεί κάποιος να περπατήσει στο χωριό, να γνωρίσει τα Ανωγειάτικα σπίτια τα οποία είναι δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και να πάει προς το βουνό στο ξωκλήσι της Αγίας Τριάδας, μέσα από ένα πανέμορφο φυσικό μονοπάτι, το οποίο περνά μέσα από κυπαρίσσια, πεύκα, πουρνάρια, ενώ τριγύρω κανείς μπορεί να βρει φασκόμηλο και διάφορα άλλα αρωματικά φυτά του Ταϋγέτου.

βρύση λέοντα, Ανώγεια

Εκεί όμως που πρέπει να πάει κάποιος είναι στην Ιερά Μονή Παναγίας Καταφυγιώτισσας, μια μικρή εκκλησία όνομα και πράγμα, καθώς σαν καταφύγιο είναι μέσα στους βράχους βυθισμένη στην αγκαλιά του βουνού, σε μια φοβερή τοποθεσία με υπέροχη θέα.

Μονή Παναγίας Καταφυγιώτισσας

Ο επισκέπτης μπορεί να βρει πολλά εξωκλήσια στον δρόμο Ανωγείων - Παλαιοπαναγιάς προς το Ξηροκάμπι, όπως αυτά του Αγίου Νικολάου, της Αγίας Βαρβάρας, του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, την εκκλησία της Αναλήψεως στο χωριό της Παλαιοπαναγιάς, καθώς και πιο μέσα στο χωριό τον ναό του Αγίου Στεφάνου και των Αγίων Θεοδώρων. Το χωριό Παλαιοπαναγιά, ένα μικρό χωρίο, εκεί απ' όπου περνά κανείς ώστε να πάρει τον δρόμο για το καταφύγιο Ταϋγέτου, έχει μια όμορφη πλατεία που στα παλιά χρόνια έσφυζε από ζωή. Όμως και σήμερα μαζεύει κόσμο, με τα λιγοστά μαγαζάκια στην πλατεία να δίνουν ζωή στο χωριό. Γύρω από το χωριό κυριαρχούν οι ελιές, αχανής ελαιώνες και κτήματα εκτείνονται σε όλα τα μήκη και πλάτη του χωριού.

Παλαιοπαναγιά

Από την άλλη μεριά των Ανωγείων, πάει κανείς προς τα Καλύβια Σοχάς, εκεί όπου θα βρει το ναό του Αγίου Δημητρίου ως κέντρο και την πλατεία του χωριού. Από κει ο επισκέπτης μπορεί να περιπλανηθεί σε κυριολεκτικά άγνωστα μονοπάτια, μη καταγεγραμμένα. Με το που μπαίνεις στο χωριό, συναντάς μια πινακίδα που μαρτυρά την αρχαιότητα αλλά και την σπουδαιότητα του χώρου, αφού εκεί υπήρχε ιερό της Ελευσίνιας Δήμητρας. Φυσικά κανείς δε μπορεί να το δει, αφού δεν έχει αναδειχθεί τίποτα από αυτό το σπουδαίο αρχαιολογικό εύρημα και παραμένει κυριολεκτικά αόρατο, ενώ μόνο μικρά λείψανα μένουν ώστε κάποιος πολύ παρατηρητικός, να μπορεί να ανακαλύψει τη θέση του ιερού. Τα Καλύβια Σοχάς έχουν τρία άγνωστα κάστρα. Το ένα είναι ο πύργος Σοχάς που βρίσκεται σε ύψωμα νοτιοδυτικά από το χωριό. Το δεύτερο είναι στο βουνό στη μέση ανάμεσα στα Καλύβια Σοχάς και στην Αναβρυτή Λακωνίας και το τρίτο στο βουνό πάνω ακριβώς από τα Καλύβια Σοχάς. Μπορεί να πάει κάποιος μόνο με πληροφορίες από ντόπιους ανθρώπους σε αυτές τις πραγματικά ξεχασμένες τοποθεσίες, οι οποίες χάνονται στα βάθη του χρόνου, μέσα σε ένα πέπλο μυστηρίου καθώς ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά γι αυτές τις τοποθεσίες.

