ΟΡΕΙΝΗ ΑΡΚΑΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΤΕΜΝΙΤΣΑ ΔΗΜΗΤΣΑΝΑ

Κείμενο και έρευνα της Γιώτας Χριστοφόρου

Φεύγοντας από την Αρχαία Γόρτυνα, υπάρχει πινακίδα που οδηγεί στο Ελληνικό Αρκαδίας. Ένα χωριό που και μόνο το όνομα του τα λέει όλα. Είναι Ελληνικό, καθώς έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός ελληνικού χωριού, βρίσκεται σε μια καταπληκτική τοποθεσία, στέκεται εκεί ψηλά και αγναντεύει τον κάμπο της Μεγαλόπολης. Η άλλη πλευρά του χωριού, αυτή που οδηγεί στη Στεμνίτσα, σε προϊδεάζει θετικά και για τα άλλα εκπληκτικά χωριά που θα συναντήσεις στο δρόμο σου. Το Ελληνικό, παλαιότερα ονομαζόταν Μουλάτσι και στα δύσκολα χρόνια των πολέμων, γνώρισε την πείνα, τη φτώχεια αλλά και την εγκατάλειψη. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια συγκαταλέγεται σε ένα από τα καλύτερα χωριά σε υποδομές, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα την ανοδική τουριστική πορεία του. Τα καταλύματα υψηλού επιπέδου που διαθέτει, προσφέρουν άνετη διαμονή, καλύπτοντας τις απαιτήσεις του πελάτη.

Επιλέξτε καφέ ή φαγητό στην πλατεία του χωριού, καθώς ότι επιλογή και να κάνετε θα δικαιωθείτε, από τη φιλοξενία και την καλή ποιότητα των υλικών. Στην κεντρική πλατεία της Αγίας Τριάδας  αφιερώστε χρόνο για να θαυμάσετε, το άλλοτε 3θέσιο Δημοτικό σχολείο, το Ηρώο αφιερωμένο στον στρατιώτη που πολέμησε για χάρη της πατρίδας, καθώς και μπρούτζινο άγαλμα του γέροντα του Μοριά, ο οποίος στέκει με επιβλητικό και σκεπτικό  ύφος. Το Εκκλησιαστικό μουσείο του Ελληνικού, ιδρύθηκε από το σύλλογο γυναικών το 2009. Στην έκθεση θα δείτε περίπου 30 εικόνες αγιογραφημένες από τις αρχές του 20ου αιώνα, καθώς και τους δύο μεγαλοπρεπείς πολυέλαιους που την στολίζουν. Το εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία βρίσκεται στην άκρη του χωριού και φαντάζει μοναδικό με τον μπλε του τρούλο, κάτω από τον γαλάζιο ουρανό.

Δημοτικό σχολείο Ελληνικού

Αξίζει να περπατήσετε στα πέτρινα σοκάκια του χωριού, ο δρόμος θα σας βγάλει και στα πέτρινα πηγάδια, εκεί όπου είναι έντονη η  θύμηση από παλιές εποχές, τα δύσκολα χρόνια στα οποία οι γυναίκες  κουβαλούσαν με δυσκολία τις στάμνες με το νερό στην πλάτη τους. Στην είσοδο του χωριού από Καρύταινα προς Ελληνικό, βρίσκεται η Μαυράκειος Επαγγελματική σχολή, δωρεά του ομογενή Ιωάννου Μαυράκου το 1965. Η σχολή σήμερα λειτουργεί ως επαγγελματική σχολή της Δ.Ε.Η. Λίγο πιο κάτω η Μονή Αγίου Νικοδήμου, η οποία ακολουθεί το παλαιό ημερολόγιο και κτίστηκε το 1975. Φεύγοντας επιλέξτε για τις αγορές σας τοπικά προϊόντα, μυζήθρες και χυλοπίτες, αλλά και το περίφημο μέλι βανίλιας.

Προφήτης Ηλίας, Ελληνικό

"Απόρθητη χωροπούλα", ονόμασε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης την Στεμνίτσα. Ένα ακόμη ορεινό χωριό της μαγευτικής Αρκαδίας, γένους θηλυκού, με την ονομασία να σημαίνει δασώδης περιοχή, απόλυτα βουτηγμένη στις κερασιές, τις καρυδιές και τα πλατάνια. Ζωγραφιά γεμάτη χρώματα, που μόνο η φύση ξέρει να ζωγραφίζει καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου. Η Στεμνίτσα, είναι μια τοποθεσία  στην οποία αξίζει να περιπλανηθείτε στα πέτρινα σοκάκια, να μάθετε την ιστορία της, στα μαγαζάκια να γνωρίσετε την τέχνη της, στις βυζαντινές εκκλησίες να θαυμάσετε τις τέλειες αγιογραφίες και φυσικά να γευτείτε τα γλυκά της και να μην παραξενευτείτε, αν μέσα στο καλοκαίρι σαγηνεύσει τον ουρανίσκο σας η γεύση από μελομακάρονα και κουραμπιέδες. Είναι κι αυτό ένα έθιμο της Αρκαδίας, όπως και οι δίπλες, να φτιάχνονται όλες τις εποχές του έτους και να συνοδεύουν κοινωνικές εκδηλώσεις.

Στεμνίτσα

Αφήστε το αυτοκίνητο λίγο πριν μπείτε στο χωριό, για πολλούς και ευνόητους λόγους, άλλωστε αξίζει να παραμένει παραδοσιακό το οδικό δίκτυο, γιατί πως αλλιώς θα περιπλανηθείτε στους δρόμους της. Μέχρι τον 12ο αιώνα ονομαζόταν Υψούς, σύμφωνα με ιστορικές πληροφορίες. Γνωστή για την τέχνη της αργυροχρυσοχοΐας από τα μεταβυζαντινά χρόνια, η Στεμνίτσα ξεχώρισε με αυτό το επίτευγμα, μεγαλουργώντας όπως και οι μαθητές της σχολής, καθιστώντας τον τόπο περήφανο. Η σχολή που στεγάζεται σε ανακαινισμένο διώροφο κτίριο, δέχεται μαθητές από όλη την Ελλάδα και στα δύο χρόνια που διαρκεί η φοίτηση, τους παρέχει πλήρη εκπαίδευση και επιμόρφωση πάνω σε πρακτικά, όσο και θεωρητικά μαθήματα. Έργα τέχνης αργυροχρυσοχοΐας θα προμηθευτείτε από τα τοπικά μαγαζιά, καθώς θα θαυμάσετε και στο Λαογραφικό μουσείο του χωριού.

σχολή αργυροχρυσοχοΐας, Στεμνίτσα

Το μουσείο στεγάζεται σε δύο κτίρια, δωρεές Στεμνιτσιωτών, ενώ στα εκθέματα του περιλαμβάνονται συλλογές από παραδοσιακά επαγγέλματα, αναπαράσταση παραδοσιακού Στεμνιτσιώτικου σπιτιού, συλλογή αντικειμένων λαϊκής τέχνης, βιτρίνες με αντικείμενα εκκλησιαστικής αργυροχρυσοχοΐας, υφαντά καθώς και η συλλογή του καραγκιοζοπαίκτη, Λάμπρου Καραδήμα. Το Λαογραφικό μουσείο, επισκέπτονται πάνω από 10.000 επισκέπτες κάθε χρόνο. Το χωριό φημίζεται για την αρχιτεκτονική του, καθώς και για τα παλαιά σπίτια που ανακαινίσθηκαν, όπως το πυργόσπιτο του Μπουρνάζου, κτίσμα του 1854, το οποίο λειτουργεί σήμερα ως ξενοδοχείο πολυτελείας. Κοντά στο πυργόσπιτο βρίσκεται η σχολή της Αργυροχρυσοχοΐας και η εκκλησία των Τριών Ιεραρχών (Αγίων Αναργύρων), με αξιόλογες αγιογραφίες του 17ου αιώνα, ενώ απέναντι από το ναό βρίσκεται το Λαογραφικό μουσείο.

Λαογραφικό μουσείο Στεμνίτσας

Ψηλά στο κάστρο, στέκεται το Ηρώο των πεσόντων, το οποίο τιμά τους αγωνιστές της Επανάστασης. Από εδώ μπορείτε να θαυμάσετε την εκπληκτική θέα και το πυργόσπιτο του Γεωργίου Ροΐλού, ο οποίος υπήρξε οπλαρχηγός του 1821. Κοντά στο κάστρο βρίσκεται και η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, η οποία είναι πολύ παλιά, ενώ σε επιγραφή μαρτυρά πως ανακαινίσθηκε τον 16ο αιώνα. Ακόμη θα δείτε την εκκλησία του Προφήτη Ηλία και την Παναγία τη Μπαφέρως ή Μπαφέρου, με τοιχογραφίες του 17ου αιώνα. Περπατώντας μέσα στα πέτρινα καλντερίμια, με λίγη καλή φαντασία μπορείτε να ακούσετε τον γανωματή και τους χαλκωματάδες να καλούν τις κυράδες πως ήρθε η ώρα να γανώσουν τα μεταλλικά σκεύη τους. Άκρως παραδοσιακά επαγγέλματα που ξεκίνησαν από τη γραφική Στεμνίτσα και σεργιάνισαν στις γειτονιές της Κωνσταντινούπολης, της Σμύρνης και της Μόσχας, αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Το ίδιο και οι κουδουνάδες, οι καμπανάδες, οι σιδεράδες και όλοι εκείνοι οι τεχνίτες που γνώριζαν τέλεια την κατασκευή της μυστικής τέχνης τους, η οποία άκμασε τον 18ο και 19ο αιώνα.

Παναγία Μπαφέρω

Άλλη μια όμορφη γειτονιά της Στεμνίτσας είναι και η κεντρική πλατεία, περιτριγυρισμένη από καταστήματα εστίασης, παραδοσιακά καφενεία, το Δημαρχείο του Δήμου Τρικολώνων, καθώς και τον Μητροπολιτικό ναό του Αγίου Γεωργίου. Στολίδι για το χωριό το καμπαναριό, φτιαγμένο από μαρμαρά της Τήνου το 1877, αλλά στολίδι επίσης είναι και οι αγιογραφίες του ναού, τις οποίες έχει φιλοτεχνήσει ο Φώτης Κόντογλου. Λίγο πιο κάτω από την πλατεία επισκεφτείτε το Νικολετοπούλειο Πνευματικό κέντρο, πρώην κτίριο Δημοτικού σχολείου. Στο κτίριο στεγάζεται η Χαστούπειος βιβλιοθήκη. Επίσης, στο κτίριο διοργανώνονται πλήθος πολιτιστικών εκδηλώσεων και αποτελεί κόσμημα για τον τόπο.

