ΜΥΣΤΡΑΣ Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

Κείμενο και έρευνα του Νίκου Αϊβαλή

Ξεκινώντας από την ιστορική και ένδοξη Σπάρτη στο νομό Λακωνίας, έχουμε ως προορισμό τον Μυστρά, μια απόσταση 8 χιλιομέτρων. Ακολουθώντας τον δρόμο ΕΟ Σπάρτης Μυστρά, μέσα από μια πανέμορφη διαδρομή, απ' όπου περνάμε από το πάρκο Γουδέ και το Παλαιολόγιο, ήδη από εκείνο το σημείο φαίνεται η καστροπολιτεία του Μυστρά να κοσμεί τις πλαγιές του Ταΰγετου.

Φθάνοντας στο χωριό του Μυστρά, αντικρίζουμε ένα πανέμορφο και γραφικό χωριό, με πέτρινα σπίτια, πλακόστρωτους δρόμους, όμορφες μικρές πλατείες, ποιοτικά μαγαζιά, ενώ αγέρωχο στέκει το άγαλμα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στο δρόμο από το χωριό προς την είσοδο της καστροπολιτείας, σε μια πλατεία πανέμορφη γεμάτη λουλούδια. Ο Κωνσταντίνος ΙΑ Παλαιολόγος, ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, γεννήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1405 και πέθανε στις 29 Μαΐου 1453 κατά την πτώση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς. Μαχόμενος ηρωικά, έγινε μια θρυλική μορφή της Ελληνικής παράδοσης, ως ο "μαρμαρωμένος βασιλιάς", ο οποίος θα ξυπνήσει και θα αναλάβει εκ νέου την Κωνσταντινούπολη από τους Τούρκους. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη με πατέρα τον Μανουήλ Β' Παλαιολόγο και μητέρα την Ελένη Δραγάση. Το 1427 ο Κωνσταντίνος βρέθηκε με πολλά χωριά από την Λακωνία και την Μεσσηνία υπό την διοίκηση του.

άγαλμα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, Μυστράς

Οκτώβριο του 1443 ο Κωνσταντίνος έγινε δεσπότης του Μυστρά και έκανε πολλές προσπάθειες να ενισχύσει τις στρατιωτικές δυνάμεις και τις άμυνες της Πελοποννήσου έναντι της απειλής των Οθωμανών. Στις 6 Ιανουαρίου 1449 ο Κωνσταντίνος στέφεται αυτοκράτορας στον Μυστρά, στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου και φεύγει για την Κωνσταντινούπολη, ώστε κάποια χρόνια μετά να περάσει στο πάνθεον των Ελλήνων ηρώων.

μαρμάρινο ανάγλυφο με τον δικέφαλο αετό στο ναό Αγίου Δημητρίου,
εκεί όπου πάτησε ο Κωνσταντίνος ώστε να στεφθεί αυτοκράτορας
στον Μυστρά

Ο Μυστράς ήταν η πιο ισχυρή πόλη της Πελοποννήσου από τον 13ο έως τον 15ο αιώνα. Μια καλά οχυρωμένη πόλη, πρωτεύουσα του Δεσποτάτου Μωρέως. Το κάστρο ερήμωσε περίπου το 1832, όταν οι κάτοικοι άρχισαν να πηγαίνουν στη Σπάρτη, με μόνους κάτοικους πια λίγες μοναχές στο μοναστήρι της Παντάνασσας. Ένας τόπος γεμάτος ερείπια να θυμίζουν το ένδοξο παρελθόν του Μυστρά, θεόρατα τείχη, φρούριο, πύργοι, ένα μικρό παλάτι, αρχοντικά, εκκλησίες και μοναστήρια συνθέτουν τα αξιοθέατα του τόπου, σε συνδυασμό με μια υπέροχη θέα από όλα τα σημεία, βλέποντας τον Λακωνικό κάμπο. Ακόμα και σήμερα ο Μυστράς θεωρείται από τα πιο αντιπροσωπευτικά δήγματα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, με χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο, ενώ έχει κηρυχθεί από την UNESCO Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Μονή Παντάσασσας

Κατηφορίζοντας από την καστροπολιτεία, βρισκόμαστε πάλι στο όμορφο χωριό του Μυστρά, ώστε να περιηγηθούμε και στο πιο σύγχρονο κομμάτι της περιοχής. Στο χωριό υπάρχουν μεγάλες και υπερσύγχρονες ξενοδοχειακές μονάδες, με ατελείωτη θέα και όλες τις ανέσεις για κάθε επισκέπτη, ενώ υπάρχουν ακόμα και εγκαταστάσεις camping. Το χωριό του Μυστρά έχει περίπου 500 κατοίκους, ενώ υπάρχουν και δύο υπέροχα μουσεία, το μουσείο φωτογραφικών μηχανών του φωτογράφου Τάκη Αϊβαλή, καθώς και το Αρχαιολογικό Μουσείο Μυστρά, το οποίο στεγάζεται σε διώροφο κτήριο στην αυλή της Μητρόπολης, στο ναό του Αγίου Δημητρίου.

πλατεία Μυστρά

Στη κεντρική πλατεία, βλέπουμε ένα πανέμορφο τοπίο που προσφέρει ο Ταΰγετος απλόχερα με δάση, την καστροπολιτεία σκαρφαλωμένη στις πλαγιές του, τα πέτρινα σπίτια του χωριού, ενώ και η πλατεία από μόνη της είναι ένα αξιοθέατο, πλακόστρωτη, με έναν τεράστιο πλάτανο στο κέντρο αυτής, να επιβλέπει και να χαρίζει το καλοκαίρι δροσιά αλλά και γάργαρο νερό, το οποίο τρέχει μέσα από τον πλάτανο, με λουλούδια, βασιλικούς και άλλα φυτά γύρο του πλατάνου, να κάνουν την ψυχή του κάθε επισκέπτη να νιώσει ένα με τη φύση.

τρεχούμενο νερό στην πλατεία

Γύρω από την πλατεία υπάρχουν διάφορα μαγαζιά με τοπικά προϊόντα, μαγαζιά για σουβενίρ, μαγαζιά χειροποίητης βυζαντινής τέχνης, καθώς και εστιατόρια, τα οποία είναι έτοιμα να δώσουν στον καθένα μοναδικές γεύσεις από ποιοτικά προϊόντα και παραδοσιακά φαγητά, ενώ μπορείτε να απολαύσετε και την παρέα των ανθρώπων εκεί, από τους οποίους μπορείτε να μάθετε πολλές ιστορίες για τα παλαιότερα χρόνια, μέσα σε μια ζεστή ατμόσφαιρα.

προτομή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Μυστράς

Κάθε χρόνο, από τις 27 Αυγούστου έως τις 2 Σεπτεμβρίου, γίνεται μια μεγάλη εμποροπανήγυρη στον Μυστρά, το οποίο δεν είναι απλά ένα σημαντικό οικονομικό γεγονός για την περιοχή, αλλά ένα σημείο αναφοράς εμπορικής και πολιτιστικής ιστορίας της περιοχής, η οποία άρχισε το 1950 προς τιμήν του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου. Στο πανηγύρι υπάρχει ένα τεράστιο υπαίθριο παζάρι και άπειρα προϊόντα.