ιερό της Ελευσίνιας Δήμητρας, Καλύβια Σοχάς

Κάπως έτσι καταλαβαίνει κανείς πως μια περιπλάνηση σε αυτό το τρίγωνο Ανώγεια, Παλαιοπαναγιά και Καλύβια Σοχά, είναι όχι απλά για τουρίστες, αλλά για ταξιδιώτες και ακόμα πιο πολύ για εξερευνητές. Αφού περιπλανηθείτε στα γύρω μέρη των Ανωγείων, να πούμε πως η περιοχή αλλάζει εντελώς από εποχή σε εποχή. Το καλοκαίρι συναντάμε αρκετή ζέστη αλλά και πλούσια φύση με μουριές και άλλα δέντρα να δροσίζουν το χωριό, καθώς και διάφορες διάσπαρτες μικρές βρύσες. Το χωριό, όπως και ο ίδιος ο Ταΰγετος, λάμπουν κάτω από τον καλοκαιρινό ήλιο και δείχνουν ένα φιλικό και ήρεμο πρόσωπο, προσιτό για όλους. Τον χειμώνα αντίθετα, η φύση αγριεύει, ο Ταΰγετος γίνεται πιο απρόσιτος, πιο βλοσυρός και άγριος, αλλά και πιο επιβλητικός, συνήθως τυλιγμένος στα χιόνια και με ένα πέπλο ομίχλης να τον αγκαλιάζει. Οι ρεματιές γεμίζουν νερά από τα χιόνια και έτσι ακούς από το χωριό τα νερά να κυλάνε παντού.

πέτρινη βρύση, Ανώγεια

Λίγο πιο έξω από το κέντρο του χωριού, στον δρόμο προς Παλαιοπαναγιά, πριν βγεις από τα Ανώγεια, υπάρχει μια ρεματιά με πολύ πυκνή βλάστηση από πλατάνια. Ο δρόμος περνά με ένα γεφύρωμα, όμως λίγα μέτρα πιο κει, δίπλα σε μια ξεροπηγή, υπάρχει κυριολεκτικά αόρατο και μυστήριο ένα γεφύρι πολύ πιο παλιό, σαν μικρός καρόδρομος, τυλιγμένο με κισσούς, ανάμεσα στη πυκνή βλάστηση, αγνώστου χρονολογίας και προέλευσης, φαντάζει σα χαμένο μνημείο στο πουθενά. Η βλάστηση του ρέματος είναι ιτιές, πλατάνια, λεύκες, συκιές, αγριοστάφυλα και θάμνοι. Οι κάτοικοι όλων αυτών των ρεματιών είναι την μέρα κουνάβια, γεράκια, λαγοί και πολλά μικρά πανέμορφα πουλιά που δίνουν μουσική νότα στον χώρο, ενώ το βράδυ αλεπούδες, κουκουβάγιες και νυχτερίδες, μέσα στο φεγγαρόφωτο φαντάζουν σαν μια μικρή παράλληλη κοινωνία.

γεφύρι ρεματιάς, Ανώγεια

Φεύγοντας από τα Ανώγεια Λακωνίας, θα έχετε ένα περίεργο αίσθημα που θα σας κάνει να θέλετε να ξαναπάτε, σα να έχετε αφήσει κάτι ανεξερεύνητο, κάτι ακόμα που πρέπει να πάτε να το ανακαλύψετε, γιατί είναι ένα μέρος που δεν το βλέπεις απλά και φεύγεις, αλλά πραγματικά ανακαλύπτεις, γιατί αν κάνεις το λάθος απλά να πας και να περάσεις χωρίς να χεις ρωτήσει, χωρίς να χεις περπατήσει, να χεις εξερευνήσει, θα χεις χάσει σχεδόν όλη την μαγεία του τόπου. Ένα χωριό με πολύ φιλικούς Λάκωνες και πολλούς ξενιτεμένους Λάκωνες οι οποίοι επιστρέφουν στα πάτρια εδάφη τους. Από τους παλαιούς μπορείτε να μάθετε ιστορίες, μύθους και θρύλους της περιοχής, καθώς και για το πως ήταν στα παλαιότερα χρόνια ο τόπος. Φυσικά, το χωριό εκτός από εξερευνήσεις, ιστορικά και φυσικά μνημεία, προσφέρει και εξαιρετικά προϊόντα, καθώς το Λακωνικό λάδι είναι ο αληθινός χρυσός της Λακωνίας, τα κρέατα συνήθως είναι από βοσκούς του τόπου, όπως και οι ντομάτες, τα πορτοκάλια και άλλα.  Επίσης πολλές εκδηλώσεις γίνονται στο χωριό ειδικά το καλοκαίρι, μουσικά πανηγύρια, χορωδίες και άλλα, ενώ όλες οι εορτές θρησκευτικές και εθνικές, εορτάζονται παραδοσιακά και με τη συμμετοχή όλου του χωριού.

ομιχλώδη Ανώγεια

Στα αφιερώματα μας για τον Ταΰγετο και τον Ευρώτα, έχουμε γράψει και άλλους πανέμορφους προορισμούς, αρκετά κοντά στο τρίγωνο του οδοιπορικού μας, φυσικούς αλλά και ιστορικούς προορισμούς, μοναδικούς και ξεχωριστούς που σας περιμένουν να τους ανακαλύψετε.

τρεχούμενα νερά Ταϋγέτου, Ανώγεια