Κυριακή 28 Νοεμβρίου 2021

ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΩΝ

Κείμενο Νίκος Αϊβαλής, έρευνα Ελπίδα Ζωγραφίδου

Αποφθέγματα και σοφά λόγια ανδρών και γυναικών από την Πελοπόννησο. Σοφά γνωμικά που έγραψαν ιστορία, από σπουδαίους ανθρώπους διαφόρων χρονικών περιόδων, όπου μίλησαν για την πατρίδα, την αγάπη και τον έρωτα, τους φόβους, τον άνθρωπο, τις τέχνες και όλες τις πτυχές της ζωής, άλλωτε με σοβαρό και διδακτικό ύφος και άλλωτε πιο σατιρικά και περιπαιχτικά.


Λυκούργος (νομοθέτης από την Σπάρτη, 800-730 π.Χ.)

Ουκ αν είη ατείχιστος πόλις άτις άνδρεσσι και ου πλίνθοις εστεφάνωται (δεν μπορεί να θεωρείται ατείχιστη μια πόλη που στεφανώνεται με άνδρες και όχι με τούβλα)

Λυκούργου λόγον περί της κόμης, ότι τοις μεν καλούς ευπρεπεστέρους ποιεί, τους δε αισχρούς φοβερωτέρους (ο Λυκούργος έλεγε πως τα μακριά μαλλιά κάνουν τους καλούς να φαίνονται πιο ευπρεπείς και όμορφους και τους αχρείους πιο άγριους και άσχημους)

Λυκούργος

Περίανδρος ο Κορίνθιος (ένας εκ των Επτά Σοφών της αρχαιότητας με καταγωγή από την Κόρινθο, 668-584 π.Χ.)

Λόγων απορρήτων εκφοράν μη ποιού (να μην λες αυτά που πρέπει να μείνουν μυστικά)

Δημοκρατία κρείτον τυρρανίδος (η δημοκρατία είναι καλύτερη από την τυραννία)

Ο αν ομολογήσης, διατηρεί (να τηρείς τις συμφωνίες σου)

Φίλοις ευτυχούσι και δυστυχούσιν ο αυτός ίσθι (να είσαι ο ίδιος σε φίλους που ευτυχούν και δυστυχούν)

Μη επί παντί λυπού (μην στεναχωριέσαι για όλα)

Αποκρίνου εν καιρώ (να απαντάς εγκαίρως)

Μελέτα το παν (να εξετάζεις τα πάντα)

Διαβολήν μίσει (να μισείς την συκοφαντία)

Ακούσας νόει (κατανόησε αφού πρώτα ακούσεις)

Χάριν απόδος (να ανταποδίδεις το καλό)

Μηδέν χρημάτων ένεκα πράττεις (μην κάνεις τίποτα με κίνητρο τα χρήματα)

Κέρδος αισχρόν βαρύ κειμήλιον (το κακό κέρδος είναι κακό κειμήλιο)

Φειδόμενον κρείττον αποθανείν ή ζώντα ενδείσθαι (αυτός που τσιγκουνεύεται καλύτερα να πεθάνει παρά να ζει στερούμενος)

Περίανδρος

Χίλων ο Λακεδαιμόνιος (ένας εκ των Επτά Σοφών της αρχαιότητας με καταγωγή από την Σπάρτη, 600-520 π.Χ.)

Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν (το να λες λίγα είναι φιλοσοφία)

Μηδέν άγαν (μην κάνεις τίποτα με υπερβολή)

Γλώτταν σου μη προτρεχέτω του νου (η γλώσσα σου να μην προτρέχει της σκέψης)

Χρόνου φείδου (μην σπαταλάς τον χρόνο σου)

Θυμού κράτει (να κρατάς τον θυμό σου)

Τύχη μη πίστευε (να μην βασίζεσαι στην τύχη)

Λέγοντα μη κινείν την χείρα μανικόν γαρ (όταν μιλάς μην χειρονομείς, γιατί αυτό δείχνει ταραχή)

Τον τ’ αλλότρια περιεργαζόμενον μίσει (να μην ανέχεσαι αυτόν που ανακατεύεται σε ξένες υποθέσεις)

Τω δυστυχούντι μη επιγελά (να μην γελάς με τον δυστυχισμένο)

Ταχύτερον επί τας ατυχίας των φίλων ή επί τας ευτυχίας πορεύεσθαι (να πηγαίνεις πιο γρήγορα στις δύσκολες στιγμές των φίλων σου, παρά στις ευτυχίες τους)

Ισχυρόν όντα πράον είναι όπως οι πλησίον αιδώνται μάλλον ή φοβώνται (ο ισχυρός πρέπει να είναι πράος ώστε να τον σέβονται και όχι να τον φοβούνται)