βροχερή μέρα στον Μυστρά

Ο Μυστράς είναι ένας υπέροχος προορισμός που αξίζει να επισκεφθεί ο καθένας είτε χειμώνα είτε καλοκαίρι, κάθε εποχή προσφέρει το δικό της τοπίο και τις δικές της ομορφιές, ένα είναι όμως σίγουρο, πως όποιος πάει στο χωριό του Μυστρά καθώς και στην καστροπολιτεία, θα μείνουν στην καρδιά του ως ένας από τους πιο αγαπημένους και αξιόλογους προορισμούς.

ΧΛΩΡΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ

Κείμενο και έρευνα του Νίκου Αϊβαλή

Σ' ένα προηγούμενο άρθρο μας, είχαμε κάνει αναφορά σε κάποια χαρακτηριστικά είδη πανίδας της Πελοποννήσου. Σε αυτό το άρθρο θα κάνουμε ένα αφιέρωμα στη χλωρίδα της Πελοποννήσου, σε κάποια σημαντικά και ιδιαίτερα είδη. Η Ελλάδα είναι από τους πιο ευλογημένους τόπους παγκοσμίως, καθώς έχει στην αγκαλιά της αναρίθμητα βότανα και θεραπευτικά φυτά, ενδημικά φυτά και μοναδικές ποικιλίες λουλουδιών, τα οποία συνθέτουν έναν επίγειο παράδεισο, από τον οποίο σαφώς η Πελοπόννησος δεν γινόταν να απουσιάζει.

Ξεκινάμε από ένα μικρό και θαυματουργό κίτρινο λουλούδι, το οποίο ονομάζεται σπαθόχορτο ή βάλσαμο (Hypericum perforatum), ενώ στην αρχαία Ελλάδα ονομαζόταν "υπερικόν". Ένα θαύμα της φύσης το οποίο βρίσκουμε σχεδόν σε όλη την Πελοπόννησο, είναι γνωστό από την αρχαία Σπάρτη, όπου οι Σπαρτιάτες χρησιμοποιούσαν το σπαθόχορτο μετά τις μάχες ώστε να θεραπεύσουν τις πληγές τους. Το θαυμαστό αυτό λουλούδι έχει αντικαταθλιπτικές, αντισηπτικές, αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις, στυπτικές και επουλωτικές ιδιότητες, ενώ από αυτό το φυτό φτιάχνεται το περίφημο σπαθόλαδο, του οποίου η παρασκευή είναι εύκολη, καθώς χρειαζόμαστε μόνο ένα σκούρο δοχείο, ελαιόλαδο και το σπαθόχορτο. Το λουλούδι αυτό φθάνει το ένα μέτρο σε ύψος, είναι ποώδες πολυετές φυτό και ευδοκιμεί σε περιοχές που έχουν αρκετές βροχές καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου.

σπαθόχορτο

Επόμενο φυτό είναι ο αγριοπανσές του Πάρνωνα (Viola parnonia). Είναι ενδημικό φυτό του Πάρνωνα, πολυετές ποώδες φυτό, αναπτύσσεται σε πετρώδεις και βραχώδεις περιοχές και σε μεγάλα υψόμετρα (1600 μέτρα). Έχει γαλάζια άνθη, με λευκή χρώση και σκούρες γραμμές, ενώ ανθίζει την άνοιξη προς το καλοκαίρι.

αγριοπανσές Πάρνωνα

Κενταυριά του Πάρνωνα, (Centaurea athoa ssp. parnonia). Επίσης ενδημικό φυτό του Πάρνωνα, έχει κίτρινα άνθη και ανθίζει σε πετρώδεις περιοχές το καλοκαίρι.

κενταυριά Πάρνωνα

Επόμενο φυτό, η κενταυριά η Λακωνική (Centaurea laconica). Ενδημικό φυτό της νότιας Πελοποννήσου, πολετές φυτό που φτάνει το ένα μέτρο ύψος, φυτρώνει σε βραχώδεις περιοχές αλλά και σε παρυφές δρόμων, σε υψόμετρα άνω των 100 μέτρων, ενώ ανθίζει την άνοιξη.

κενταυριά Λακωνική

Κενταυριά Κορινθιακή (Centaurea corinthiaca), ενδημικό πολυετές φυτό της Κορινθίας, το βρίσκουμε σε αγρούς, αμπελώνες, ρεματιές και φρυγανότοπους, ανθίζει άνοιξη προς καλοκαίρι και έχει ροδόλευκα άνθη.

κενταυριά Κορινθιακή

Κυκλάμινο το Πελοποννησιακό (Cyclamen repandum ssp. peloponnesiacum var. vividum). Ένα όμορφο λουλούδι της νοτιοανατολικής Πελοποννήσου, το οποίο το βρίσκουμε σε πετρώδεις περιοχές, καθώς και σε σκιερά μέρη. Το χρώμα του είναι ρόδινο προς το κόκκινο και ανθίζει την άνοιξη.

κυκλάμινο Πελοποννησιακό

Ποτεντίλλα η Αρκαδική (Potentilla arcadiensis), ενδημικό λουλούδι της Πελοποννήσου, στα όρια μεταξύ Λακωνίας και Αρκαδίας, πολυετές φυτό, το βρίσκουμε συνήθως μέχρι το 500 μ. υψόμετρο σε απόκρημνα σημεία, ενώ ανθίζει το καλοκαίρι.

ποτεντίλλα Αρκαδική

Οφρύς του Ταϋγέτου (Ophrys taygetica), ενδημική ορχιδέα του Ταϋγέτου η οποία ανακαλύφθηκε το 2010. Την συναντάμε συνήθως σε υψόμετρα άνω των 900 μέτρων, κάτω από έλατα ή σε ξέφωτα.

οφρύς Ταϋγέτου

Οφρύς η Αργολική (Ophrys argolica), ενδημικό είδος ορχιδέας της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας, το οποίο συναντάμε πιο συχνά στην Αργολίδα. Την βρίσκουμε σε υψόμετρο έως 1000 μέτρα, σε φρυγανότοπους, θαμνώνες και παρυφές δρόμων. Ανθίζει κατά την άνοιξη.

Οφρύς Αργολική

Τουλίπα του Γουλιμή (Tulipa goulimyi), ενδημικό λουλούδι της νότιας Πελοποννήσου, το οποίο βρίσκουμε στην Ελαφόνησο, τη Μάνη και τα Κύθηρα. Πολυετές φυτό, φτάνει τα 30 εκατοστά σε ύψος και το βρίσκουμε ανάμεσα σε φρύγανα, σε υψόμετρο έως 400 μέτρα. Ανθίζει την άνοιξη.

τουλίπα του Γουλιμή

Σκίλα η Μεσσηνιακή (Scilla messeniaca), ενδημικό λουλούδι της Μεσσηνίας, το συναντάμε στα ορεινά, σε πετρώδεις αλλά και υγρές περιοχές, σε υψόμετρο από 100 έως 300 μέτρα. Ανθίζει την άνοιξη.

σκίλα Μεσσηνιακή

Λουλούδι του Μοριά (Aurinia moreana), ενδημικό είδος της βόρειας Πελοποννήσου. Συναντάμε αυτό το φυτό κυρίως στην Αχαΐα, όπως το Παναχαϊκό όρος, σε βραχώδη εδάφη.