κεντρική πλατεία και καμπαναριό Στεμνίτσας

Στην είσοδο της Στεμνίτσας, ερχόμενοι από το Ελληνικό, κτισμένο σε ιδανική τοποθεσία, συνδυασμός εκπληκτικής θέας και θρησκευτικής ευλάβειας, βρίσκεται το Μοναστήρι της Χρυσοπηγής ή Ζωοδόχου Πηγής, στο οποίο συνεδρίασε η Α' Πελοποννησιακή Γερουσία για την έκβαση του αγώνα, καθιστώντας τη Στεμνίτσα πρωτεύουσα της Ελλάδας για λίγες ημέρες. Το μοναστήρι κτίστηκε δέκα χρόνια πριν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Οι αγιογραφίες του ναού είναι εκπληκτικές. Πρόσφατα ανακαινίσθηκε, με αποτέλεσμα τα χρώματα να ζωντανεύουν στις τοιχογραφίες του ναού. Κάθε χρόνο, στις 10 Ιουνίου, μέσα στο κελί το οποίο παρευρέθηκαν οι κληρικοί και οπλαρχηγοί του αγώνα για τη συνέλευση, τελείται υπό το φως των κεριών πανηγυρική λειτουργία. Ακολουθούν παραδοσιακά δρώμενα με χορούς, τραγούδια και φιλοξενία από τους ντόπιους. Δοκιμάστε να αφεθείτε στο χάδι της φύσης, μέσα από πεζοπορικές εξορμήσεις, απόλυτα οργανωμένες, από την έμπειρη ομάδα του Menalontrail. Το πρώτο Ελληνικό πιστοποιημένο μονοπάτι από την Πανευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Πεζοπόρων και ένατο Ευρωπαϊκό, λειτουργεί στη Στεμνίτσα από τον Ιούνιο του 2015 και προσφέρει πεζοπορία σε οκτώ προτεινόμενες διαδρομές συνολικού μήκους, 75 χλμ.

Μοναστήρι Ζωοδόχου Πηγής, Στεμνίτσα

Τα πανέμορφα χωριά της Αρκαδίας, είναι πραγματικά το ένα καλύτερο από το άλλο, αναμφισβήτητα ξεχωριστά, ασκούν μεταξύ τους θεμιτό ανταγωνισμό. Ο δρόμος μετά τη Στεμνίτσα μας οδηγεί στην ιστορική και πανέμορφη Δημητσάνα. Μα αλήθεια, με ποιο τρόπο να ξεκινήσει κάποιος την περιήγηση του στο πανέμορφο αυτό μέρος. Η Δημητσάνα είναι ένα μέρος αξιολάτρευτο και με φιλόξενους κατοίκους. Έτσι όπως είναι κτισμένη αμφιθεατρικά, η θέα που προσφέρει δεν περιγράφεται. Έτσι όπως την αντικρίζεις, φαντάζει απόλυτα παραδοσιακή και πέτρινη. Έτσι όπως την μυρίζεις, μόνο θαλπωρή και ηρεμία σου προσφέρει, το χειμώνα με το ομιχλώδες τοπίο που την περιβάλει, ενώ την άνοιξη με τα πουλιά που καλωσορίζουν μαγικά την εποχή. Τα πολυτελή καταλύματα που διαθέτει και οι χώροι εστίασης, βοηθούν πολύ στην τουριστική της άνοδο.

Δημητσάνα

Ανατρέχοντας στο παρελθόν μαθαίνουμε πως ονομαζόταν αρχαία Τεύθις. Η αρχαία Τεύθις για αρκετά χρόνια, ανήκε στην κυριαρχία του Αρκαδικού Ορχομενού, αλλά από το 370 π.Χ. και έπειτα, ήταν υπό την κυριαρχία της νεοσύστατης ιδρυθείσας Μεγαλόπολης. Τα ερείπια των τειχών της Ακρόπολης της αρχαίας πόλης, εικάζεται ότι βρίσκονται στο λόφο που είναι κτισμένη η Δημητσάνα. Ο περιηγητής Παυσανίας εκεί αντίκρισε άγαλμα αφιερωμένο στη θεά Αθηνά, το οποίο έφερε κόκκινο τελαμώνα στο μηρό του. Ο μύθος έχει να πει για το συγκεκριμένο άγαλμα πως φτιάχτηκε από τον αρχηγό της πόλης, τον Όρτυνα, για να τιμήσει τη θεά Αθηνά, η οποία βοήθησε τον τόπο να σωθεί από την ακαρπία της γης, αλλά και τον ίδιο να γιατρευτεί από βαριά αρρώστια. Η αφορμή για τη δημιουργία του αγάλματος, ήταν η λογομαχία που είχε ο Όρτυνας με τον Αγαμέμνωνα στην Αυλίδα, με σκοπό να μεταβεί στην εκστρατεία κατά της Τροίας. Αμετάπιστος ο Όρτυνας, διέταξε τους στρατιώτες του να υποχωρήσουν από τη μάχη και όσο κι αν προσπάθησε η θεά Αθηνά, η οποία παρουσιάστηκε με τη μορφή του Μέλανα, γιο του Ώπα, ώστε να του αλλάξει τη γνώμη, αυτό ήταν αδύνατο. Από το θυμό του ο Όρτυνας τραυμάτισε τη θεά στον μηρό. Ο χρησμός από το μαντείο της Δωδώνης ήταν καταπέλτυς για τον Όρτυνα, ο οποίος έσπευσε να φτιάξει το άγαλμα της θεάς Αθηνάς, για να μπορέσει να  σωθεί. Αναφέρεται, από ιστορικές πηγές ότι η πόλη υπήρχε από την Προϊστορική εποχή, ενώ άκμασε από τους Αρχαϊκούς έως και τους Ρωμαϊκούς χρόνους. Νομίσματα έφεραν την ονομασία «Αχαιών Τευθίδα», κατά την προσχώρηση αυτής στην Αχαϊκή Συμπολιτεία.

τείχη αρχαίας Τεύθιδος, Δημητσάνα

Ο 18ος αιώνας βρίσκει τη Δημητσάνα σε πλήρη οικονομική άνοδο λόγω της ακμής του εμπορίου και της βιοτεχνίας. Στα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας, οι αγωνιστές του τόπου συνέβαλαν ουσιαστικά στον αγώνα των Ελλήνων κατά των Τούρκων. Η Δημητσάνα αποτέλεσε το οπλοστάσιο του αγώνα για την ελευθερία, τίτλο τον οποίο απέκτησε λόγω της παραγωγής πυρίτιδας. Το μπαρούτι από την Δημητσάνα ήταν διαδεδομένο από την αρχή της Τουρκοκρατίας έως και το 1910, όπου για λόγους φορολογίας, σταμάτησε η εμπορική του παραγωγή. Χρησιμοποιήθηκε δε και για την κατασκευή φουρνέλων, για φυσίγγια κυνηγιού και για τα όπλα της Ελληνικής Επανάστασης. Δεκατέσσερις μπαρουτόμυλοι λειτουργούσαν στη Δημητσάνα κατά μήκος του Αγίου Ιωάννη, υπό την εποπτεία των αδελφών Σπηλιωτόπουλου.

μπαρουτόμυλοι Δημητσάνας

Τη σημερινή εποχή, οι επισκέπτες μπορούν να ξεναγηθούν στο μουσείο Υδροκίνησης, για να ανακαλύψουν την τέχνη τους. Το μουσείο το συναντάμε στην είσοδο της πόλης, ερχόμενοι από Στεμνίτσα. Ιδρύθηκε από το ίδρυμα της Τράπεζας Πειραιώς, με σκοπό τη δυνατότητα αναμετάδοσης της γνώσης και της τεχνογνωσίας της υδροκίνησης, παρουσιάζοντας τις τέσσερις μορφές που χρησιμοποιήθηκαν. Παραδοσιακά λειτουργούν ένας μπαρουτόμυλος, ένας αλευρόμυλος, μια νεροτριβή, ένα βυρσοδεψείο, ενώ άξιο θαυμασμού είναι το σπίτι του Μυλωνά, το σπίτι του Βυρσοδέψη και ένα ρακοκάζανο. Επίσης, στο μουσείο είναι εφικτή η δυνατότητα οπτικοακουστικής ξενάγησης, η οποία ενημερώνει για τη χρήση λειτουργίας του νερού. Το μουσείο λειτουργεί από το 1997 και το επισκέπτονται κάθε χρόνο 50.000 επισκέπτες. Μέσα από την ιστοσελίδα του μουσείου ενημερωθείτε για τις επιτυχημένες δράσεις του.

μουσείο Υδροκίνησης

Περήφανοι για την Δημητσανίτικη καταγωγή τους, ήταν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και ο Πατριάρχης Επίσκοπος Γρηγόριος ο Ε'. Συνοδοιπόροι και οι δύο για την ελευθερία του Έθνους, υπήρξαν σημαντικές προσωπικότητες για την ιστορία. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, εκφώνησε με θάρρος και τόλμη τις τρείς λέξεις για την ελευθερία του Ελληνικού λαού: «Θρησκεία, Ελευθερία, Πατρίς». Στέλνοντας και γραπτώς την υπογραφή του, εξέδωσε το μήνυμα της ελευθερίας στις Μεγάλες Δυνάμεις, δίνοντας το έναυσμα για την εκκίνηση του Απελευθερωτικού αγώνα στην Αγία Λαύρα. Το πατρικό του σπίτι, στη γενέτειρα του, βρίσκεται κοντά στο σπίτι του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε'. Αξίζει να επισκεφτείτε τη γειτονιά αυτή στη Δημητσάνα, ενώ στην είσοδο του χωριού ερχόμενοι από Στεμνίτσα, στέκουν επιβλητικά πάνω σε μαρμάρινο βάθρο δύο μαρμάρινα αγάλματα, αφιερωμένα στη μνήμη του Παλαιών Πατρών Γερμανού, έργο του Ιταλού γλύπτη Caparelo το 1930. Το ένα φαντάζει θλιμμένο και απεικονίζει την Ελλάδα, ενώ το άλλο απεικονίζει τον ίδιο. Το λείψανο του, φυλάσσεται στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Δημητσάνας.