Τον άρχοντα χρήναι μηδέν φρονείν θνητόν αλλά πάντ’ αθάνατα (ο ηγέτης δεν πρέπει να θεωρεί τίποτα προσωρινό αλλά τα πάντα αθάνατα)

Την μάλιστα νόμων, ήκιστα δε ρητόρων ακούουσαν πολιτείαν αρίστην είναι (η άριστη πολιτεία είναι εκείνη που υπακούει στους νόμους και όχι στους πολιτικούς)

Τι εστί πλούτος; Θησαυρός κακών, εφόδιον ατυχημάτων, χορηγία πονηρίας (τι είναι ο πλούτος; Θησαυρός κακών, φέρνει ατυχήματα και πονηριά)

Ζημίαν αιρού μάλλον ή κέδρος αισχόν. Το μεν γαρ άπαξ λυπήσει το δε αεί (να προτιμάς τη ζημιά από το ανέντιμο κέρδος, επειδή το ένα θα σε στεναχωρήσει μια φορά ενώ το άλλο για πάντα)

Χίλων

Χαρίλαος (βασιλιάς της Σπάρτης, 8ος αιώνας π.Χ.)

Τοις ολίγα λεγουσών, ολίγων και νόμων εστί χρεία (για αυτούς που λένε λίγα λόγια, χρειάζονται λίγοι νόμοι)

Άγις Β’ (βασιλιάς της Σπάρτης, 5ος αιώνας π.Χ.)

Ου δει τους Λακεδαιμονίους ερωτάν οπόσοι εισίν οι πολέμιοι, αλλά πού (οι Λακεδαιμόνιοι δεν ρωτάνε πόσοι είναι οι εχθροί, αλλά που είναι)

Τυρταίος (ποιητής από τις Αφιδνές της Λακεδαίμονος, 7ος αιώνας π.Χ.)

Δίκαιος είναι όχι αυτός που δεν αδικεί, αλλά αυτός που μπορεί να αδικήσει και δεν θέλει

Σπαρτιάτης πολεμιστής

Αγησίλαος Β΄ (βασιλιάς της Σπάρτης, 444-360 π.Χ.)

Ουχ ο τόπος τον άνδρα αλλ’ ο ανήρ αυτόν έντιμον ποιεί (δεν δοξάζει ο τόπος τον άνδρα, αλλά ο άνδρας δοξάζει τον τόπο)

Εί μέν πολύς οίνος έστιν, παρεσκεασμένος, όσον έκαστος αιτεί εί δ’ ολίγος, εξ ίσου δίδου πάσι (αν υπάρχει πολύ κρασί δώσε όσο ζητούν, αν όμως είναι λίγο, μοίρασε σε όλους το ίδιο)

Θανάτου καταφρονήσας (να μην φοβάσαι τον θάνατο)

Αγησίλαος

Γοργώ (βασίλισσα της Σπάρτης, 506-480 π.Χ.)

Και τίκτομεν μόναι άνδρας (οι Σπαρτιάτισσες είναι οι μόνες γυναίκες που γεννάνε άντρες)

Ή ταν ή επί τας (να επιστρέψεις με αυτή την ασπίδα νικητής ή επάνω της νεκρός. Προσταγή που έλεγαν οι Σπαρτιάτισσες μάνες και σύζυγοι παραδίνοντας την ασπίδα στους άντρες)

Γοργώ

Λεωνίδας (βασιλιάς της Σπάρτης, 540-480 π.Χ.)

Ξέρξου δε γράψαντος αυτώ: «Εξεστί σοι μη θεομαχούντι, μετ’ εμού δε τασσομένω της Ελλάδος μοναρχείν», αντέγραψεν: «Ει τα καλά του βίου γινώσκοις, απέστης αν της των αλλοτρίων επιθυμίας εμοί δε κρείσσων ο υπέρ της Ελλάδος θάνατος του μοναρχείν των ομοφύλων» (όταν ο Ξέρξης, ο βασιλιάς των Περσών, έγραψε στον Λεωνίδα: «έχεις τη δυνατότητα να μην τα βάλεις με τους θεούς, να ταχθείς με το μέρος μου και να γίνεις μονάρχης της Ελλάδος», τότε ο Λεωνίδας απάντησε: «Αν ήξερες τι είναι το καλό στη ζωή, θα απείχες από το να επιθυμείς ξένα πράγματα. Για μένα, είναι καλύτερο να πεθάνω για την Ελλάδα παρά να είμαι μονάρχης στους ομόφυλούς μου»)

Πάλιν δε του Ξέρξου γράψαντος: «Πέμψον τα όπλα», αντέγραψε: «Μολών Λαβέ» (όταν πάλι ο Ξέρξης έγραψε στον Λεωνίδα: «στείλε τα όπλα σου», ο Λεωνίδας απάντησε: «Μολών Λαβέ», έλα να τα πάρεις με κόπο)

Λεωνίδας

Πολύβιος (ιστορικός από την Μεγαλόπολη Αρκαδίας, 203-120 π.Χ.)