λουλούδι του Μοριά

Δείτε το 2ο μέρος: Χλωρίδα της Πελοποννήσου 2

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΙΣ ΜΟΝΕΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ

Κείμενο και έρευνα της Γιώτας Χριστοφόρου

Η Αρκαδία εκτός από τις φυσικές της ομορφιές, τα γραφικά χωριά της, την πανάρχαια ιστορία της, είναι γνωστή και για τη θρησκευτική της κληρονομιά με αμέτρητες εκκλησίες και Μονές, οι οποίες ξεχωρίζουν για την γραφικότητα τους, την ιστορικότητα τους, καθώς και για τα πανέμορφα φυσικά τοπία στα οποία βρίσκονται. Στο παρόν αφιέρωμα θα κάνουμε μια αναφορά στις Μονές οι οποίες είναι αφιερωμένες στην Παναγία, η οποία τιμάται στην Αρκαδία σε πάνω από 25 μονές.

Παναγία Μακελαρίτισσα, Μονή Αμπελακίου. Στον ύπνο της ευλογημένης γυναίκας Παρασκευής από το χωριό Τζίβα της Μαντινείας, εμφανίστηκε περίλαμπρη και αιωρούμενη η Παναγία. Της μίλησε για την σπηλιά όπου βρισκόταν φυλαγμένη η εικόνα της. Η Παρασκευή ήταν μια γυναίκα με πολλά βάσανα και στενοχώριες, κοιτάζοντας την κάποιος στο πρόσωπο, μόνο πόνο και θλίψη μπορούσε να δει, αλλά η πίστη της στον Θεό την οδήγησε στην μεγαλύτερη χαρά. Ακολούθησε πιστά τις οδηγίες Παναγίας και μαζί με τη βοήθεια του γιού της και του παπά από το διπλανό χωριό, ανεβρέθηκε η εικόνα.  Είχε φιλοτεχνηθεί από τον Ευαγγελιστής Λουκά και είχε μεταφερθεί στο δύσβατο σημείο της σπηλιάς κοντά στο χωριό Σκορτσινό από έναν μοναχό, ο οποίος κυνηγημένος από τους Τούρκους βρέθηκε εκεί παίρνοντας μαζί του και την ιερή εικόνα. Την ώρα της Θείας λειτουργίας αμέσως μετά την εύρεση της εικόνας, αγίασμα ανέβλυσε από τον βράχο. Όποιος προσκυνά με πίστη και ευλάβεια γιατρεύεται από κάθε ψυχική και σωματική νόσο λέει η παράδοση. Η Μονή ονομάζεται Μονή Αμπελακίου επειδή πίσω από αυτή υπήρχαν αμπέλια. Η δε σπηλιά βρίσκεται ανάμεσα σε βράχους του όρους Ταΰγετου και κτίστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα, μετά από επτά χρόνια από την ανεύρεση της εικόνας από την Παρασκευή. Γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου, βρίσκεται στην Ανατολική Φαλαισία και η πρόσβαση είναι εφικτή με δύο τρόπους, είτε να μεταβεί  κάποιος στη Μονή από την Τρίπολη (Μεγαλόπολη, Λεοντάρι, Σκορτσινού), είτε από την Σπάρτη.

Παναγία Μακελαρίτισσα, Μονή Αμπελακίου

Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου, Επισκοπή Τεγέας. Ο εντυπωσιακός Βυζαντινός ναός της Θεοτόκου, βρίσκεται ανάμεσα στο χωριό Στάδιο και την Παλαιά Επισκοπή. Ο ναός είναι μια μικρογραφία του ναού της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης και εκτιμάται ότι κτίσθηκε τον 11ο αιώνα μ.Χ. ενώ η αναστήλωση του πραγματοποιήθηκε το 1889 από τον Ερνέστο Τσίλλερ. Ο ναός ονομάζεται και Επισκοπή καθώς υπήρξε κατά τον μεσαίωνα έδρα του Επισκόπου Τεγέας. Είναι τρισυπόστατος και τιμά την Παναγία, τον Άγιο Σπυρίδωνα, καθώς και τη Ζωοδόχο Πηγή. Είναι χτισμένος στο κοίλος μέρος του αρχαίου θεάτρου το οποίο ανακαλύφθηκε από τους αρχαιολόγους και που το αξιολογούν χρονολογικά το έτος 175 μ.Χ. χτισμένο από τον Αντίοχο. Ωστόσο έρευνες έδειξαν ότι στη θέση του προϋπήρχε παλαιότερο θέατρο το οποίο τοποθετείται χρονολογικά τον 4ο π.Χ. Μέσα στο μοναδικό άλσος της Τεγέας και άλλα σπουδαία μνημεία στέκουν στο χώρο. Ο ναός γιορτάζει στις 15 Αυγούστου, ενώ μέσα στο άλσος όπου βρίσκεται και η εκκλησία διοργανώνεται κάθε χρόνο από τον Τεγεατικό σύλλογο μεγάλη εμποροπανήγυρη που προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες από όλη την Ελλάδα και περιλαμβάνει πλήθος πολιτιστικών και λαογραφικών εκδηλώσεων, με θρησκευτικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον.

Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου, Επισκοπή Τεγέας

Ιερά Μονή Παναγίας Μαλεβής. Σε πολύ μικρή απόσταση από τον Άγιο Πέτρο, μέσα στο κατάφυτο δάσος από κέδρους βρίσκεται η θαυματουργή Μονή της Παναγίας Μαλεβής. Η Μονή ιδρύθηκε αρχικά τον 8ο αιώνα στις Κανάλες, σε ένα σημείο ψηλότερα από το σημείο το οποίο βρίσκεται τώρα, αλλά λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών και για λόγους επιβίωσης των μοναχών, τον 11ο αιώνα χτίστηκε ο νέος ναός χαμηλότερα, στο ίδιο όρος από τον ιερομόναχο Ιωσήφ Καρατζά. Το σημείο που χτίστηκε η νέα μονή το υπέδειξε η ίδια η Παναγία στον Ιερομόναχο σύμφωνα με την παράδοση. Σε ένα μέρος γεμάτο βάτα άναβε με αξιοπερίεργο τρόπο το καντηλάκι της, υποδεικνύοντας στους πιστούς τη θαυματουργή εικόνα. Η εικόνα της Παναγίας αναβλύζει μύρο που όμοιό του δεν έχει υπάρξει επί της γης. Το ευωδιαστό μύρο εμφανίστηκε στην εικόνα το 1964 και κατέκλισε με την μυρωδιά του που ήταν τόσο έντονη το μοναστήρι και τη γύρω περιοχή. Το μύρο έτρεχε σα βρύση που την ανοίγεις κατά την παράδοση, ενώ τα χρώματά του ήταν τέσσερα. Στην αρχή ήταν άσπρο σαν το γάλα, έπειτα ήταν το γαλάζιο του ουρανού, ύστερα έγινε σα διαμάντι και τελευταία διάφανο και δεν άλλαξε ποτέ από τότε. Η Μονή εορτάζει κάθε χρόνο στις 23 Αυγούστου. Στη Μονή Μαλεβής υπάρχει παρεκκλήσι αφιερωμένο  στον Όσιο Νείλο τον Μυροβλήτη, ο οποίος γεννήθηκε στον Άγιο Πέτρο και γιορτάζεται στις 7 Μαΐου.