μνημείο του Παλαιών Πατρών Γερμανού στη Δημητσάνα

"Αν ο καθένας μας έκανε το καλό όπως μπορούσε, δε θα υπήρχαν στον κόσμο δυστυχισμένοι" - Πατριάρχης Επίσκοπος Γρηγόριος ο Ε'. Το σπίτι του Πατριάρχη Γρηγορίου, λειτουργεί ως Εκκλησιαστικό μουσείο. Η παραδοσιακή ανακαινισμένη οικία του Πατριάρχη, είναι διώροφη με πέτρινη εσωτερική σκάλα. Ο πρώτος όροφος αποτελείται από μικρό ναό εις μνήμη του Πατριάρχη, ενώ στο δεύτερο εκτίθενται ιερά σκεύη, άμφια, θυμιατά, η εικόνα του Αγίου Γεωργίου αφιερωμένη από τον Επίσκοπο στον ναό του Αγίου Γεωργίου Δημητσάνας, ένα σκευοφυλάκιο αγιογραφημένο και πολλά άλλα σημαντικά εκθέματα. Ο ευσεβής Πατριάρχης αναγνωρίσθηκε ως Εθνομάρτυρας από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 10 Απριλίου του 1921. Υπήρξε ένας αληθινός και αποφασισμένος αγωνιστής κατά των Οθωμανών Τούρκων. Το μαρτυρικό του τέλος, με απαγχονισμό, ανήμερα της ημέρας του Πάσχα, φανερώνει πως το τίμιο αίμα που έχυσε για την πατρίδα, τον καθιστά Άγιο της Ορθοδοξίας. Το άγιο λείψανο του είναι τοποθετημένο σε περίβλεπτη λάρνακα και φυλάσσεται στην Μητρόπολη Αθηνών. Κοντά στο ναό της Αγίας Κυριακής, στέκεται περήφανα ο ανδριάντας του Πατριάρχη.

οικία Πατριάρχη Γρηγορίου Ε'

Αξίζει να επισκεφτείτε το ναό της Αγίας Κυριακής, πολιούχου της Δημητσάνας, τη Δημοτική Βιβλιοθήκη καθώς και το μουσείο Ελληνικής Σχολής. Από εδώ  μπορείτε να διακρίνετε το περίφημο ρολόι της πόλης. Το έργο κατασκευής του άρχισε το 1900, ενώ η κατασκευή του υλοποιήθηκε το 1934 και έχει ύψος 27 μέτρα. Μαρμαρογλύπτες από την Τήνο αλλά και εργάτες του τόπου, πρόσφεραν την εργασία τους, ενώ ομογενείς από τη Νέα Υόρκη έστειλαν το μηχανισμό και την καμπάνα.

ρολόι Δημητσάνας

Η ιστορία που ξετυλίγετε μέσα από τους χιλιάδες τόμους βιβλίων που φιλοξενεί στα ράφια της η βιβλιοθήκη, μας μεταφέρει στη χρονολογία 1764, έτος ίδρυσης από τους μοναχούς Γεράσιμο Γούνα και Αγάπιο Λεονάρδο, οι οποίοι είχαν κάνει σπουδές στην Ευαγγελική σχολή της Σμύρνης. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, υπήρξε μια από τις τέσσερις βιβλιοθήκες του Ελληνικού κράτους και αριθμούσε 5.000 τόμους. Σήμερα, τα ράφια της αριθμούν 15.000 τόμους, ενώ από τα παλιά βιβλία έχουν διασωθεί περίπου 700. Ακόμη, στα εκθέματα της βιβλιοθήκης συγκαταλέγονται λαογραφική και αρχαιολογική συλλογή, η σέλα του οπλαρχηγού Παπαφλέσσα και άλλα ιστορικά αρχεία. Η Ελληνική Σχολή ιδρύθηκε και αυτή το 1764, καθώς ιδρυτές της ήταν οι ίδιοι μοναχοί, ιδρυτές και της βιβλιοθήκης. Στις αίθουσες της μορφώθηκαν πολλοί λόγιοι και ιερείς, δάσκαλοι, καθώς και σπουδαία ονόματα που έγραψαν ιστορία, όπως ο Παπαφλέσσας, οι Δεληγιανναίοι, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε' και άλλοι.

βιβλιοθήκη Δημητσάνας

Μέσα στα στενά της κωμόπολης θα θαυμάσετε τα περίφημα αρχοντικά. Ξεχωρίζει ο Πύργος του Ξενιού, κτισμένος το 1850 από τον Κωνσταντίνο Κουκουζή, ο οποίος υπήρξε σταφιδέμπορας στην Πάτρα. Το αρχοντικό ξεχωρίζει λόγο της πενταόροφης κατασκευής του, άλλωστε θεωρείται και το ψηλότερο κτίριο στην Πελοπόννησο, καθώς και λόγο της εκπληκτικής ζωγραφικής στο εσωτερικό του, από εκλεκτούς ζωγράφους. Το αρχοντικό βρίσκεται στη συνοικία του Κάστρου. Ξεχωριστό αρχοντικό για τον τόπο είναι και το σπίτι του Αντωνόπουλου, κτισμένο το 1780, ιστορικό κτίριο, το οποίο λειτουργούσε έως το 1929 ως Γυμνάσιο. Επίσης, υπήρξε σημείο συνάντησης των αγωνιστών που έλαβαν μέρος στην Φιλική Εταιρία.

πύργος Ξενιού

Το Παρθεναγωγείο, δημοτικό σχολείο θηλέων, κτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα και είναι δωρεά του Ανδρέα Συγγρού. Το Παρθεναγωγείο λειτούργησε και ως Ειρηνοδικείο, ενώ εικάζεται πως θα επισκευαστεί ως Αρχαιολογικό Μουσείο της Δημητσάνας. Βρίσκεται απέναντι από το ναό του Αγίου Ευθυμίου και Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε'. Στη θέση του ναού, υπήρχε το σπίτι του Οσιομάρτυρα Ευθυμίου, καθώς η Δημητσάνα είναι τόπος καταγωγής του. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος αφού εξισλαμίσθηκε και ονομάσθηκε Ρεσίτης, αμέσως μετανόησε για την πράξη του και μετέβει στο Άγιο Όρος. Εκεί συνάντησε τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε', όπου με τη βοήθεια τη δική του και του Θεού, με προσευχή, μετάνοια και ασκητική ζωή, έγινε μοναχός. Ανήμερα της γιορτής των Βαΐων, στις 19 Μαρτίου 1814, ο μοναχός εμφανίσθηκε με βάγια και σταυρούς ενώπιον του Τούρκου Πασά και μπροστά του ασπάσθηκε ξανά τον Χριστιανισμό. Ο Οσιομάρτυρας αφού υπέστη φριχτά βασανιστήρια, οδηγήθηκε στο θάνατο με απαγχονισμό. Η μνήμη του τιμάται στις 22 Μαρτίου, ημέρα του θανάτου του. Ο Ιερός ναός του Αγίου Γεωργίου, έχει τοιχογραφίες βυζαντινής τεχνοτροπίας και έτος κτήσης του είναι το μακρινό 1720. Εδώ ιερουργούσε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, καθώς η ενορία ανήκε στην οικογένεια του. Επίσης, ο ίδιος αφιέρωσε βιβλία και άλλα εκκλησιαστικά μνημεία στο ναό. Ο πρώτος καθεδρικός ναός της πόλης υπήρξε η πετρόκτιστη εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους, η οποία πρωτολειτούργησε το 1832. Βρίσκεται στην πλατεία με την όμορφη κρήνη, με την επιγραφή  που γράφει "Πλατεία Σταυρούλας Αιμ. Τούλα". Η Σταυρούλα Τούλα, υπήρξε ευεργέτης του τόπου και ενίσχυσης του Ιερού ναού του Αγίου Χαραλάμπους.

ναός Αγίου Χαραλάμπους

Στη Δημητσάνα θα περάσετε από κρήνες με ιστορικές επιγραφές, θα διαβείτε τοξωτά γεφύρια και ακόμη θα δείτε μνημεία αρχιερέων που πρόσφεραν πολλά κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης. Ένα από αυτά είναι η Προτομή του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ιωσήφ, ο οποίος καταγόταν από τη Δημητσάνα και συγκεκριμένα την οικογένεια των Αντωνόπουλων, η οποία συμμετείχε ενεργά στον αγώνα κατά των Τούρκων. Ο ίδιος απαγχονίστηκε, όπως και πολλοί άλλοι αρχιερείς από τους Τούρκους. Επίσης θα συναντήσετε το μνημείο του Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Δημητσάνας, Φιλόθεου Χατζή, Κυπριακής καταγωγής, ο οποίος υπήρξε άνθρωπος ενάρετος, μορφωμένος και αγωνιστής. Ο μαρτυρικός του θάνατος λίγες μέρες πριν την άλωση της Τριπολιτσάς, από πείνα και στερήσεις από δόλιο σενάριο των Τούρκων, φανερώνει την άμεμπτη προσωπικότητα του, την φιλοπατρία και την απεριόριστη αξιοπρέπεια του. Στους Δημητσανίτες αλλά και σε όλη τη Γορτυνία επένδυσε στη παιδεία των κατοίκων, υπήρξε ένας άνθρωπος αγαπητός και το πρώτο του έργο ήταν η ίδρυση του Επισκοπικού Μεγάρου.

μνημείο Φιλοθέου Χατζή

Η Δημητσάνα το 2009 απέκτησε και Συνεδριακό κέντρο, το οποίο είναι έργο του καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Γεράκη. Πολιτιστικές εκδηλώσεις και συνέδρια λαμβάνουν μέρος στην δύο επιπέδων αμφιθεατρική αίθουσα, χωρητικότητας 210 θέσεων. Πλούσιος τόπος και ευλογημένος, αποτελεί ένα αξιόλογο τουριστικό θέρετρο για την Πελοπόννησο. Τα πολυτελή resort που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση, οι παραδοσιακοί ξενώνες, οι δραστηριότητες, τα δρώμενα, οι θρησκευτικές εκδηλώσεις που συνεχίζονται μέσα από δράσεις και πρωτοβουλίες συλλόγων, την καθιστούν πρώτη στη λίστα των κορυφαίων προορισμών. Ενδείκνυται για επίσκεψη καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου. Αν βρεθείτε στη χειμωνιάτικη και χιονισμένη Δημητσάνα, επισκεφτείτε το χιονοδρομικό κέντρο του Μαίναλου και απολαύστε σκι στις πλαγιές του. Αν βρεθείτε Απόκριες, αναβιώνει το έθιμο του Μακαρονά. Στις 25 του Μάρτη, διοργανώνονται Λαμπαδηδρομίες. Το Πάσχα, στην κεντρική πλατεία σουβλίζουν τον οβελία παραδοσιακά, ενώ καθ' όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, προγραμματίζονται εκδηλώσεις στο μουσείο Υδροκίνησης. Το πανηγύρι για τον εορτασμό της πολιούχου, Αγίας Κυριακής, στις 7 Ιουλίου με παραδοσιακούς χορούς. Τις θρησκευτικές εκδηλώσεις όλων των Αγίων που έζησαν και μεγαλούργησαν με τον αγώνα τους στη Δημητσάνα. Επίσης ο Αύγουστος είναι μήνας πολιτιστικών εκδηλώσεων. Ενώ διοργανώνονται πεζοπορίες στο μικρό Άγιο Όρος της Πελοποννήσου, καθώς και διάφορες μορφές εναλλακτικού τουρισμού στο Λούσιο.