Από την ιστορία μαθαίνουμε πως τίποτα δεν γίνεται τυχαία, αλλά όλα έχουν τις αιτίες τους

Η μελέτη της ιστορίας μπορεί να συντελέσει στη διόρθωση του βίου των ανθρώπων, γιατί απ’ αυτή ποριζόμαστε πολλά και σοφά βιοτικά διδάγματα

Ο καλός κριτής πρέπει όχι απ’ τα παραλειπόμενα να κρίνει τους συγγραφείς, αλλά απ’ τα γραφόμενα

Πολύβιος

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (στράτηγος του 1821 γεννημένος στο Λιμποβίσι Αρκαδίας και με καταγωγή από το Ρουπάκι Μεσσηνίας, 1770-1843)

Ο Θεός έβαλε την υπογραφή του για τη λευτεριά της Ελλάδος και δεν την παίρνει πίσω

Οι Έλληνες είναι τρελοί, αλλά έχουν Θεόν φρόνιμον

Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους

Το Γένος μας και άλλες φορές σταυρώθηκε, αλλά ιδού ζώμεν

Μόνο ένας Έλληνας να μείνει, πάντα θα πολεμούμε και μην ελπίζεις πως την γην μας θα την κάνεις δική σου

Το «αν» εσπάρθη πολλές φορές, αλλά δεν εφύτρωσε

Εγώ, η φαμίλια μου, τ΄ αρματά μου, ότι έχω είναι για την Ελλάδα

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης

Νικηταράς Σταματελόπουλος (οπλαρχηγός του 1821 από την Νέδουσα Μεσσηνίας, 1781-1849)

Τα παλικάρια μου, μου πρόσφεραν τούτη την ταμπακιέρα κι ένα σπαθί στολισμένο με πολύτιμα πετράδια. Το σπαθί το χάρισα στην δοιήκηση της Ύδρας για να χρησιμεύσει στο αρμάτωμα του στόλου που τόσο χρειάζεται η πατρίδα. Την ταμπακιέρα τη στέλνω σε εσένα που μου είσαι το πιο αγαπημένο πρόσωπο που έχω στον κόσμο ύστερα από την Πατρίδα (γράμμα προς την σύζυγο του, Αγγελίνα Μπαρμπιτσιώτη)

Νικηταράς Σταματελόπουλος

Παπαφλέσσας (κληρικός και οπλαρχηγός του 1821 από την Πολιανή Μεσσηνίας, 1788-1825)

Έλληνες ποτέ μην ξεχνάτε το χρέος σε Θεό και σε πατρίδα. Σ’ αυτά τα δύο σας εξορκίζω ή να νικήσουμε ή να πεθάνουμε κάτω από την σημαία του Χριστού

Παπαφλέσσας

Πολύβιος Δημητρακόπουλος (ποιητής και θεατρικός συγγραφέας από την Τερψιθέα Μεσσηνίας, 1864-1922)

Σπανίως ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται όπως βλέπει. Συνήθως βλέπει όπως αντιλαμβάνεται

Αυτοί που κλέβουν την νύχτα είναι οι πτωχοί. Αυτοί που κλέβουν την ημέρα είναι οι πλούσιοι

Λαός που βαδίζει προς το θάνατο τραγουδώντας, βαδίζει προς τη ζωή

Λόγος στυλώνει την ψυχή και λόγος την κρημνίζει

Όταν πράττεις ό,τι μπορείς, πράττεις ό,τι πρέπει

Πολύβιος Δημητρακόπουλος

Άγγελος Τερζάκης (λογοτέχνης από το Ναύπλιο Αργολίδας, 1907-1979)

Από τους δέκα ανθρώπους που σου ζητάνε τη γνώμη σου για κάτι, οι εννέα το κάνουνε μονάχα για να σου πούνε τη δική τους

Λένε τον παράνομο έρωτα πρόστυχο. Ψέματα! Ο νόμιμος έρωτας είναι ο πρόστυχος, γιατι έχασε αυτο το μυστηριακό, το αμαρτωλό, το μαρτύριοι που σε ξεσκίζει

Γιατί μπερδεύετε τον παλιάνθρωπο με τον αμαρτωλό; Δεν είναι το ίδιο πρόσωπο

Ο άνθρωπος έχει γεννηθεί για να ποθεί την ελευθερία μέσα σ’ έναν κόσμο που δεν την ανέχεται

Από το ευλαβικό ψέμα προτιμώ την ανίερη αλήθεια

Η ελευθερία προϋποθέτει τη σκληρότητα. Δεν μπορώ να είμαι ελεύθερος όταν ενδίδω

Η ομορφιά της ανθρώπινης μοίρας μπορεί και να μη βρίσκεται μονάχα στην εκπλήρωση. Μπορεί να είναι και τ’ ασυλλόγιστο φτεροκόπημα του Ικάρου