Μονή Παναγίας Μαλεβής, Πάρνωνας

Ιερά Μονή Ελώνης, Λεωνίδιο. Η Μονή Ελώνης είναι κτισμένη και αφιερωμένη στην Παναγία, βρίσκεται κυριολεκτικά πάνω στα βράχια προσελκύοντας συνεχώς ανθρώπους κάθε ηλικίας. Η εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου η οποία φυλάσσεται στο καθολικό της Μονής είναι ζωγραφισμένη από τον Ευαγγελιστή Λουκά. Το μοναστήρι κτίστηκε το 1300, ενώ η Μονή γιορτάζει στις 15 και 23 Αυγούστου. 

Μονή Ελώνης, Λεωνίδιο

Μονή Παναγίας Γοργοεπηκόου, Νεστάνη. Ανατολικά της πόλης Νεστάνη, ψηλά στο λόφο Γουλά, βρίσκεται η Μονή της Παναγίας Γοργοεπηκόου. Πρόκειται για τόπο προσκύνησης στη σωζόμενη εικόνα της Παναγίας, ενώ ότι τάξετε σε εκείνη με πίστη, η Παναγία θα σας το φέρει γρήγορα σύμφωνα με την παράδοση.

Μονή Παναγίας Γοργοεπηκόου, Νεστάνη

Ιερά Μονή Επάνω Χρέπας, Τρίπολη. Στη μονή φυλάσσεσαι το δισκοπότηρο και το ευαγγέλιο που ταπεινά προσκύνησε ο γέρος του Μοριά, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Η μονή βρίσκεται σε απόσταση 10 χλμ από την Τρίπολη. Δικαίως το ελατοσκέπαστο μοναστήρι θεωρείται ότι βρίσκεται στο πιο ψηλό σημείο της Πελοποννήσου απ' όλα τα μοναστήρια, στα 1280 μέτρα. Κτισμένο εν έτη 1100, γνώρισε πολλές λεηλασίες και επιδρομές, όμως η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας προφύλαξε τους πιστούς. Με θαυμαστό τρόπο η εικόνα επί τρεις φορές έφευγε από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στην Τρίπολη όπου φυλασσόταν και επέστρεφε πίσω. Το μοναστήρι γιορτάζει κάθε χρόνο στις 14 Σεπτεμβρίου, ημέρα του Τιμίου Σταυρού, καθώς και στις 15 Αυγούστου.

Μονή Επάνω Χρέπας, Τρίπολη

Παναγία της Τριπολιτσάς, Άγιος Βασίλειος, Τρίπολη. Κάθε χρόνο την 1η Αυγούστου, γιορτάζεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Τριπολιτσάς. Η εξέχουσα θέση της θαυματουργής εικόνας φυλάσσεται στον ναό του Αγίου Βασιλείου που βρίσκεται στην κεντρική πλατεία της πόλης. Δύο φορές σώθηκε από φωτιά η περίλαμπρη εικόνα, η οποία φιλοτεχνήθηκε στα δύσκολα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης και συγκεκριμένα το 1823. Στην ενορία του Μητροπολιτικού Ναού της πόλης βρέθηκε από δωρεά της οικογένειας του Αναστασίου Γκυζάνη. Η περιφορά της εικόνας πραγματοποιείται με την παρουσία επίσημων προσώπων του στρατού και της πολιτείας.

Άγιος Βασίλειος, Παναγία της Τριπολιτσάς, Τρίπολη

Ιερά Μονή Φιλοσόφου, Λούσιος. Η Παλαιά Μονή Φιλοσόφου ιδρύθηκε το έτος 967 σε χαράδρα του ποταμού Λούσιου από τον γραμματέα του Νικηφόρου Φωκά, του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν Ιωάννης Λαμπαρδόπουλος, αλλά τον αποκαλούσαν Φιλόσοφο. Αποτελεί θαυμάσιο δείγμα Βυζαντινής αρχιτεκτονικής του 10ου αιώνα. Το μοναστήρι βρίσκεται 4 χλμ νότια της Δημητσάνας και είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, ενώ εορτάζει στις 23 Αυγούστου. Τον 17ο αιώνα ιδρύεται η Νέα Μονή Φιλοσόφου και απέχει 400 μέτρα από την Παλαιά Μονή. Οι τοιχογραφίες της Μονής αποτελούν ένα σύνολο ζωγραφικής υπέρβασης, το οποίο οφείλεται στους Ηπειρώτες μαστόρους. Ωστόσο αξίζει να αναφερθεί ότι η ολοκλήρωση της αγιογράφησης του ναού πραγματοποιήθηκε από τον Μαυραηδή-πασά Φαρμάκη από τη Στεμνίτσα, ο οποίος ασπάστηκε τον Χριστιανισμό. Ιδιαίτερου κάλλους αποτελεί το ξυλόγλυπτο τέμπλο της. Στο κρυφό σχολειό της Μονής τα παιδιά μάθανε γράμματα κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, ενώ αργότερα λειτούργησε ως μία από τις πιο σημαντικές ιερατικές σχολές. Αξίζει να αναφερθεί ότι από εδώ αποφοίτησε ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε'. Μπορεί κάποιος να επισκεφτεί τη Μονή είτε από τη Δημητσάνα είτε από το χωριό Ελληνικό.

Μονή Φιλοσόφου, Λούσιος

Ιερά Μονή Αιμυαλών, Λούσιος. Το μοναστήρι της Παναγίας των Αιμυαλών δεσπόζει μεγαλόπρεπο λίγο πιο κάτω από τη Μονή Φιλοσόφου. Η Μονή είναι αφιερωμένη στην Θεοτόκο και εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου. Ιδρύθηκε το 1608 από τους αδελφούς Κοντογιάννη, οι οποίοι κατάγονταν από το χωριό Αιμυαλοί, από όπου πήρε και το όνομά της. Στο Ληνό της Μονής σώζεται μαρμάρινη επιγραφή η οποία φέρει το δράμα που έζησαν οι Κολοκοτρωναίοι από την προδοσία του καλόγερου. Οι Κολοκοτρωναίοι ζήτησαν από τον καλόγερο της Μονής να τους φροντίσει με φαγητό και κρασί αλλά και να τους κρύψει από τους Τούρκους. Όμως ο καλόγερος ενοχλήθηκε κατά πως φαίνεται από τον τρόπο που του το ζήτησαν, φοβήθηκε από την απειλή τους πως εάν τους προδώσει θα του κόψουν το κεφάλι και θα το κρεμάσουν για να το φάνε τα κοράκια και έτσι έστειλε κρυφά το καλογεροπαίδι στη Δημητσάνα να το πει στους Τούρκους. Το 1806, περίοδος κατά την οποία υπήρξε μεγάλη έξαρση της κλεφτουριάς, γίνεται και το ξεκλήρισμα της γενιάς των Κολοκοτρωναίων. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ο οποίος παρακολουθούσε την τραγωδία των δικών του ανθρώπων από την απέναντι πλευρά του μοναστηριού και δεν μπορούσε να επέμβει για να τους βοηθήσει έλεγε: "Δε μας χωράει άλλο εδώ ο τόπος". Έπειτα από αυτό το γεγονός στη ψυχή του Κολοκοτρώνη μόνο μια σκέψη επικρατούσε και αυτή αφορούσε την ελευθερία της χώρας μας. Με κατάλληλη στρατηγική αφιερώθηκε στον αγώνα της απελευθέρωσης της πατρίδας. Το 1925 η Μονή ενώθηκε με τη Μονή του Ιωάννη του Πρόδρομου και το έτος 1934 ανακηρύχθηκε Εθνικό Μνημείο.