χιονοδρομικό κέντρο Μαίναλου

Αφού δοκιμάσετε τη γαστρονομία του τόπου στα εστιατόρια, και το ελληνικό πρωινό στους ξενώνες του, πριν φύγετε, αγοράστε τοπικά προϊόντα, και είδη λαϊκής τέχνης. Διαλεχτά ζυμαρικά, αρωματικά βότανα, κρασί και τσίπουρο, τυροκομικά προϊόντα, αρωματικά γλυκά του κουταλιού και πολλά άλλα εδέσματα θα σας θυμίζουν γευστικά το ταξίδι σας εκεί.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ

Κείμενο και έρευνα του Νίκου Αϊβαλή

Στα μέχρι τώρα άρθρα της σελίδας μας, έχουμε αναφερθεί σε διάφορα είδη ζώων, ενδημικών και μη, που κατοικούν στην Πελοπόννησο ή περνάνε από αυτήν, αν είναι μεταναστευτικά. Αξίζει να γνωρίσουμε καλύτερα κάποια από αυτά τα είδη, έτσι ώστε εάν κάποιος βρεθεί στον τόπο αυτών των πλασμάτων, να μπορεί να αναγνωρίσει κάποια από αυτά τα είδη. Σε όλη την Πελοπόννησο συναντάμε λαγούς, αγριογούρουνα, ασβούς, κουνάβια και άλλα είδη, γι αυτό θα αναφερθούμε στα πιο σπάνια είδη που αναγράφονται στα άρθρα μας.

Ξεκινώντας, αρχίζουμε από την ορνιθοπανίδα, ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της πανίδας του τόπου μας. Σαφώς δεν γίνεται να γράψουμε για όλα τα είδη, γι αυτό όπως προαναφέραμε, θα αναφερθούμε στα λίγο πιο σπάνια ήδη, χωρίς αυτό φυσικά να μειώνει την οικολογική αξία όλης της πανίδας στο σύνολο της. Στο πρώτο άρθρο μας, αυτό για τον Ταΰγετο, συναντάμε τον μεγαλοπρεπή χρυσαετό (Aquila chrysaetos). Ο χρυσαετός είναι το μεγαλύτερο είδος αετού που φωλιάζει στην Ελλάδα και ο πέμπτος μεγαλύτερος σε άνοιγμα φτερών στον κόσμο. Το όνομα του παραπέμπει στην χρυσαφένια απόχρωση του τραχήλου του πτηνού. Η εξάπλωση του είναι από το βόριο τμήμα της Αμερικής, την νότια Ευρώπη, έως τα βάθη της Ασίας. Ζει κυρίως σε μεγάλα υψόμετρα, όπως και στον Ταΰγετο, όπου κυνηγά και αναπαράγεται. Το άνοιγμα των φτερών του είναι από 188 εκατοστά έως 254 εκατοστά, η μέση ταχύτητα του είναι 50 χιλιόμετρα την ώρα, η μέγιστη επιτάχυνση του είναι 130 χιλιόμετρα την ώρα, ενώ σε κάθετη εφόρμηση μπορεί να φτάσει μέχρι τα 240 χιλιόμετρα την ώρα. Κυνηγά συνήθως μικρά και μεσαία θηράματα. Ο χρυσαετός είναι πάρα πολύ δυνατός, καθώς τα γαμψά του νύχια μπορούν να ασκήσουν πίεση 230 κιλών, δεκαπλάσια δύναμη περίπου από αυτή που ασκεί ένα ανθρώπινο χέρι. Στην Ελλάδα παλαιότερα ήταν πολύ διαδεδομένο είδος, όμως με την καταστροφή των βιότοπων του, έμεινε σε πραγματικά ελάχιστα σημεία, στα ορεινά του Ταΰγετου στην Πελοπόννησο (είχε καταγραφεί και κοντά στον υγρότοπο Μούστου), στα ορεινά της Κρήτης, στα ορεινά της Πίνδου και της Θράκης.

χρυσαετός

Ένα άλλο είδος αετού που έχουμε συναντήσει, είναι ο σπιζαετός (Aquila fasciata). Τον βρίσκουμε στην βόρεια Αφρική, στην νότια Ευρώπη κυρίως Ελλάδα και Ισπανία, ενώ φτάνει μέχρι την Ινδία και κάποια κομμάτια της νότιας Κίνας. Ο Σπιζαετός συχνάζει κυρίως σε ξηρές, ορεινές περιοχές με βράχια, αλλά εκτός αναπαραγωγικής περιόδου μπορεί να βρεθεί ακόμη και σε υγροτόπους. Στον Ταΰγετο τον βρίσκουμε να φωλιάζει πολλές φορές σε φαράγγια. Είναι σαφώς μικρότερος από τον χρυσαετό, το άνοιγμα φτερών του είναι από 150 εκατοστά έως 175 εκατοστά, ενώ λόγο του μεγέθους του πολλοί τον μπερδεύουν με γεράκι, καθώς είναι αρκετά ταχύς και ευέλικτος, σε σχέση με άλλα είδη αετών. Σε σχέση με τον μεταναστευτικό χρυσαετό, ο σπιζαετός είναι επιδημητικός, παραμένει όλο τον χρόνο σε μια περιοχή. Όπως και ο χρυσαετός, έτσι και ο σπιζαετός, λόγο της καταστροφής των βιοτόπων του και της λαθροθηρίας, τον βρίσκουμε πλέον κυρίως στον Ταΰγετο στην Πελοπόννησο, στον Έβρο σε ελάχιστους πληθυσμούς, καθώς και σε κάποια νησιά επίσης σε ελάχιστους πληθυσμούς.

σπιζαετός

Καλαμόκιρκος (Circus aeruginosus), τον έχουμε συναντήσει στον υγρότοπο Μούστου, καθώς και στην λίμνη Τάκα, στην Τεγέα. Είναι ημερόβιο πτηνό και ένας από τους κίρκους (πχ λιβαδόκιρκος, στεπόκιρκος και άλλα) που συναντάμε στην Ελλάδα. Η λατινική ονομασία του, παραπέμπει στο χαλκόχρωμο χρώμα του πτηνού, ενώ η ελληνική ονομασία παραπέμπει στους βιότοπους του πτηνού. Η εξάπλωση του, είναι κυρίως στην Ευρώπη, την Μέση Ανατολή, σε κάποια σημεία της βορειοδυτικής Αφρικής, καθώς και κάποια σημεία της Ασίας στον νότο. Όπως λέει και το όνομα του, τον συναντάμε κυρίως σε υγρότοπους με καλαμώνες, σε χορτολιβαδικές εκτάσεις, δέλτα ποταμών και λιμνοθάλασσες. Ο καλαμόκιρκος είναι ο μεγαλύτερος ευρωπαϊκός κίρκος, στο μέγεθος περίπου μιας γερακίνας. Το άνοιγμα των πτερών του είναι από 110 εκατοστά έως 130 εκατοστά. Στη πτήση έχει ένα χαρακτηριστικό που έχουν οι κίρκοι και τους ξεχωρίζει από τα γεράκια, πετάνε με ανορθωμένα τα φτερά σε σχήμα V, έχοντας κρεμασμένα τα πόδια τους, ενώ κάνουν συχά απότομα σταματήματα και μικρές βουτιές, καθώς πετάει χαμηλά, κοντά στις καλαμιές αναζητώντας θηράματα. Είναι και αυτός, όπως και ο σπιζαετός, επιδημητικό είδος. Στην Ελλάδα τον βρίσκουμε σε υγρότοπους, όπως αναφέραμε τον υγρότοπο Μούστου και την λίμνη Τάκα, όμως κινδυνεύει από τις αποξηράνσεις των υγρότοπων και την λαθροθηρία, η οποία μειώνει σημαντικά τον πληθυσμό του καλαμόκιρκου.

καλαμόκιρκος

Γερακίνα (Buteo buteo), ένα σχεδόν θρυλικό πτηνό για την Ελλάδα, το οποίο έχει γίνει ακόμα και τραγούδι (Στέλιος Καζαντζίδης - της γερακίνας γιος). Ημερόβιο αρπακτικό όπως και ο καλαμόκιρκος. Την συναντάμε σχεδόν σε όλη την Ευρώπη και την Ρωσία. Στην Μέση Ανατολή και ένα τμήμα της ανατολικής Αφρικής, βρίσκουμε επίσης την γερακίνα, όπου όμως δεν αναπαράγεται εκεί, αλλά διαμένει μονάχα κάποιες εποχές του χρόνου. Στην Ελλάδα είναι επιδημητικό είδος, μόνιμος κάτοικος δηλαδή και το συναντάμε στον Ταΰγετο, στον Αλφειό, στο δέλτα του Ευρώτα, στην λίμνη Τάκα και σε άλλες περιοχές, όπου ευτυχώς δεν διατρέχει άμεσο κίνδυνο ο πληθυσμός της. Ζει σε μικρά δάση, λιβάδια, θαμνότοπους και σε πρόποδες βουνών. Η γερακίνα είναι στιβαρό αρπακτικό, αλλά δύσκολα ξεχωρίζει από άλλα αρπακτικά, που είναι σχεδόν ίδιου μεγέθους. 'Εχει άνοιγμα φτερών από 117 εκατοστά έως 140 εκατοστά. Έχει κομψό και σταθερό πέταγμα, σε αντίθεση με τον καλαμόκιρκο.