Το μεγαλείο του έρωτα βρίσκεται στην προσφορά. Όχι σ’ αυτό που παίρνεις

Άγγελος Τερζάκης

Κώστας Καρυωτάκης (ποιητής από την Τρίπολη στην Αρκαδία, 1896-1928)

Μας διώχνουνε τα πράγματα κι η ποίησις είναι το καταφύγιο που φθονούμε

Όταν οι άνθρωποι θέλουν να πονείς, μπορούνε με χίλιους τρόπους

Επρόδωσαν την αρετή κι ήρθαν οι έσχατοι πρώτοι. Με χρήμα παίρνεται η καρδιά κι αποτιμάται ο φίλος

Όλα έπρεπε να γίνουν. Μόνο η νύχτα δεν έπρεπε γλυκιά έτσι τώρα να είναι

Η ομορφιά της ζωής κρύβεται στο να αγαπάς κάθε τι που σου συμβαίνει

Είναι άνθρωποι που την κακήν ώρα την έχουν μέσα τους

Κώστας Καρυωτάκης

Γιάννης Ρίτσος (ποιητής από την Μονεμβασιά Λακωνίας, 1909-1990)

Ετούτος δω ο λαός δε γονατίζει παρά μονάχα μπροστά στους νεκρούς του

Και οι λέξεις φλέβες είναι. Μέσα τους αίμα κυλάει

Γιατί τάχα αμαρτία η συμφωνία με την επιθυμία μας;

Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις, εκεί που πάει να σκύψει με το σουγιά στο κόκαλο, με λουρί στο σβέρκο, να τη, πετιέται αποξαρχής και αντρειεύει και θεριεύει και καμακώνει το θεριό με το καμάκι του ήλιου

Να είμαστε έτοιμοι, κάθε ώρα είναι η δική μας ώρα

Εμείς δεν ξέρουμε τι είναι η ομίχλη, εμείς που λες όλα τα φτιάχνουμε στο φως

Ο δρόμος ο πιο μακρινός είναι ο πιο κοντινός στην καρδιά του Θεού

Γέλα καρδιά μου γέλα. Βρες χρόνο να γελάς, αυτό είναι η μουσική της ψυχής

Πολλοί στίχοι είναι σαν πόρτες, πόρτες κλειστές σ’ ερημωμένα σπίτια

Πως γίνεται οι άλλοι να ορίζουν λίγο λίγο τη μοίρα μας, να μας την επιβάλλουν κι εμείς να το δεχόμαστε;

Πιστεύω πως η πρώτη δικαιοσύνη είναι η σωστή διανομή του ψωμιού

Μάθε ν’ αγαπάς αυτούς που δεν πληγώνουν την αγάπη

Κανένας δεν έχει δικαίωμα να εξουσιάζει τα μάτια μου, το στόμα μου, τα χέρια μου, τούτα τα πόδια μου που πατάνε τη γη

Με την ελπίδα μιας στιγμής, μας χρέωσαν όλο το μέλλον

Δεν μας εξευτελίζουν οι μικρές ανάγκες μας, αυτές μας σώζουν μάλιστα, μας δίνουν ένα έδαφος πάλι να πατήσουμε, να μείνουμε όρθιοι, να δουλέψουμε, κ’ η γνώση τους κ’ η αποδοχή τους είναι η νέα αδελφοσύνη μας, είναι η αρχή της βαθειάς ελευθερίας μας

Μια κίνηση του τρυφερού χεριού σου έσβησε μεμιάς όλο το μαύρο

Άξιζε να υπάρξουμε, για να συναντηθούμε

Σε τούτα εδώ τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει

Γιάννης Ρίτσος

Νικηφόρος Βρεττάκος (ποιητής από τις Κροκεές Λακωνίας, 1912-1991)

Η συνείδηση είναι το βάθος του ανθρώπου, η αγάπη είναι το πλάτος του

Το σύμπαν ολόκληρο είναι ένα όστρακο που εκκολάφτηκε μέσα του τ’ ακριβό μαργαριτάρι, ο άνθρωπος

Ό,τι καλύτερο άκουσα στον κόσμο αυτό, δεν ήταν παρά τα δάκρυα των απλών ανθρώπων και η σιωπή

Αν δε μου έδινες την ποίηση Κύριε, θα είχα τίποτα να ζήσω;

Ειρήνη είναι όταν τ’ ανθρώπου η ψυχή γίνεται έξω στο σύμπαν ήλιος κι ο ήλιος ψυχή μέσα στον άνθρωπο

Η ποίηση είναι μια ανθρώπινη καρδιά φορτωμένη όλο τον κόσμο

Θα σου δώσω την ψυχή μου να την κάνεις νύχτες ορατές νότες έγχρωμες στον αέρα του κόσμου. Να την κάνεις αγάπη