Μονή Αιμυαλών, Λούσιος

Ιερά Μονή Καλαμίου, Αρχαία Γόρτυνα. Στη δυτική πλευρά του ποταμού Λούσιου, μέσα στο καταπράσινο τοπίο ξεπροβάλει πανέμορφη η νέα Μονή Καλαμίου. Η Μονή είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και εορτάζει κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου. Στο πίσω μέρος της Μονής βρίσκονται τα ερείπια της παλαιάς Μονής ενώ μέσα στη σπηλιά φυλάσσονται οστά και κρανία. Το καθολικό της παλαιάς Μονής είναι αγιογραφημένο από Κρήτες. Ο ναός αγιογραφήθηκε το 1705, αλλά η Μονή σύμφωνα με ιστορικές πηγές χρονολογείται δύο αιώνες νωρίτερα. Η Μονή βρίσκεται στο χωριό Ατσίχωλος πολύ κοντά στην Αρχαία Γόρτυνα και το Ιερό του Ασκληπιού.

Μονή Καλαμίου, Αρχαία Γόρτυνα

Παναγιά στο χωριό Παναγιά Αρκαδίας. Η εκκλησία της Παναγίας βρίσκεται στο γραφικό χωριουδάκι που φέρει και το όνομα της Παναγίας και κάθε χρόνο τιμάται στις 8 Σεπτεμβρίου, με μεγάλη λαμπρότητα αλλά και παραδοσιακό πανηγύρι.

Παναγιά στο χωριό Παναγιά Αρκαδίας

Καρβουναρέϊκη Παναγιά, Μεγαλόπολη. Υπάρχει ένα γραφικό μικρό ξωκλήσι πνιγμένο κυριολεκτικά από τα πλατάνια που το πλαισιώνουν. Νερά γάργαρα τρέχουν τριγύρω και κάθε χρόνο στα εννιάμερα της Παναγίας, πλήθος κόσμου έρχεται για να προσκυνήσει. Βρίσκεται στον επαρχιακό δρόμο που οδηγεί από Μεγαλόπολη προς Καρύταινα.

Καρβουναρέϊκη Παναγιά, Μεγαλόπολη

Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου, Νέα Εκκλησούλα Μεγαλόπολης. Η εκκλησία που έκτισε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Συγκινεί ο γέροντας του Μοριά γράφοντας στα απομνημονεύματα του για το τάμα που έκανε στην Υπεραγία Θεοτόκο. Με πόση πίστη και αγάπη έταξε στην Παναγιά, πως θα της φτιάξει την εκκλησία, αν βοηθούσε με τη χάρη της στην απελευθέρωση του Γένους. Κι έτσι κι έγινε. Στην δυτική πλευρά πάνω από την είσοδο στο ναό, στέκει η μαρμάρινη επιγραφή με το όνομα του γέροντα και την ημερομηνία που έκανε το τάμα. Η λιθόκτιστη Μονή εορτάζει κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου.

Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου, Νέα Εκκλησούλα Μεγαλόπολης

Ιερά Μονή Παναγίας Κέρνιτσας, Βυτίνα. Κοντά στη Βυτίνα βρίσκεται η Μονή Κερνίτσας η οποία είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, έχει βρεθεί μέσα σε σπήλαιο το οποίο λειτουργούσε ως ασκηταριό. Το όνομα της το έχει πάρει από την παλαιά μεσαιωνική πόλη Κερνίτσα. Εικάζεται πως είναι ένα από τα παλαιότερα μοναστήρια της Αρκαδίας το οποίο αναγράφει ως έτος κτήσης το 1105 επί της βασιλείας του Ανδρόνικου Παλαιολόγου. Σήμερα λειτουργεί ως γυναίκειο μοναστήρι το οποίο  δέχεται προσκυνητές. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 840 μέτρων, ενώ η θεία λειτουργία ψέλνεται τη νύχτα. Έχει προσφέρει πολλά κατά την Ελληνική Επανάσταση με το κρυφό σχολειό που λειτουργούσε, κάηκε από την καταστροφική επέλαση των Αλβανών το 1770 και του Ιμπραήμ αργότερα, ενώ κατά της διάρκεια του Β' Παγκοσμίου πολέμου, οι Γερμανοί εκτέλεσαν τον ιερέα. Η Μονή γιορτάζει στις 15 Αυγούστου.

Μονή Παναγίας Κέρνιτσας, Βυτίνα

Μονή Παναγίας Κλειβώκας, Κοντοβάζαινα. Νότια της Κοντοβάζαινας, ένας γραφικός παραδοσιακός οικισμός της Γορτυνίας, βρίσκεται η Μονή Κλειβωκάς αφιερωμένη στην Παναγία. Η Μονή γιορτάζει δύο φορές, στα εννιάμερα της Παναγίας και στην εορτή της Ζωοδόχου Πηγής, ημέρα εύρεσης της θαυματουργής εικόνας μέσα σε σπηλιά. 103 πέτρινα σκαλοπάτια σας οδηγούν στην πέτρινη εκκλησία, που η μισή είναι φωλιασμένη μέσα στον βράχο. Λέγεται πως η εκκλησία υπήρχε από τον 5ο με 6ο αιώνα, αλλά στη συνέχεια καταστράφηκε. Σε όραμα ενός εμπόρου από την Κοντοβάζαινα που ζούσε στην Ινδία, εμφανίστηκε η Παναγία και του ζητούσε να κτίσει και πάλι την εκκλησία της. Το 1870 βρέθηκε η θαυματουργή εικόνα από βοσκούς οι οποίοι έβλεπαν το φως να λαμπυρίζει στην σπηλιά.

Μονή Παναγίας Κλειβώκας, Κοντοβάζαινα

Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Μπουρά. Στο Λεοντάρι Αρκαδίας βρίσκεται η Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου, η οποία γιορτάζει στις 23 Αυγούστου. Ιδρύθηκε τον 11ο με 12ο αιώνα και η ονομασία σημαίνει "γενναίος". Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας υπήρξε χώρος συγκέντρωσης των μελών της Φιλικής Εταιρίας. Την μεγάλων διαστάσεων εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας, κρέμασε στο τέμπλο ο γέροντας Ιωαννίκιος το 1831.

Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Μπουρά

Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Βαλτεσινίκο. Το πέτρινο εκκλησάκι που είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου γιορτάζει στις 15 Αυγούστου. Κτισμένο μέσα σε μια πανέμορφη καταπράσινη φύση έμελλε να γνωρίσει τη βαρβαρότητα των Τουρκαλβανών και του Ιμπραήμ, όμως συνεχίζει να υπάρχει και να τιμά την Παναγιά, εδώ και 400 χρόνια. Βρίσκεται περίπου 1 χλμ έξω από το χωριό Βαλτεσινίκο.

Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Βαλτεσινίκο

Ιερά Μονή Κανδήλας. Η Μονή βρίσκεται στην Κανδήλα, η οποία ανήκει στην επαρχία της Μαντινείας. Φεύγοντας από το Λεβίδι και κατευθυνόμενοι βόρεια, στα σύνορα του Νομού Αργολίδας και Κορινθίας, ψηλά σε απόκρημνο βράχο είναι κτισμένη η Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, η οποία εικάζεται πως κτίστηκε κατά την περίοδο της άλωσης της Κωνσταντινούπολης. Το μοναστήρι στολίζεται με όμορφες αγιογραφίες των μεταγενέστερων αιώνων, ενώ αποτέλεσε καταφύγιο των Ελλήνων κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάσταση, κατά την οποία λειτούργησε και ως νοσοκομείο. 

Μονή Κανδήλας

Πολλές οι εκκλησίες τα ξωκλήσια και τα Μοναστήρια της Αρκαδίας, το καθένα ξεχωριστό, το καθένα με την δική του ιστορία, τις δικές του παραδόσεις, φυσικές ομορφιές, με θρησκευτικό, λαογραφικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Ενδεικτικά σας αναφέρω και τα παρακάτω και εύχομαι όλοι να μπορέσετε να τα επισκεφθείτε: Παναγιά Βλαχέρνας, Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Μακρυσίου, Μονή Θεοτόκου Βαλτέτσιου, Μονή Ελεούσης Παλαιοπαναγιάς στη Μελιγού, Μονή Εορτάκουστης, Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου στο Χρυσοβίτσι, Μονή Κοιμήσεως τις Θεοτόκου στα Τρόπαια (Μητρόπολη), Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Βελημάχι.

Μονή Ελεούσης Παλαιοπαναγιάς, Μελιγού

ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗ ΚΑΙ ΛΥΚΑΙΟ ΟΡΟΣ

Κείμενο και έρευνα της Γιώτας Χριστοφόρου

Κάποτε πριν από εκατό χιλιάδες χρόνια υπήρχε μια μεγάλη λίμνη, που έμελλε στην επιφάνεια της, να δημιουργηθεί μια Μεγάλη Πόλις. Η λίμνη είχε μήκος 22 χλμ και πλάτος 10 χλμ. Στα βουνά τριγύρω από τη λίμνη, έκαναν τη βόλτα τους τεράστια θηλαστικά, όπως ρινόκεροι και ελέφαντες. Ο τόπος έγινε πλούσιος σε χλωρίδα και όταν τα νερά, άρχισαν να εγκαταλείπουν την λίμνη, προκλήθηκε μια σπουδαία οργανική ύλη, καθιστώντας την πόλη πλούσια σε λιγνίτη, καθώς και την δεύτερη πόλη μετά την Πτολεμαΐδα σε αξιοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας.

Ο λόγος για την πρωτεύουσα της Αχαϊκής συμπολιτείας ή Κοινό των Αρκάδων, την Μεγαλόπολη, η οποία ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου. Οι διχασμένοι Αρκάδες, που υποτάχθηκαν στους Σπαρτιάτες για 40 χρόνια, με τη βοήθεια του Επαμεινώνδα, στρατηγού των Θηβαίων το 368 π.Χ., ίδρυσαν τη πρωτεύουσα της Αρκαδικής συνομοσπονδίας. Μετά την κάθοδο των Δωριέων δημιουργήθηκε μια ένωση που ονομάστηκε "Κοινό των Αρκάδων". Η ένωση αυτή είχε ως βάση τη θρησκευτική προσήλωση σε πανάρχαιες αρκαδικές λατρείες, ενώ την ίδια εποχή κόπηκε η πρώτη σειρά νομισμάτων από την Ηραία. Κατά την επιδρομή των Περσών, οι Αρκάδες έλαβαν μέρος στη μάχη των Πλαταιών το 479 π.Χ. Η Μεγαλόπολη κτίστηκε, στις δύο όχθες του ποταμού Ελισσώνα, με σχέδιο στρατηγικής, που κράτησε δέκα χρόνια, καταλαμβάνοντας το κεντρικό και νότιο τμήμα της Αρκαδίας, με προστατευτικό οχυρό 9 χλμ και λέγεται πως ήταν η νεώτερη πόλη της Αρχαίας Αρκαδίας.

ποταμός Ελισσώνας, πέτρινο γεφύρι 

200 χρόνια κράτησε η ακμή αυτής της πόλης, τόσο ώστε να γνωρίσει δόξα και από αυτή να γεννηθούν σπουδαίοι άνθρωποι του πνεύματος, οι οποίοι έγραψαν ιστορία, καθώς και μνημεία που σημάδεψαν τον πολιτισμό μας. Στη Μεγαλόπολη γεννήθηκαν ο Έκδημος, ο Πολύβιος ο μεγαλύτερος ιστορικός της Ελληνιστικής περιόδου, ο Κερκιδάς, ο Μεγαλοφάνης και σπουδαίοι στρατηγοί όπως ο Φιλοποίμην ο Μεγαλοπολίτης, ο Λυκόρτας και ο Διοφάνης. Το αρχαίο θέατρο της Μεγαλόπολης, ήταν ένα ξεχωριστό θέατρο, καθώς και το μεγαλύτερο θέατρο της αρχαίας Ελλάδος, χωρητικότητας 18.000 με 20.000 θεατών. Κατασκευαστής του υπήρξε ο Πολύκλειτος από το Άργος, στα τέλη του 370 π.Χ. Τα αρχικά σχέδια της ίδρυσης του, ήταν για να καλύψει τις ανάγκες συγκέντρωσης αντιπροσώπων 40 Αρκαδικών πόλεων, αλλά και θεατρικές παραστάσεις. Ο αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει ακόμη το Θερσίλειο Βουλευτήριο, την αρχαία Αγορά, μέσα στην οποία υπήρχαν το ιερό του Σωτήρου Διός, η Μυρόπολις και η Φιλίππειος στοά. Με την πάροδο των αιώνων η πόλη γνώρισε σκληρές μάχες, αλλά και μεγάλη ακμή. Στην περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας η πόλη έχασε την αίγλη της και οι κάτοικοι αναζήτησαν καταφύγιο σε υψώματα και κορυφές, ενώ την ίδια περίοδο το Βυζάντιο χτίζει ναούς πάνω στα ερείπια αρχαίων ναών. Αρχαία γλυπτά και αρχαιολογικά ευρήματα των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων εκτίθενται στον αρχαιολογικό Μουσείο της Τρίπολης. Στην αίθουσα του Μουσείου δεσπόζει το άγαλμα της Αφροδίτης η οποία κρατά ένα μεγάλο κοχύλι καθώς και ένα ακέφαλο γυναικείο άγαλμα με χιτώνα. 