γερακίνα

Ένα άλλο πτηνό που χει τη δική του θέση στην λαογραφία και στα τραγούδια της Ελλάδας, είναι η πέρδικα ή πετροπέρδικα ή βουνίσια πέρδικα ή ορεινή πέρδικα (Alectoris graeca). Τη συναντάμε σε πολλά τραγούδια, με ίσως πιο γνωστό αυτό που την συνδέει και με την Πελοπόννησο, το παραδοσιακό ηρωικό τσάμικο "περδικούλα του Μοριά". Η πέρδικα ήταν πολύ γνωστή και στους αρχαίους Έλληνες, καθώς αναφέρεται στις Όρνιθες του Αριστοφάνη, ενώ ο Θεόφραστος υποστήριζε ότι η πέρδικα παραλλάζει τη φωνή της. Οι αρχαίοι Αθηναίοι την θεωρούσαν ως ένα από τα πιο εκλεπτυσμένα εδέσματα. Το όνομα του γένους (alectoris) προέρχεται από την αρχαία Ελληνική, αλεκτορίς, που αναφερόταν σε οικόσιτα κοτόπουλα. Η πετροπέρδικα είναι ενδημικό πτηνό της νότιας Ευρώπης και των Βαλκανίων, από την Ιταλία, έως την Ελλάδα, την Βουλγαρία και την Σερβία. Απαντάται σε όλη την Πελοπόννησο και σε ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα, καθώς και σε κάποια Ιόνια νησιά. Όπως μαρτυρά και το όνομα της, ζει σε βραχώδης πλαγιές, κυρίως στα βουνά, αν και μπορεί να ζήσει και σε παραθαλάσσιες περιοχές όταν δεν κινδυνεύει από τους κυνηγούς. Έχει γκρίζο χρώμα με καστανόγκριζη ράχη, λευκά πλευρά με μαύρες ραβδώσεις κόκκινα πόδια, ράμφος και δαχτυλίδι ματιού και λευκή τραχηλιά με μαύρο περιθώριο. Είναι μικροκαμωμένη, μόλις 33 με 36 εκατοστά μήκος και άνοιγμα φτερών 46 έως 53 εκατοστά. Καθώς είναι πτηνό του εδάφους, πετάει μόνο σε ανάγκη, χαμηλά και με γρήγορα φτεροκοπήματα. Η πετροπέρδικα, παραδοσιακό πτηνό της Ελλάδας, αντιμετωπίζει πολλούς κινδύνους, όπως την έντονη θήρευση, αλλά και τον υβριδισμό με νησιωτικές πέρδικες, που απελευθερώνονται ανεξέλεγκτα κατά χιλιάδες για κυνηγετική κάρπωση, όπως στα Κύθηρα, όπου όλος ο πληθυσμός χαρακτηρίζεται πλέον ως υβριδικός, με αποτέλεσμα να εξαφανίζεται το είδος της πετροπέρδικα.

πετροπέρδικα

Φεύγοντας από την ορνιθοπανίδα, πάμε στην ερπετοπανίδα, εκεί όπου συναντάμε τέσσερις ενδημικές σαύρες, σχεδόν σε όλα τα άρθρα μας, από τον Ταΰγετο, τον Ευρώτα, τον Αλφειό, τον Λάδωνα, έως τον υγρότοπο Μούστου. Η πρώτη είναι η μοραϊτόσαυρα (Algyroides moreoticus). Είναι ενδημικό είδος της Ελλάδας και της Πελοποννήσου, το οποίο συμαίνει πως δεν θα την βρούμε πουθενά αλλού στον κόσμο. Το μέγεθος της είναι 10 εκατοστά με την ουρά, ημερόβια, γρήγορη και ευέλικτη. Την συναντάμε έως τα 1200 μέτρα υψόμετρο σε θαμνώδεις περιοχές. Είναι πιο εύκολο να την συναντήσουμε την άνοιξη, καθώς το καλοκαίρι κρύβεται, αποφεύγοντας τις υψηλές θερμοκρασίες. Οι χρωματισμοί ποικίλουν ανάλογα με το φύλο και την ηλικία του ατόμου, από ανοιχτό καστανό, έως σκούρο καφέ χρώμα.

μοραϊτόσαυρα

Δεύτερη είναι η γραικόσαυρα (Hellenolacerta graeca). Ενδημικό είδος της Πελοποννήσου και αυτή, ζει κοντά σε δάση, αλλά και σε θαμνώδεις περιοχές, πάντα κοντά σε πετρώδες έδαφος, γι αυτό μερικές φορές έχει το παρατσούκλι πετρόσαυρα. Το μέγεθος της είναι περίπου 16 εκατοστά με την ουρά. Το σώμα της είναι κάπως πλατύ, ενώ τα πόδια είναι μακρά και λεπτά. Το χρώμα είναι συνήθως γυαλιστερό καφέ, αλλά μπορεί να είναι και κιτρινωπό καφέ, με μια ελαφρά κοκκινωπή απόχρωση. Την βρίσκουμε έως τα 1600 μέτρα υψόμετρο, αλλά συνήθως τους πιο πολλούς πληθυσμούς τους βρίσκουμε από 300 έως 700 μέτρα. Είναι ευκίνητο είδος και ανεβαίνει σε βράχους, τοίχους και κορμούς δέντρων, ενώ αποφεύγει να παραμένει για πολλές ώρες στον ήλιο. Οι κύριες απειλές που αντιμετωπίζει γραικόσαυρα, είναι οι πυρκαγιές και η φύτευση ευκαλύπτων στη θέση της φυσικής βλάστησης της περιοχής.

γραικόσαυρα

Τρίτη είναι η πελοποννησιακή γουστέρα (Podarcis peloponnesiacus). Επίσης ενδημικό είδος της Πελοποννήσου. Κατοικεί σε βραχώδεις περιοχές, βοσκοτόπια και αγρούς. Την βρίσκουμε έως τα 2000 μέτρα υψόμετρο. Είναι μεγαλύτερη από την γραικόσαυρα, το μέγεθος της είναι περίπου 18 εκατοστά με την ουρά. Τα χρώματα της σαύρας είναι γκριζωπό καφέ, με μια ανοιχτή σπονδυλική λωρίδα. Το κάτω μέρος είναι κόκκινο, πορτοκαλί ή λευκό. Είναι ένα ευκίνητο είδος και αναρριχάται σε βράχους, τοίχους και κορμούς δέντρων, ενώ μπορεί να κάνει μακρά άλματα μεταξύ των βράχων.

πελοποννησιακή γουστέρα

Τέλος, τέταρτο είδος είναι ο οφιόμορος (Ophiomorus punctatissimus). Ένα είδος σαύρας που πολλοί μπορεί να το μπερδέψουν με φίδι, εξού και η ονομασία του, αφού δεν έχει πόδια και δυστυχώς πολλοί το σκοτώνουν ως φίδι, ενώ είναι εντελώς ακίνδυνο, αφού δεν διαθέτει δηλητήριο καθώς τρέφεται μόνο με ασπόνδυλα. Το μέγεθος της είναι 18 εκατοστά με την ουρά. Ενδημικό είδος της Πελοποννήσου, προτιμά περιοχές με χαμηλή βλάστηση έως τα 900 μέτρα υψόμετρο, κρύβεται κάτω από πέτρες ή θάβεται σε μαλακό χώμα. Αποφεύγει όπως και οι άλλες τρεις σαύρες, τις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού.

οφιόμορος

Στα θηλαστικά τώρα, λίγοι γνωρίζουν πως ένα από τα πιο σπάνια είδη παρότι διάσημο, είναι το τσακάλι ή αλλιώς χρυσό τσακάλι (Canis aureus). Το συναντάμε στον Ταΰγετο, στον υγρότοπο Μούστου, αλλά και σε άλλα σημεία της Ελλάδας, όπως στον Έβρο, την κεντρική Μακεδονία και στη Σάμο, το μόνο νησί που βρίσκουμε τσακάλι. Πραγματικά παρεξηγημένο θηλαστικό, αδίκως κυνηγημένο, αφού είναι πτωματοφάγο. Είναι σε άμεση απειλή, αφού πλέον υπάρχουν μόνο  1500 καταγεγραμμένα ζώα. Ζει μέχρι τα 600 μέτρα υψόμετρο, σε δάση και πρόποδες βουνών. Με την εντατικοποίηση της κτηνοτροφίας, αλλάζουν δραματικά οι βιότοποι του τσακαλιού, με αποτέλεσμα να εξαφανίζεται σταθερά και γρήγορα από την Ελληνική γη, όπου μαζί με την Βουλγαρία, είναι τα δύο τελευταία μέρη στην Ευρώπη που βρίσκουμε το τσακάλι, καθώς ήδη έχει εξαφανιστεί σε όλη την υπόλοιπη Ευρώπη. Το τσακάλι μοιάζει πολύ με λύκο, αλλά είναι πολύ μικρότερο σε μέγεθος και ελαφρύτερο (70 με 80 εκατοστά μήκος, ύψος 40 με 50 εκατοστά και βάρος 11 με 14 κιλά). Η γούνα του τον χειμώνα είναι είτε κόκκινη γκρι με μαύρους τόνους που οφείλονται σε μαύρες τρίχες, είτε ένα φωτεινότερο κόκκινο της σκουριάς.  Είναι ντροπαλό είδος και σπάνια έρχεται σε άμεση επαφή με τον άνθρωπο, ενώ το πιο χαρακτηριστικό του είδους, είναι το ουρλιαχτό του τα βράδια.

τσακάλι

Ένα άλλο είδος είναι η βίδρα ή ευρωπαϊκή βίδρα (Lutra lutra), την οποία συναντάμε στον Αλφειό, στον Λάδωνα, στον Ευρώτα, καθώς και σε άλλα σημεία της Ελλάδας. Κάτοικος ποταμών και λιμνών με γλυκό νερό, αλλά καμιά φορά και υφάλμυρων νερών, με μακρύ κορμί, ελαστικό, μυώδες με παχιά γούνα χρώματος καφέ. Έχει κοντά πόδια, όμως κολυμπά εξαιρετικά γρήγορα, κουνώντας την ουρά της και τα πίσω πόδια. Τρώει έντομα, βατράχους και μικρότερα θηλαστικά. Έχει μήκος από 92 έως 140 εκατοστά με την ουρά και βάρος από 5 μέχρι 12 κιλά. Αρκετά παιχνιδιάρικη, συχνά παίζει ή κυνηγά στις όχθες των ποταμών.