Νικηφόρος Βρεττάκος

Νίκος Γκάτσος (ποιητής από την Ασέα Αρκαδίας, 1911-1992)

Με τα περήφανα μάτια της οργισμένα κι όπως οι αστραπές αλωνίζουν τα νιάτα

Δεν ωφελεί το παράπονο. Ίδια παντού θα είναι η ζωή

Έτσι κοιμάται ολόγυμνη μέσα στις άσπρες κερασιές, μια τρυφερή μου αγάπη, ένα κορίτσι αμάραντο σα μυγδαλιάς κλωνάρι

Τα ποιήματα είναι εύκολα, η ποίηση είναι δύσκολη

Νίκος Γκάτσος

Διονύσης Παπαγιανόπουλος (ηθοποιός από το Διακοπτό Αχαΐας, 1912-1984)

Δεν την χούφτωσες; Θα το μετανιώσεις. Χούφτωσ' την, χούφτωσ' την

Τι θα το κάνουμε εδώ μέσα, Αμέρικαν μπαρ;

Διονύσης Παπαγιανόπουλος

Ντίνος Ηλιόπουλος (ηθοποιός με καταγωγή από την Κυπαρισσία Μεσσηνίας, 1923-2001)

Παιδί μου, η ποίηση είναι ποίηση, άμα δεν την καταλαβαίνει κανείς. Άμα την καταλαβαίνουν όλοι, δεν είναι ποίηση, είναι τσιφτετέλι, κατάλαβες;

Μύλος γίνεται στον οργανισμό. Ο κλέψας, του κλέψαντος, τω κλέψαντι, ω παλιοκλέψαντες και παλιοκλεφταρέοι

Λοιπόν δεν ξέρω αν το προσέξατε, αλλά σήμερα είμαστε μια ωραία ατμόσφαιρα

Ντίνος Ηλιόπουλος

Αλίκη Βουγιουκλάκη (ηθοποιός από το χωριό Λάγια Μάνης στην Λακωνία, 1934-1996)

Αυτή η καραμέλα ότι δεν έχω ταλέντο την πιπιλίσαμε αρκετά χρόνια. Έλιωσε πια. Το σανίδι είναι δύσκολο και άγριο πράγμα και δεν μπορεί μια θεατρίνα, αν δεν είναι σπουδαία, να σταθεί τόσα χρόνια

Η ζωή των ανθρώπων είναι μια παράξενη αλχημεία, όπου τα πολύτιμα μέταλλα, η αγάπη, ο έρωτας, το πάθος, η ειλικρίνεια, φθείρονται

Ο κινηματογράφος δεν μου προσέφερε τίποτα

Έδωσα πολλά στο θέατρο. Τι ακριβώς έδωσα αυτό το ξέρει το κοινό που με ακολουθεί με πίστη κι αγάπη όλα αυτά τα χρόνια

Τι με απασχολεί περισσότερο; Η μοναξιά μου

Μπορούμε να αλλάζουμε κάθε μέρα και να αναζητάμε το όνειρο και το όνειρο να το κάνουμε ζωή

Όταν μια μέρα φύγω από τη ζωή, ε! πείτε πως χάσατε ένα χαμόγελο

Αλίκη Βουγιουκλάκη

Μελίνα Μερκούρη (ηθοποιός και πολιτικός με καταγωγή από την Αργολίδα, 1920-1994)

Η Ελλάδα πρέπει να πρωταγωνιστεί για τον πολιτισμό. Η Ελλάδα, αυτό είναι η κληρονομιά της, αυτό είναι η περιουσία της και αν το χάσουμε αυτό δεν είμαστε κανείς

Ελπίζω να δω τα Μάρμαρα (από τον Παρθενώνα) πίσω στην Αθήνα προτού πεθάνω. Αν όμως έρθουν αργότερα, εγώ θα ξαναγεννηθώ

Δεν βγαίνω πια έξω από τότε που έπαψα να φλερτάρω

Κοριτσάκι μου, αν τον αγαπάς, παρ’ τον και φύγετε

Κάνε ό,τι θες, αρκεί να είναι πολύ

Στο θέατρο μπορείς να παίζεις χωρίς να υπάρχεις και να υπάρχεις χωρίς να παίζεις. Εγώ δεν έλειψα στιγμή

Μελίνα Μερκούρη

Δημήτρης Λιαντίνης (πανεπιστημιακός, φιλόσοφος και ποιητής από το χωριό Λιαντίνα Λακωνίας, 1942-1998)

Ο έρωτας είναι γνώση, ευγένεια και αρχοντιά. Κάθε φορά που ερωτεύονται δυο άνθρωποι, γεννιέται το σύμπαν

Όταν δεν υπάρχει γύρω μας τίποτα το αληθινό, πως να υποψιαστούμε ότι όλα είναι ψεύτικα;