αρχαίο θέατρο Μεγαλόπολης

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας το σχέδιο ενός τούρκου τσιφλικά που ονομαζόταν Σινάνου, ήταν η πόλη να αποκτήσει ανάπτυξη, με την προϋπόθεση η πόλη να έφερε το όνομα του. Το 1885 ο Βασιλιάς Όθωνας, ακυρώνει το σχέδιο του τούρκου τσιφλικά και ονομάζει και πάλι την πόλη Μεγαλόπολη. Το κατώφλι του 20ου αιώνα, βρίσκει την πόλη με σιδηροδρομικό σταθμό και ηλεκτρισμό. Το 1965 μια ακόμη σπουδαία διάκριση για την πόλη, ήταν η ίδρυση του ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού της ΔΕΗ. Το εργοστάσιο της ΔΕΗ, απέδωσε σημαντική οικονομική ανάπτυξη στην τοπική κοινωνία. Από την άλλη οι επιπτώσεις που είχε για το περιβάλλον, ήταν επιβλαβείς. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο, λόγω ενός σημαντικού έργου υποδομής του λιγνίτη, είχε σαν αποτέλεσμα την εφαρμογή της τηλεθέρμανσης στους Μεγαλοπολίτες.

ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός της ΔΕΗ, Μεγαλόπολη 

Στην κεντρική πλατεία της σημερινής Μεγαλόπολης δεσπόζει το άγαλμα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ενώ γύρω της πλατείας υπάρχουν διάφορα καταστήματα, τα οποία εξυπηρετούν τους ντόπιους αλλά και τους περαστικούς. Οι περισσότερες πολιτιστικές εκδηλώσεις και εθνικές εορτές διοργανώνονται στην κεντρική πλατεία, ενώ την ημέρα της λαϊκής αγοράς οι κάτοικοι των γύρω χωριών γεμίζουν τα καφενεδάκια της πλατείας με την παρουσία τους, καθώς είναι η μέρα που κατεβαίνουν από τα χωριά τους για να ψωνίσουν. Οι δρόμοι γύρω από την Μεγαλόπολη οδηγούν σε σημαντικά αξιοθέατα, διαδρομές γεμάτες φύση και θρησκευτικά μνημεία, ενώ ο καινούργιος δρόμος που δόθηκε στην κυκλοφορία και αφορά το τμήμα από Τρίπολη προς Καλαμάτα, προσφέρει στον επισκέπτη γρήγορη και άνετη πρόσβαση. 

πλατεία Μεγαλόπολης

Ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Νικολάου, θεμελιώθηκε στις 21 Μαΐου του 1957, από τον Βασιλέα Παύλο τον Α' και ανεγέρθη επί Μητροπολίτη Ευσταθίου, από τον οποίο και εγκαινιάστηκε στις 12 Σεπτεμβρίου του 1965. Ο παλαιότερος ναός βρίσκεται δίπλα στο κτίριο του ΟΤΕ και ανεγέρθη τη δεκαετία του 1860, ενώ εορτάζει κάθε χρόνο την ημέρα ανακομιδής των λειψάνων του Αγίου Νικολάου. Λίγο πιο έξω από την πόλη, στο δρόμο που οδηγεί προς την Καλαμάτα, λειτουργεί και ο Ιερός Ναός Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης. Στην πόλη λειτουργεί Πνευματικό κέντρο με την ονομασία «Πολύβιος», στο οποίο λειτουργεί αίθουσα κινηματογράφου - θεάτρου, ακόμη από το 2009 δίδονται επιτυχημένες θεατρικές παραστάσεις από την θεατρική ομάδα της Μεγαλόπολης, η οποία αποτελείται από 60 μέλη. Επιτυχημένη πορεία ακολουθεί και η Δημοτική χορωδία Πυλάδης, η οποία καλύπτει με την παρουσία της πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Νικολάου

Κάποιοι το είπαν μυθικό, κάποιοι άλλοι το είπαν ιερό, ενώ στην πραγματικότητα είναι ένα ογκώδες βουνό, γεμάτο παραδόσεις, ανάμεσα στους νομούς της Μεσσηνίας και της Αρκαδίας. Το όνομα του, Λύκαιο όρος. Από γεωμορφολογικής άποψης, είναι ένα βουνό με στρογγυλεμένη κορυφή και με άνυδρες πλαγιές, μικρούς θάμνους και πουρνάρια. Το βουνό στις κορυφές του σχηματίζει ένα νοητό κυματάκι, με τη μια κορυφή του να υψώνεται στα 1.400 μ. με το όνομα Στεφάνι. Στη μέση, η μορφή του όρους γίνεται επίπεδη, ενώ η άλλη κορυφή του βρίσκεται πιο χαμηλά και στολίζεται από το όμορφο ξωκλήσι του Άη Λιά. Τα αρχαία χρόνια ονομαζόταν αρχαία Κρητέα. Σε αυτή την κορυφή διάλεξαν οι αρχαίοι πρόγονοι να φτιάξουν το ιερό του Λυκαίου Διός. Σύμφωνα με τον μύθο η Ρέα, σύζυγος του Κρόνου θέλησε να κρύψει από τον άνδρα της, την γέννηση του γιού τους, Δία. Έτσι κατέφυγε στο όρος Λυκαίο για να γεννήσει. Το μωρό έπρεπε να πλυθεί και νερό δεν υπήρχε. Τότε η Ρέα χτύπησε το έδαφος με το ραβδί της και ξεχύθηκε ποτάμι που ονομάστηκε Νέδα. Η Νέδα, μαζί με τις νύμφες Θεισόα και Αγνώ έλουσαν το μωρό στον Λούσιο ποταμό και ύστερα τον ανέθρεψαν.

Λύκαιο όρος

Ο χώρος κατακλύζεται από μνημεία. Στην επίπεδη πλευρά του όρους φτιάχτηκε το ιερό του τραγοπόδαρου θεού Πάνα, το ιερό του Παρρασίου θεού Απόλλωνα, ο ιππόδρομος και το Στάδιο στο οποίο διεξάγονταν οι Λύκαιοι αγώνες, ο Ξενώνας, η κρήνη της Αγνούς ή Αγνώς όπου οι νύμφες έπλυναν τον Δία, καθώς υπάρχουν στοές και δεξαμενές. Το πιο σημαντικό είναι το ιερό του θεού Δία. Ο χωμάτινος βωμός του, φτιαγμένος στην επίπεδη επιφάνεια της κορυφής, έφτανε σε διάμετρο τα 30 μ. ενώ αρχαιολογικά ευρήματα αποκαλύπτουν θυσίες ζώων, χάλκινα εδώλια, ασημένια νομίσματα και άλλα αναθήματα προς τιμήν του θεού Δία. Μπροστά από τον βωμό, υπήρχαν δύο κίονες, όπου στην κορυφή τους αντανακλούσε το φως από δύο χρυσούς αετούς. Η πρωινή τους αντανάκλαση έφτανε να φωτίζει το μπρούτζινο άγαλμα του Επικούρειου Απόλλωνα στις Βάσσες της Φιγαλείας. Ο επισκέπτης που θα βρεθεί σήμερα στον αρχαιολογικό χώρου του Λυκαίου όρους, θα δει κάποιες βάσεις αγαλμάτων, ενώ τα αγάλματα που τις στόλιζαν, είχαν μεταφέρει στην Μεγαλόπολη τον 2ο μ.Χ.