βίδρα

Ένα σπάνιο είδος είναι ο νανοκρικετός (Cricetulus migratorius), που συναντάμε στη λίμνη Τάκα, στην Τεγέα. Η εξάπλωση του είναι από την ανατολική Ευρώπη, την Ρωσία, την κεντρική Ασία, έως την δυτική Κίνα. Στην Ελλάδα το βρίσκουμε μόνο στην Αρκαδία, όπως προαναφέραμε, στην Αχαΐα, την Κορινθία και την Φωκίδα. Είναι σε μεγάλη μείωση ο πληθυσμός του λόγο των φυτοφαρμάκων. Αυτό το τρωκτικό, που ανήκει στην κατηγορία των χάμστερ (αγγλική ονομασία grey dwarf hamster), είναι γκρίζο το χρώμα του με μεγάλα αυτιά, ενώ το μέγεθος του είναι μόλις 130 χιλιοστά. Ζει σε πάνω από 600 μέτρα υψόμετρο, σε θαμνώδεις περιοχές καθώς αποφεύγει τα πυκνά δάση.

νανοκρικετός

Το άλλο είδος που επίσης συναντάμε στην λίμνη Τάκα, είναι η λευκονυχτερίδα (Pipistrellus kuhlii). Με μέγεθος μόλις 5 εκατοστά, ζει κυρίως στην βόρεια Αφρική, την νότια Ευρώπη και την δυτική Ασία. Την βρίσκουμε σε εύκρατα δάση, αλλά και σε θαμνώδη εδάφη, σε περιοχές μεσογειακού τύπου. Παρά το παραπλανητικό του ονόματος, δεν είναι λευκή, αλλά καφέ χρώματος με μια μικρή λευκή ρίγα κάτω από το φτερό. Βρίσκει καταφύγιο σε σχισμές και ανοίγματα σε τοίχους κτιρίων, σε γέφυρες, στις σκεπές παλιών σπιτιών, αλλά και σε δέντρα. Τρέφεται με μικρά ιπτάμενα έντομα, όπως μυγάκια, κουνούπια και μικρές νυχτοπεταλούδες. Παρά την επικρατέστερη άποψη πως οι νυχτερίδες είναι τυφλές, η λευκονυχτερίδα έχει πολύ καλή όραση, κάτι που την κάνει εξαιρετικά αποτελεσματική στο κυνήγι εντόμων.

λευκονυχτερίδα

Περνώντας στην ιχθυοπανίδα, ξεκινάμε με ένα μικρό σπανιότατο ψαράκι, με το αστείο όνομα Ζαχαριάς αλμυρής (Aphanius almiriensis). Ο Ζαχαρίας σε διεθνές επίπεδο χαρακτηρίζεται ως "κρισίμος κινδυνεύον" και υπάρχει μόνο στα υφάλμυρα νερά του Μούστου σε ολόκληρο τον κόσμο, καθώς είναι ενδημικό της Πελοποννήσου αλλά και αρκετά σπάνιο είδος. Έχει μόλις 4 εκατοστά μέγεθος, δεν έχει αλιευτική αξία, όμως έχει τεράστια οικολογική αξία. Ζει σε υφάλμυρα νερά με ήρεμη ροή και σε μικρό βάθος, εκεί όπου η βλάστηση του εξασφαλίζει κάλυψη και τροφή. Ο Ζαχαρίας είναι εξαιρετικός κολυμβητής και ζει σε κοπάδια.

ζαχαριάς αλμυρής

Ένα άλλο εξαιρετικά απειλούμενο είδος, είναι ο λακωνικός πελασγός (Laconian pelasgus), ενδημικό της Πελοποννήσου το οποίο βρίσκουμε μόνο στον Ευρώτα. Είναι εξαιρετικά σπάνιο είδος, με ελάχιστες πληροφορίες δυστυχώς. Μικρό σε μέγεθος, καφέ χρώματος με μια σκούρα οριζόντια γραμμή. Υπάρχει όμως και ένας άλλος πελασγός, επίσης ενδημικό είδος. Ο στυμφαλικός πελασγός (Pelasgus stymphalicus), τον οποίο συναντάμε στον Αλφειό, στην λίμνη Τάκα και στην Στυμφαλία λίμνη, απ' όπου πήρε και το όνομα του. Φτάνει τα 12 εκατοστά, ψάρι του γλυκού νερού, ζει σε ποταμούς με ήρεμη ροή, αν και ανθεκτικό είδος απειλείται από την ρύπανση του νερού. Τα χρώματα του στυμφαλικού πελασγού είναι ασημί στο κάτω μέρος και πρασινωπό στο πάνω μέρος.

1. στυμφαλικός πελασγός - 2. λακωνικός πελασγός

Επόμενο είδος, είναι η καιαδική μένιδα (Squalius keadicus). Είναι και αυτό ενδημικό είδος, κατοικεί μόνο στα νερά του Ευρώτα, κάτι που την κάνει εξαιρετικά ευάλωτη όπως και τον λακωνικό πελασγό, από την ρύπανση των νερών του ποταμού και της κακής διαχείρισης του. Είναι ασημένιου χρώματος με ελαφρά πράσινο λαδί το πάνω μέρος του ψαριού. Φτάνει τα 25 εκατοστά μέγεθος, εμφανίζεται στα πιο βαθιά νερά του ποταμού, προτιμώντας σημεία όπου το ρεύμα είναι αργό. Τη βρίσκουμε σε αμμώδη πυθμένα. Τρέφεται κυρίως με υδρόβια έντομα.

καιαδική μένιδα

Τέλος, ένα ακόμα σημαντικό μέλος της ιχθυοπανίδας είναι η χρυσή μένιδα (Tropidophoxinellus spartiaticus), την οποία βρίσκουμε επίσης στα νερά του Ευρώτα, στα νερά του ποταμού Πάμισου της Μεσσηνίας και στα νερά του ποταμού Νέδας. Επίσης ενδημικό και απειλούμενο είδος, συγγενικό είδος των κυπρίνων. Το όνομα της, μαρτυρά το χρυσαφένιο χρώμα που έχει, με μια σκούρα οριζόντια γραμμή. Φτάνει τα 10 εκατοστά σε μέγεθος, ενώ κατοικεί σε σημεία με μέτριο ρεύμα. Τρέφεται με ασπόνδυλα, φυτά και μικρά υδρόβια έντομα.

χρυσή μένιδα

Στα άλλα είδη πανίδας, έχουμε την πεταλούδα Μενέλαος (Polyommatus menelaos), μια πανέμορφη πεταλούδα, η οποία είναι ενδημικό είδος και υπάρχει μόνο στον Ταΰγετο, ομορφαίνοντας τις πλαγιές του βουνού, σαν μικρή νεράιδα. Συνήθως έχει μπλε γαλάζια φτερά ή καφέ και κάποιες φορές έχει μαύρες κηλίδες. Πετάει κοντά και πάνω από τα δέντρα, σε σημεία με πηγές και νερά, όπου και αναπαράγεται.

πεταλούδα Μενέλαος

Ένα άλλο ενδημικό είδος, είναι η πεταλούδα της Πελοποννήσου (Charissa peloponnesiaria), την οποία βρίσκουμε στις περιοχές του Πάρνωνα και νοτιοανατολικά των Καλαβρύτων. Το χρώμα της είναι χρυσαφένιο προς το άσπρο και ανοιχτό καστανό.

πεταλούδα της Πελοποννήσου

Δείτε το 2ο μέρος: Πανίδα της Πελοποννήσου 2

ΚΑΡΥΤΑΙΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ ΤΗΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ

Κείμενο και έρευνα της Γιώτας Χριστοφόρου

"Αυτός ο κάμπος ένα γύρω ζώνεται από ψηλά βουνά, και στη μέση στέκεται μοναχιασμένη ο μυτερή ράχη πο’ χει στην κορφή της το κάστρο. Από μακριά φαίνεται πολύ ψηλό και φανταχτερό. Την ώρα που βασιλεύει ο ήλιος δείχνει δυο τρεις φορές ψηλότερο απ’ όσο είναι, έτσι που μολυβιάζει μέσα στη χρυσή φωτοβολή που σκορπά ολόγυρά του ο βασιλέας τ’ ουρανού, κρυμμένος από πίσω του" - Φώτης Κόντογλου

Αρχίζοντας τούτο το ταξίδι, στο μυαλό μου ήρθαν, οι όμορφες μωβ ανεμώνες του κάστρου της Καρύταινας. Σε λίγο καιρό θα ανθίσουν, σημάδι ο ερχομός της άνοιξης, και εκείνες κυρίαρχες της φύσης εκεί ψηλά στο κάστρο του Κολοκοτρώνη περιμένουν και πάλι την επέτειο της μάχης της Καρύταινας. Το φράγκικο κάστρο δόθηκε σαν βαρωνείο το 1245 στον ηγεμόνα Φράγκο Γοδεφρείδο Ντε Μπριγιέ και έχει σχήμα τριγωνικό. Αποτέλεσε τμήμα της Bυζαντινής αυτοκρατορίας όταν πέρασε στα χέρια του Ανδρόνικου Παλαιολόγου το 1320. Μετά και το πέρασμα των Ενετών, το κατέλαβαν οι Τούρκοι ως το 1821. Το 1827 ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έχτισε ολόγυρα του τείχη και μια εκκλησιά που την αφιέρωσε στην Παναγία. Από εδώ επιτυγχάνεται η πρώτη νικηφόρα μάχη των Ελλήνων, με επικεφαλής τους Πλαπούτα, Δεληγιάννη και τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, στις 27 Μαρτίου του 1821. Σήμερα το ιστορικό κάστρο φαντάζει προκλητικό στον επισκέπτη με όλα όσα έχει να του πει. Η προτομή του γέροντα του Μοριά βρίσκεται λίγο μετά την είσοδο του κάστρου καθώς και ο ανακαινισμένος πύργος του Ματζουρογιάννη, ο οποίος εικάζεται ότι κτίστηκε την υστεροβυζαντινή περίοδο και βρίσκεται στην βόρεια υπώρεια του λόφου. Ο πύργος της Λεβένταινας, ανατολικά του κάστρου, χτισμένος κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, ανακαινισμένος πρόσφατα, χρησιμοποιείται για πολιτιστικούς σκοπούς.

πύργος της Λεβένταινας

Στους πρόποδες του κάστρου σώζεται ο βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου, ανεγερθείς το 1100 με πλούσια αγιογράφηση βυζαντινής τέχνης. Στον περίβολο του ναού βρίσκεται και το νεκροταφείο. Το 1460 οι Τούρκοι, σεβόμενοι τον ιερό χώρο, έδωσαν την άδεια στους Χριστιανούς να παρακολουθούν τη θεία λειτουργία μόνο κατά τη διάρκεια της νύχτας, διατάζοντας πως αν δεν τηρηθεί η εντολή τους και φωτίσει η ημέρα και βρουν τους Χριστιανούς μέσα στο ναό, τότε θα τους σκοτώσουν όλους. Τα τελευταία δύο χρόνια μετά την αναστήλωση του ναού, αναβιώνει και πάλι το έθιμο της λειτουργίας προς τιμήν του Αγίου Νικολάου, η οποία πραγματοποιείται τις πρώτες πρωινές ώρες. Επίσης, ιστορικό μνημείο αποτελεί για την Καρύταινα και ο βυζαντινός ναός της Ζωοδόχου Πηγής, ο οποίος χρονολογείται από τον 14ο αιώνα και την αντικρίζεις ανηφορίζοντας το δρόμο που οδηγεί στην πλατεία του χωριού.