Πάντα όταν φεύγει η γυναίκα, φταίει ο άντρας. Να το γράψετε να μείνει στον αστικό κώδικα

Όλα τα όντα, τα φαινόμενα και οι δράσεις του κόσμου είναι εκφράσεις, σαρκώσεις, μερικότητες, συντελεσμοί, εντελέχειες του έρωτα και του θανάτου

Δημήτρης Λιαντίνης

Τζίμης Πανούσης (μουσικός, τραγουδοποιός, σατιρικός κωμικός με καταγωγή από το Σαρακίνι Γορτυνίας στην Αρκαδία, 1954-2018)

Στη Νέα Τάξη Πραγμάτων, μην ξεχνάτε ότι τα πράγματα είμαστε εμείς

Ο Φασισμός δεν είναι ιδεολογία. Ο Φασισμός είναι νοοτροπία. Ακόμα και ένας αντιεξουσιαστής, ένας αναρχικός, ένας αριστερός, μπορεί να είναι φασίστας μεγάλος

ΜΜΕ: μέσα μαζικής εξημέρωσης

Πάντα ψηφίζω. Άκυρο, σκισμένα, λευκό ή κάθομαι στο παραβάν και δε βγαίνω. Κόμμα δεν έχω ψηφίσει ποτέ

Με τρελαίνει ο μητροπολίτης και θέλω να τον δαγκώσω, αλλά τον απλό παπά τον γουστάρω γιατί ο απλός παπάς πιστεύει. Είναι φίλος μου ένας παπάς στη Μονή Παναχράντου της Άνδρου, ο οποίος προσεύχεται για μένα. Μου λέει: "ξέρω τι λένε για σένα, αλλά αφού είσαι εδώ, σε γουστάρω"

Τζίμης Πανούσης

Σάββατο 6 Νοεμβρίου 2021

ΣΤΑΘΜΟΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ

Κείμενο και έρευνα Νίκος Αϊβαλής, φωτορεπορτάζ Ελπίδα Ζωγραφίδου

Ένα πανέμορφο και επιβλητικό κτήριο στέκει στην περιοχή του Μεταξουργείου, συγκεκριμένα πίσω από τον Σταθμό Λαρίσης στην Αθήνα. Ένα ιστορικό κτήριο, αυτό του Σταθμού Πελοποννήσου. Πάμε να γνωρίσουμε αυτό το απίστευτης ομορφιάς κτίσμα.


Όπως προαναφέραμε, πίσω από τον Σταθμό Λαρίσης, βρίσκουμε τον Σταθμό Πελοποννήσου, ένα από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά μνημεία της Αθήνας αλλά και της Ελλάδος. Ο σταθμός κατασκευάστηκε το 1889 από τον τότε πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη, ο οποίος έφερε στην Ελλάδα μια επιλεγμένη ομάδα Γάλλων μηχανικών για την δημιουργία αυτού του έργου. Οι τρεις τρούλοι προστέθηκαν το 1912 από τον Ερνέστο Τσίλερ, οπότε και έλαβε ο σταθμός την τελική του μορφή. Ο σταθμός ομοιάζει με τον ιστορικό σταθμό "Chemins de fer Orientaux" στην Κωνσταντινούπολη.

Σταθμός Πελοποννήσου, το τμήμα εμπορευμάτων

Το κτήριο είναι διώροφο, έχει στοιχεία νεοκλασικού κτηρίου, μαρκίζες, καθώς και τους πανέμορφους τρούλους που προαναφέραμε. Στο κεντρικό κτήριο βρισκόντουσαν τα εκδοτήρια και οι χώροι αναμονής. Στο δεύτερο κτήριο βρισκόντουσαν τα γραφεία του σταθμάρχη και του προσωπικού. Στην αίθουσα αναμονής υπάρχουν μεγάλα μαρμάρινα τζάκια και μωσαϊκά, ενώ ακόμα και τα πόμολα διακοσμούνται με φτερά, σύμβολο του θεού Ερμή, μιλάμε για ένα κτήριο όπου όλες οι λεπτομέρειες δημιουργούν αυτό το λαμπρό κτίσμα.