βυζαντινός ναός Αγίου Νικολάου

Περπατώντας στα λιθόστρωτα δρομάκια της Καρύταινας, στις ανηφοριές και τις κατηφοριές της, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τα πέτρινα σπίτια  τα οποία αποδεικνύουν την γραφικότητα του οικισμού. Η πλατεία, έχει χώρους εστίασης, οι οποίοι γεμίζουν από κόσμο ιδιαίτερα τα Σαββατοκύριακα αλλά και τους καλοκαιρινούς μήνες. Επίσης στο χωριό λειτουργούν ξενώνες καθώς και μια ξενοδοχειακή μονάδα στην είσοδο του χωριού.
 

το κάστρο της Καρύταινας η μικρή πετρόχτιστη πλατεία

Ανεβαίνοντας μετά την πλατεία στα δεξιά σας συναντάτε  το μεγαλοπρεπή ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Ο ναός έχει ανοικοδομηθεί το 1866 και στο εσωτερικό του φυλάσσονται ιερά κειμήλια μεγάλης αξίας. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έχει δωρίσει το Ιερό Ευαγγέλιο, βυζαντινής γραφής, το οποίο δίδεται σε λαϊκό προσκύνημα, την ημέρα της Μεγάλης Παρασκευής. Ο Επιτάφιος είναι ένα μοναδικό αριστούργημα τέχνης. Το δώρισε στην εκκλησία ο Γεώργιος Ι. Γεωργαντόπουλος, ο  οποίος εργαζόταν στην Οδησσό της Ρωσίας και για να γίνει τόσο μοναδικό χρειάστηκαν 10 χρόνια. Θαυμαστά στην τέχνη τους και τα 3 Μανουάλια, τα οποία έχουν κατασκευαστεί στον Γαλατά της Κωνσταντινούπολης το 1880. Στο προαύλιο της εκκλησίας θαυμάστε το τεράστιο καμπαναριό κι ύστερα ανηφορίστε στο υψωματάκι για να προσκυνήσετε στο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία.

ιερός ναός Ευαγγελίστριας

Κατηφορίζοντας, είτε από τη δημοσιά, περνώντας από την πλατεία όπου βρίσκεται το άγαλμα του νομοθέτη και Υπουργού Δικαιοσύνης επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου, του Καρυτινού Νικολάου Δημητρακόπουλου, είτε από το λιθόστρωτο μονοπάτι, συναντάτε το πέτρινο Δημοτικό σχολείο, το οποίο λειτουργεί και σήμερα και απέναντι του η εκκλησία που είναι αφιερωμένη στον πολιούχο του χωριού τον Άγιο Αθανάσιο. Λίγο πριν το τέλος της Ενετοκρατίας γύρω στα 1715 και κατά τη περίοδο της δεύτερης Τουρκοκρατίας, όταν οι άνθρωποι ήταν καταπονημένοι και ταλαιπωρημένοι από τη σκλαβιά, ο θεός έστειλε θείο δώρο στην Αρκαδία. Ο Άγιος Αθανάσιος ή αλλιώς Κορφιάτης ή Κορφιανός ο οποίος γεννήθηκε στην Κέρκυρα, πέρασε  τα πρώτα χρόνια της ζωής του στην Καρύταινα, αλλά και στη γειτονική Χριστιανούπολη. Ανέλαβε το δύσκολο έργο της μόρφωσης των νέων, αφού γνώριζε καλά την αγραμματοσύνη τους, καθώς γνώριζε επίσης πως προσπαθούσαν οι Ενετοί να προσηλυτίσουν το λαό στον Καθολικισμό. Σπουδαίο το έργο του αλλά και τα θαύματα του. Ο ρόλος του εμψυχωτικός αλλά και καθοδηγητικός, έδινε θάρρος σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, υπέρ της Ορθοδοξίας, βοήθησε τους ανθρώπους να σταθούν ψηλά. Για το έργο του και τα θαύματα του συγκαταλέγεται ως Άγιος στην εκκλησία μας, η οποία τον τιμά στις 17 Μαΐου. Τα λείψανα του Αγίου βρίσκονται στην ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου κοντά στη Δημητσάνα και την Στεμνίτσα.

ξωκλήσι Προφήτη Ηλία

«Αν δε στοιχειώσετε άνθρωπο, γιοφύρι δε στεριώνει. Κι αυτή είναι η αρχόντισσα και η Κυρά του Κάστρου!» Και η μάγισσα έπεισε τον αφέντη να θάψει ολοζώντανη την κυρά του, μέσα στα τείχη της τοξωτής γέφυρας, γιατί δεν υπήρχε άλλος τρόπος για να μείνει στέρεο το γεφύρι. Η βυζαντινή γέφυρα του Αλφειού κτίστηκε το 1440 και το εκκλησάκι που βρίσκεται στα σπλάχνα της είναι  αφιερωμένο στο γενέθλιο της Θεοτόκου  και θεωρείται μοναδικό και ως προς την κτίση του αλλά και ως προς την προστασία του στους ανθρώπους και τα μεταφορικά μέσα που το διέσχιζαν. Η νεώτερη γέφυρα βρίσκεται σε σημείο καίριο, καθώς προσφέρει πέρασμα προς την Ηλεία, τη Μεσσηνία, το Λύκαιο όρος και τη Μεγαλόπολη.

ομιχλώδης κάστρο Καρύταινας

Για όσους πρόλαβαν τα πεντοχίλιαρα σε δραχμές, η γέφυρα  είχε και εκεί την τιμητική της θέση. Νεράιδες που μαγεύουν με την ομορφιά τους και που σου παίρνουν τη μιλιά αν τους μιλήσεις, κάθονταν στις όχθες του Αλφειού ποταμού και πιο κει ο νερόμυλος του Χαλούλ Αγά. Σήμερα σώζονται οι τρείς μυλόπετρες που λειτουργούσαν στο μύλο. Πλήθος πολιτιστικών εκδηλώσεων διοργανώνονται κάθε χρόνο από τους συλλόγους και την τοπική κοινωνία, όπως η αναπαράσταση της μάχης της Καρύταινας, η αναβίωση του εθίμου για τον εορτασμό του Αγίου Νικολάου, το παραδοσιακό αλώνισμα και θέρισμα που διοργανώνεται στην καρδιά του καλοκαιριού, με τη βοήθεια και τη συμμετοχή μαθητών και δασκάλων του σχολείου. Επιπρόσθετα, μεγάλος εορτασμός προς τιμήν του Αγίου Αθανασίου Χριστιανουπόλεως πραγματοποιείται κάθε χρόνο στις 17 Μαΐου.

γεφύρι Καρύταινας

Καρύταινα πολυταξιδεμένη, πολύχρωμη από τα χρώματα της φύσης, νοσταλγική, ιστορική πόσοι σπουδαίοι και τρανοί έγραψαν για σένα. Όποιος και να σε γνώρισε, ενθουσιάστηκε και πάλι θα έρθει να σεργιανίσει στα σοκάκια σου.

παλαιό παραδοσιακό σπίτι της Καρύταινας

Για τους ανθρώπους που αναζητούν χαλάρωση και ηρεμία, αρκεί να παραμείνουν στην Καρύταινα για ένα διήμερο. Για όσους αναζητούν δράση, μπορούν μυηθούν στα μονοπάτια του εναλλακτικού τουρισμού, μέσα από δραστηριότητες που σχετίζονται με το Λούσιο ποταμό. Το Δημητσανίτικο ποτάμι, πηγάζει από ένα ψηλό βουνό στα Λαγκάδια και κατευθύνεται προς την Καρκαλού. Το επάνω μέρος το ονομάζουν Λούσιο, ενώ το κάτω το ονομάζουν Γορτύνιο. Στη διαδρομή που οδηγεί από την Καρύταινα προς το χωριό Ατσίχoλο, συναντάμε την πρώτη πέτρινη γέφυρα του ποταμού, όπου από εκεί οργανώνονται καταβάσεις στον ποταμό με canoe kayak και rafting, υπό την επίβλεψη έμπειρων οδηγών. Δεκαέξι στον αριθμό τα πέτρινα γεφύρια του Λούσιου, που στα νερά του λούστηκε ο Δίας, αλλά και ο Προίτος ο οποίος παρακαλούσε την θεά Άρτεμη, να σώσει τις θυγατέρες του. Λεύκες και ιτιές, πουρνάρια, δάφνες, μυρτιές, πλατάνια, πλούσια πανίδα και χλωρίδα, με αναρίθμητα ερπετά και πτηνά να είναι οι κάτοικοι του ποταμού. Το 1997 ανακηρύσσεται προστατευόμενη περιοχή από το Υπουργείο πολιτισμού. Τα οφέλη του στις γύρω περιοχές είναι πολυάριθμα. Οι μύλοι που λειτούργησαν, ευνόησαν την παραγωγή βυρσοδεψίας, το άλεσμα των δημητριακών, την χρήση νεροτριβών, καθώς και τους γνωστούς μπαρουτόμυλους για την παραγωγή της πυρίτιδας. Όσο για το φαράγγι αξίζει να το διασχίσετε. Το μήκος του 15 χλμ και το πέρασμα του έχει πραγματικά μεγάλο ενδιαφέρον. Το μονοπάτι διαθέτει ειδικές σημάνσεις και διαρκεί περίπου 2,5 ώρες. Στο εσωτερικό του, φωλιάζουν απόκρημνοι βράχοι και φυσικές σπηλιές που φιλοξενούν μοναστήρια και ασκηταριά. Η Μονή Φιλοσόφου, η Μονή του Τιμίου Προδρόμου, η Μονή Αιμυαλών, η Μονή Καλαμίου και ο Άγιος Ανδρέας Γόρτυνος.