Σταθμός Πελοποννήσου

Το κτήριο είναι διατηρητέο από το 1985, όμως ως αυτόπτες μάρτυρες έχουμε να αναφέρουμε πως σε κανένα σημείο δεν θυμίζει διατηρητέο κτήριο, αφού ο σταθμός είναι παρηκμασμένος από τον χρόνο, ενώ άσχημα γκράφιτι έχουν σημαδέψει τον χώρο, καθώς πέριξ αυτού υπάρχουν αγριόσκυλα, ναρκομανείς, άστεγοι και γενικός η εικόνα παρακμής και μηδενικής διατήρησης από το κράτος και τους αρμόδιους φορείς είναι άκρως εμφανής. Είναι κρίμα ένας τέτοιος χώρος να είναι παρατημένος και τίποτα πια να μην θυμίζει το ένδοξο παρελθόν του, ένας χώρος ο οποίος αν δεν γίνεται να ξανά λειτουργήσει θα μπορούσε τουλάχιστον να λειτουργεί ως επισκέψιμο μουσείο, με θέμα την ιστορία των Πελοποννησιακών σταθμών. Παρά τα αρνητικά, το κτήριο δεν έχει χάσει την λαμπρότητα του. Στέκει αγέρωχο, πανέμορφο και επιβλητικό. Η είσοδος με την σιδερένια πόρτα εκπέμπει ένα δέος του παρελθόντος και σε κάνει να σκέφτεσαι πως θα ήταν ο σταθμός στις δόξες του. Πάνω από την πόρτα υπάρχει ένα ρολόι, ενώ πιο πάνω γράφει "Αθήναι".

το κεντρικό κτήριο του Σταθμού

Ο Σταθμός Πελοποννήσου συνέδεε την Αθήνα με το δίκτυο Σ.Π.Α.Π. (Σιδηρόδρομοι Πειραιώς Αθηνών Πελοποννήσου). Το δίκτυο αυτό αποτελούσε το μεγαλύτερο σε μήκος σιδηροδρομικό δίκτυο της Ελλάδος, συνδέοντας την πρωτεύουσα με όλη σχεδόν την Πελοπόννησο. Το δίκτυο της Πελοποννήσου ήταν ζωτικής σημασίας για την οικονομία και την ανάπτυξη του τόπου, καθώς ήταν σημαντικό και για την μεταφορά των ανθρώπων. Είναι απορίας άξιον πως ενώ η βόρεια Ελλάδα συνδέεται με την Αθήνα με σιδηρόδρομο, ολόκληρη Πελοπόννησος πλέον να μην έχει δικό της σιδηροδρομικό δίκτυο, με τόσους σταθμούς, αληθινά μοναδικής ομορφιάς κτήρια, να σαπίζουν στον χρόνο ανεκμετάλλευτα από αρμόδιους φορείς, τοπικούς άρχοντες και κράτος.

η πύλη του Σταθμού

Το δίκτυο Πελοποννήσου ήταν άκρως σημαντικό καθώς δύο από τα μεγαλύτερα λιμάνια της Ελλάδος, βρίσκονται στην Πελοπόννησο, αυτά της Καλαμάτας και της Πάτρας, τα οποία από παλαιά αναπτύσσονταν σε βιομηχανικά κέντρα. Η Πάτρα, πρωτεύουσα του νομού Αχαΐας, αποτελούσε ανέκαθεν μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας μας, ενώ κατά το παρελθόν ήταν η πύλη προς την Δύση. Επιπλέον, η Πελοπόννησος αποτελούσε επί πολλά χρόνια την πιο αναπτυγμένη επαρχία της Ελλάδος, καθώς και την πιο παραγωγική. Στα παλαιά χρόνια από την Πάτρα εξαγόταν το κυριότερο αγροτικό προϊόν της χώρας, η σταφίδα. Λόγο της έλλειψης σιδηροδρομικού δικτύου, ήταν δύσκολη η μεταφορά της σταφίδας προς το λιμάνι. Η μεταφορά των αγροτικών προϊόντων κόστιζε πάρα πολύ, γι αυτό τον λόγο στην Πελοπόννησο χρειαζόταν η κατασκευή ενός σιδηροδρομικού δικτύου. Χαρακτηριστικό είναι πως η Πελοπόννησος είναι η μόνη περιοχή της Ελλάδος που απέκτησε δίκτυο με την πραγματική έννοια του όρου, δηλαδή ένα πλέγμα σιδηροδρομικών γραμμών.

Σταθμός Πελοποννήσου

Ο Χαρίλαος Τρικούπης, ο δημιουργός του Σταθμού Πελοποννήσου, είχε συνειδητοποιήσει τον ρόλο που έπαιζε η Πελοπόννησος για την οικονομία της Ελλάδος, έτσι μόλις ανέλαβε πρωθυπουργός, αμέσως φρόντισε ώστε να δημιουργηθεί το σιδηροδρομικό δίκτυο του Μοριά. Η γραμμή ξεκινούσε από το λιμάνι του Πειραιά, περνούσε από την Αθήνα και από εκεί συνέδεε την Κόρινθο, το Άργος και το Ναύπλιο, με την Πάτρα και τον Πύργο. Το 1891 δημιουργήθηκαν και δυο διακλαδώσεις προς την Κυλλήνη και την Ολυμπία, ενώ το 1896 δημιουργήθηκε η περίφημη γραμμή του οδοντωτού σιδηροδρόμου Διακοφτού - Καλαβρύτων. Ο Τρικούπης είχε όραμα να δημιουργήσει και μια γραμμή που θα συνέδεε τους Μύλους, με την Τρίπολη και την Καλαμάτα, κάτι το οποίο ολοκληρώθηκε το 1899, όπου συνδεόταν η Αθήνα με την Τρίπολη και την Καλαμάτα. Το 1903 δημιουργήθηκαν και τα τμήματα Αλφειού - Κυπαρισίας και Καλόνερου - Ζευγολατιού, δίνοντας την τελική μορφή του σιδηροδρομικού δικτύου της Πελοποννήσου. Χαρακτηριστικό της σημασίας του έργου είναι πως κατά μέσο όρο τον χρόνο οι γραμμές μετέφεραν τουλάχιστον 700.000 επιβάτες, καθώς και 100.000 τόνους εμπορευμάτων, ενώ απασχολούνταν τουλάχιστον 1.900 εργαζόμενοι, κάτι που μας δείχνει την σημαντικότητα του έργου για την τοπική οικονομία του κάθε τόπου απ' όπου περνούσε το δίκτυο, καθώς και για την συνολική οικονομία της χώρας.

είσοδος κτηρίου

Ο Χαρίλαος Τρικούπης δεν αρκούταν μόνο σε αυτό το δίκτυο, ήθελε να δημιουργήσει και άλλες γραμμές, όπως αυτή από Καλάβρυτα μέχρι Τρίπολη, από Κυπαρισία μέχρι Πύλο και από Ολυμπία μέχρι Γύθειο μέσω Καρύταινας, Λεονταρίου και Σπάρτης. Δυστυχώς το όραμα του δεν πραγματοποιήθηκε, η μόνη επέκταση που έγινε ήταν το 1953 από τον Ισθμό Κορίνθου έως το Λουτράκι. Το 1944 τα Γερμανικά στρατεύματα επέφεραν τρομερές καταστροφές στο δίκτυο, ενώ από το 1962 όπου το δίκτυο απορροφήθηκε από τους Σ.Ε.Κ. (Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους) άρχισε η παρακμή του σιδηροδρομικού δικτύου Πελοποννήσου. Το 1970 όπου ιδρύθηκε ο Ο.Σ.Ε. (Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδας), η τότε κυβέρνηση αποφάσισε την κατάργηση πολλών γραμμών του δικτύου Πελοποννήσου. Το 1993 η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη με νόμο αφαίρεσε πολλά έσοδα του Ο.Σ.Ε. με αποτέλεσμα την περαιτέρω παρακμή του δικτύου, έτσι μέχρι το 2000 το δίκτυο είχε πλήρως απαξιωθεί. Τότε ο Ο.Σ.Ε. με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε μια προσπάθια ανακαίνισης και εκσυγχρονισμού του δικτύου, όμως δυστυχώς δεν έγιναν σωστά έργα ώστε να λειτουργήσει το δίκτυο κανονικά. Έτσι το 2011 η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου, με την δικαιολογία κάποιων δήθεν ελλειμμάτων έθεσε εκτός λειτουργίας σχεδόν όλο το δίκτυο της Πελοποννήσου με εξαίρεση τον προαστιακό της Πάτρας, την γραμμή Κατακώλου - Πύργου - Ολυμπίας και τον οδοντωτό των Καλαβρύτων.

μια ζωγραφιά στην δεξιά πλευρά του Σταθμού

Κάπως έτσι μαράζωσαν οι Σιδηροδρομικοί Σταθμοί της Πελοποννήσου. Κάπως έτσι μαράζωσε και ο Σταθμός Πελοποννήσου στην Αθήνα. Με ύποπτες συμφωνίες και κακές διαχειρίσεις των εκάστοτε κυβερνήσεων και των αρμοδίων, ένα τεράστιο δίκτυο έπεσε στην αφάνεια. Ένα δίκτυο το οποίο περνούσε μέσα από πανέμορφες διαδρομές, ταξιδεύοντας μέσα από την αρχέγονη και γεμάτη φυσικές ομορφιές Πελοπόννησο, σταμάτησε να λειτουργεί και τα τραίνα δεν σφυρίζουν πια στους γραφικούς σταθμούς της Τρίπολης και των άλλων περιοχών. Έτσι και ο Σταθμός Πελοποννήσου έμεινε έρημος να μας θυμίζει το όραμα εκείνων που τον κατασκεύασαν, αλλά και την ντροπιαστική διαχείριση εκείνων που τον έφτασαν ως εδώ. Ευχόμαστε κάποτε να ξαναδούμε τα τραίνα να τρέχουν στην Πελοπόννησο και να ενώνουν όλες τις μεγάλες πόλεις του Μοριά, ευχόμαστε κάποτε αυτός ο λαμπρός και επιβλητικός Σταθμός Πελοποννήσου, να ανοίξει τις πύλες του και να δέχεται κόσμο ξανά.