ποταμός Λούσιος

Η Παλαιά Μονή Φιλοσόφου ιδρύθηκε το έτος 967 στη χαράδρα του ποταμού Λούσιου από τον γραμματέα του Νικηφόρου Φωκά, του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν Ιωάννης Λαμπαρδόπουλος, αλλά τον αποκαλούσαν Φιλόσοφο.  Αποτελεί θαυμάσιο δείγμα Βυζαντινής αρχιτεκτονικής του 10ου αιώνα. Το μοναστήρι βρίσκεται 4 χλμ νότια της Δημητσάνας και είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και εορτάζει στις 23 Αυγούστου. Τον 17ο αιώνα ιδρύεται η νέα Μονή Φιλοσόφου, η οποία απέχει 400 μέτρα από την παλαιά Μονή. Οι τοιχογραφίες της Μονής αποτελούν ένα σύνολο ζωγραφικής υπέρβασης, το οποίο οφείλεται στους Βορειοηπειρώτες μαστόρους και την πρωτοβουλία πατέρων της εκκλησίας. Ωστόσο αξίζει να αναφερθεί, ότι η ολοκλήρωση της αγιογράφησης του ναού, πραγματοποιήθηκε από τον Μαυραηδή πασά Φαρμάκη από τη Στεμνίτσα, ο οποίος ασπάστηκε το Χριστιανισμό. Ιδιαίτερου κάλλους αποτελεί το ξυλόγλυπτο τέμπλο της.

παλαιά Μονή Φιλοσόφου

Στο κρυφό σχολειό της Μονής τα παιδιά μάθανε γράμματα, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, ενώ αργότερα λειτούργησε ως μία από τις πιο σημαντικές ιερατικές σχολές. Αξίζει να αναφερθεί ότι από εδώ αποφοίτησε ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε'. Μπορεί κάποιος να επισκεφτεί τη Μονή, είτε από τη Δημητσάνα είτε από το χωριό Ελληνικό. Σημαντικά κειμήλια σώζονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη Αθηνών, τα οποία είναι δύο παλαιά χειρόγραφα (τα άπαντα του Μ. Βασιλείου και το Ευαγγέλιο του Βλαχομανώλη στο οποίο ορκίστηκαν τα μέλη της φιλικής εταιρίας). Άλλα χειρόγραφα σώζονται στη Βιβλιοθήκη της Δημητσάνας.

παλαιά Μονή Φιλοσόφου

Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και τιμάται κάθε χρόνο στις 29 Αυγούστου. Πρόκειται για ένα μοναστήρι του οποίου ο ρόλος ήταν πρωταγωνιστικός κατά τη διάρκεια της Ελληνικής επανάστασης του 1821, με ρόλο φιλανθρωπικό αλλά και θρησκευτικό. Οι τοιχογραφίες του καθολικού χρονολογούνται περί το 16ο αιώνα μ.Χ., σύμφωνα με τον Φώτη Κόντογλου, ενώ φιλοτεχνήθηκαν με βάση την Κρητική τέχνη. Πολύ κοντά στη Μονή βρίσκεται ο ναός που είναι αφιερωμένος στον Άγιο Αθανάσιο Χριστιανουπόλεως, ενώ στο εσωτερικό του ναού φυλάσσονται τα λείψανα του Αγίου, όπως προείπαμε. Αντικρίζοντας την γεμάτη βόλια πόρτα της Μονής από την επίθεση των Αλβανών το 1776, ο επισκέπτης αισθάνεται δέος και θαυμασμό για τους μοναχούς που αντιμετώπισαν εκείνη την εποχή τους εχθρούς, με γενναιότητα και θάρρος. Σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες που άντεξαν τον χρόνο και φυλάχθηκαν καλά υπό την επίβλεψη άξιων ανθρώπων, ο μοναχός Καλλίστρατος συνέταξε κώδικα στον οποίο αναφέρει τη διάλυση της Μονής το 1834 και ότι συνεπάγεται αυτού του γεγονότος, την αδιαφορία των ανθρώπων απέναντι στα ιερά σκεύη και κειμήλια της μονή , στον ανεκτίμητο θησαυρό της και στην απαράδεκτη μεταχείριση των λειψάνων του Αγίου Αθανασίου Χριστιανουπόλεως. Όμως η Μονή με βασιλικό διάταγμα επαναλειτούργησε το 1838.

ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου

Η Μονή είναι ανδρική και οι μοναχοί φροντίζουν και περιποιούνται τον επισκέπτη με τον καλύτερο τρόπο. Μην αμελήσετε να γράψετε στο βιβλίο επισκεπτών της Μονής τα καλά σας λόγια, την ώρα που θα σας προσφέρουν τον καφέ. Στο Αρχονταρίκι ο επισκέπτης θα θαυμάσει σημαντικά βιβλία, παλιές φωτογραφίες και προσωπογραφίες ηγουμένων καθώς και επιστολές του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Αποτελεί μαζί με την παλαιά Μονή Φιλοσόφου μετόχι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Η πρόσβαση γίνεται οδικώς από Δημητσάνα προς Στεμνίτσα ή από το χωριό Ελληνικό και από τη Μονή Φιλοσόφου, διασχίζοντας πεζός το καλοδιατηρημένο μονοπάτι.

Μονή Τιμίου Προδρόμου

Το μοναστήρι της Παναγίας των Αιμυαλών, δεσπόζει μεγαλόπρεπο, λίγο πιο κάτω από τη Μονή Φιλοσόφου. Η Μονή είναι αφιερωμένη στην Υπεραγία Θεοτόκο και εορτάζει το γενέσιο της Θεοτόκου στις 8 Σεπτεμβρίου. Ιδρύθηκε το 1608 από τους αδελφούς Κοντογιάννη, οι οποίοι κατάγονταν από το χωριό Αιμυαλοί, από όπου πήρε και το όνομά της. Στη Μονή αποδίδεται και η ονομασία η Παναγία η Χρυσομαλλίτισσα. Στο Ληνό της Μονής σώζεται μαρμάρινη επιγραφή η οποία φέρει το δράμα που έζησαν οι Κολοκοτρωναίοι από την προδοσία του καλόγερου. Οι Κολοκοτρωναίοι ζήτησαν από τον καλόγερο της Μονής να τους φροντίσει με φαγητό και κρασί, αλλά και να τους κρύψει από τους Τούρκους. Όμως ο καλόγερος ενοχλήθηκε κατά πως φαίνεται από τον τρόπο που του το ζήτησαν, φοβήθηκε από την απειλή τους πως εάν τους προδώσει θα του κόψουν το κεφάλι και θα το κρεμάσουν για να το φάνε τα κοράκια και έτσι έστειλε κρυφά το καλογεροπαίδι στη Δημητσάνα, να το πει στους Τούρκους. Το 1806, περίοδος κατά την οποία υπήρξε μεγάλη έξαρση της κλεφτουριάς, γίνεται και το ξεκλήρισμα της γενιάς των Κολοκοτρωναίων. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ο οποίος παρακολουθούσε την τραγωδία των δικών του ανθρώπων από την απέναντι πλευρά του μοναστηριού, δεν μπορούσε να επέμβει για να τους βοηθήσει και έλεγε: "Δε μας χωράει άλλο εδώ ο τόπος". Έπειτα αυτό το γεγονός στη ψυχή του Κολοκοτρώνη μόνο μια σκέψη επικρατούσε και αυτή αφορούσε την ελευθερία της Ελλάδος. Με κατάλληλη στρατηγική αφιερώθηκε στον αγώνα της απελευθέρωσης της πατρίδας. Το 1925 η Μονή ενώθηκε με τη Μονή του Ιωάννη του Πρόδρομου και το έτος 1934 ανακηρύχθηκε Εθνικό Μνημείο.

μοναστήρι της Παναγίας των Αιμυαλών

Στη δυτική πλευρά του ποταμού Λούσιου, μέσα στο καταπράσινο τοπίο ξεπροβάλει πανέμορφη η νέα Μονή Καλαμίου. Η Μονή είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και εορτάζει κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου. Στο πίσω μέρος της Μονής βρίσκονται τα ερείπια της παλαιάς Μονής, ενώ μέσα στη σπηλιά φυλάσσονται οστά και κρανία. Το καθολικό της παλαιάς Μονής είναι αγιογραφημένο από Κρήτες με παραστάσεις από την Παλαιά Διαθήκη και τον Μυστικό Δείπνο. Ο ναός αγιογραφήθηκε το 1705, αλλά η Μονή σύμφωνα με ιστορικές πηγές χρονολογείται δύο αιώνες νωρίτερα. Η Μονή βρίσκεται στο χωριό Ατσίχωλος, πολύ κοντά στην αρχαία Γόρτυνα και το ιερό του Ασκληπιού.

Μονή Καλαμίου

Κοντά στον αρχαιολογικό χώρο του Ασκληπιού, βρίσκεται η Βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ανδρέα. Η εκκλησία πιθανολογείται ότι χτίστηκε στη θέση κάποιου ρωμαϊκού κτιρίου, με βάση αρχαίο οικοδομικό υλικό. Ο ναός χρονολογείται από τον 12ο αιώνα. Δίπλα στο ναό βρίσκεται ο παλιός νερόμυλος του Κόκκορη και η πέτρινη γέφυρα του Πολυγένη. Λίγο πιο πάνω η πινακίδα αναγράφει αρχαία Γόρτυνα. Βρισκόσαστε μπροστά σε μια πολύ σημαντική αρχαία πόλη, στην οποία έχουν ανακαλυφθεί τα πιο σημαντικά λουτρά του αρχαίου κόσμου, τα οποία λειτουργούσαν με ένα σύστημα θέρμανσης, μοναδικής εφεύρεσης των αρχαίων υμών προγόνων. Εδώ λατρευόταν ο θεός Ασκληπιός, του οποίου υπήρχε και ο ναός. Στον ίδιο χώρο ανακαλύφθηκαν χώροι ταφής, δύο Ασκληπιεία, δημόσια οικοδομήματα, ιαματικοί χώροι, ενώ υπήρχε σε υψόμετρο 480 μέτρων, ισχυρή οχύρωση από δύο Ακροπόλεις, αντικριστά η μια στην άλλη. Υπήρξε πέρασμα για τους Σπαρτιάτες αθλητές, οι οποίοι ακολουθούσαν τη διαδρομή αυτή για να αγωνιστούν στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η πόλη ιδρύθηκε από τον Γόρτυ, ο οποίος ήταν δισέγγονος του βασιλιά Αρκάδα. Επίσης, εικάζεται πως ταυτίζεται με την αρχαία Γόρτυνα που βρίσκεται στην πεδιάδα της  Μεσαράς στο Ηράκλειο της Κρήτης.

αρχαία Γόρτυνα Αρκαδίας