βωμός Λυκαίου Διός 

Κατά τον Παυσανία, οι αγώνες στο Λυκαίο όρος είναι παλαιότεροι των Ολυμπιακών Αγώνων κατά 400 χρόνια και διεξάγονταν στο Λυκαίο όρος από τον 13ο αιώνα π.Χ. ως τον 2ο αιώνα μ.Χ. ενώ έπειτα ο τόπος που διεξάγονταν οι αγώνες ήταν η Μεγαλόπολη. Από το 1973 και κάθε τέσσερα χρόνια οργανώνονται και αναβιώνουν τα Παναρκαδικά Λύκαια, υπό την επίβλεψη και πρωτοβουλία του συλλόγου των Άνω Καρυωτών. Οι Λυκαιονίκες που κερδίζουν στους αγώνες στεφανώνονται με ένα κλαδί αγριελιάς, το οποίο συμβολίζει την τίμια προσπάθεια των αγωνιζομένων εναντίον των αντιπάλων τους. Για να συνεχίσουμε με εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται τα νεώτερα χρόνια, αξίζει να αναφέρουμε το πανηγύρι του Άη Λιά στις 20 Ιουλίου ημέρα εορτής του Προφήτη Ηλία, στο ξωκλήσι της κορυφής του όρους Λυκαίου. Η τοπική κοινότητα γιορτάζει και προσκαλεί τον κόσμο να χορέψει στην όμορφη γιορτή. Ακόμη, το τελευταίο Ψυχοσάββατο πριν του Αγίου Πνεύματος αναβιώνει το έθιμο του Ρουσαλιού, όπου οι άνθρωποι τιμούν τους δικούς τους που έφυγαν από τη ζωή με εκδηλώσεις λατρείας στο κοιμητήριο. Το όρος του φωτός, Λύκαιο, προσφέρεται για εξορμήσεις στη φύση, δραστηριότητες και αρχαιολογικές περιπλανήσεις. Δείτε την ημέρα που ξημερώνει στο ηλιοφώτιστο βουνό με δέος και θαυμασμό προς το μεγαλείο της φύσης, σκεπτόμενοι την αιτία που οι Αρχαίοι Έλληνες διάλεξαν αυτό το βουνό για να τιμήσουν τον θεό Δία. Δεν είναι μόνο η ενεργή δράση του συλλόγου των Άνω Καρυών στην πολιτιστική αναβάθμιση του τόπου, αλλά και το όμορφο ορεινό χωριό που είναι κτισμένο στην ανατολική πλαγιά του όρους Λυκαίου.

Λύκαια

Το χωριό των Άνω Καρυών είναι περιτριγυρισμένο από δέντρα με βελανιδιές, μουριές, καρυδιές και αποτελεί ένα μνημείο ομορφιάς σε αυτή την πανέμορφη έξαψη της φύσης. Οι κάτοικοι του χωριού μαζί με τα γείτονα χωριά (Ίσιωμα Καρυών και Κάτω Καρυές) ονομάζονταν Δασεάτες, όνομα που το πήραν από την αρχαία πόλη Δασέα, την οποία ίδρυσε ο γιος του Λυκάωνα, ο Δασεάτης. Η ονομασία αυτή δόθηκε με απόφαση βασιλικού διατάγματος του 1834, όταν οι Τούρκοι άρχισαν να υποχωρούν και να κατεβαίνουν στις πεδιάδες. Τη δική του ιστορία έγραψε το χωριό με την περίφημη μάχη των Καρυών το 1825, όταν ο Ιμπραήμ ηττήθηκε από τους Έλληνες αγωνιστές.

Άνω Καρυές

Το Μουσείο λαϊκής τέχνης του χωριού περιλαμβάνει αξιόλογα αντικείμενα της καθημερινής ασχολίας των κατοίκων, συλλογή από τοπικές φορεσιές, κεντήματα και αξιόλογα υφαντά. Στεγάζεται σε ιδιόκτητο κτίριο του χωριού. Ακόμη προς τιμήν του οπλαρχηγού Κυριάκου Καραγιάννη, στην πλατεία του χωριού λειτουργεί η Καραγιάννειος βιβλιοθήκη. Λίγα μέτρα πιο κάτω περήφανη στέκει η προτομή του ήρωα. Τα χωριά Άνω Καρυές και Λυκόσουρα είναι κτισμένα στις πλαγιές του όρους Λυκαίου, αντικριστά το ένα από το άλλο, καμαρώνουν και τα δύο για τον αρχαιολογικό θησαυρό που κρύβουν ανάμεσα στην απόσταση που τα χωρίζει. Πριν από την Λυκόσουρα, κτισμένο στην πλαγιά του Λυκαίου όρους βρίσκεται το καταπράσινο χωριουδάκι που κατέχει τον ομώνυμο τίτλο του όρους στο οποίο ανήκει.

Λύκαιο χωριό

Το χωριό Λυκαίο στολίζεται με την πέτρινη εκκλησία, κτισμένη στην πλατεία που είναι αφιερωμένη στο Γενέσιο της Θεοτόκου. Πολύ κοντά του ανηφορίζει ο δρόμος για το Ιερό του Λυκαίου όρους. Η Λυκόσουρα αναφέρεται ως πόλη φωτός, όπως άλλωστε και το Λυκαίο όρος και ιδρυτής της ήταν ο Λυκάων ο γενάρχης των ανθρώπων. Λέγεται πως ήταν η πρώτη πόλη που δημιουργήθηκε το 10.000 π.Χ. και αντίκρισε ο ήλιος, γεγονός που καθιστά μοναδικούς τους κατοίκους της, ώστε να φωτίσουν τους γείτονες τους ως προς τον τρόπο που κτίζεται και οχυρώνεται μια πόλη. Οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις αναφέρουν ότι ο περίβολος της πόλης ήταν οχυρωμένος και πως υπήρχε το Ιερό της θεάς Δέσποινας και ο βωμός της θεάς Δήμητρας. Λένε πως η θεά Δέσποινα ήταν η κόρη του Ποσειδώνα και της Δήμητρας. Η θεότητα της Δέσποινας λατρευόταν ιδιαίτερα στην Αρκαδία. Ο γλύπτης Δαμοφών είχε φιλοτεχνήσει το βάθρο με το τεράστιο σύμπλεγμα από κολοσσιαία αγάλματα της Δέσποινας και της Δήμητρας, ενώ αριστερά και δεξιά υπήρχαν αγάλματα της Αρτέμιδος και του Τιτάνα Ανύτα τον 2ο αιώνα π.Χ. Τμήματα αυτών των αγαλμάτων βρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών καθώς και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λυκόσουρας. Το Μουσείο βρίσκεται μέσα στον αρχαιολογικό χώρο και περιλαμβάνει εκθέματα που προέρχονται από αρχαιολογικές ανασκαφές του 1903. Στις αρχαιολογικές ανακαλύψεις συγκαταλέγεται ένα μικρό αγαλματίδιο της Νύμφης Ανθρακίας, η οποία λατρευόταν στην Λυκόσουρα. Η λατρεία προς το πρόσωπο της Νύμφης Ανθρακίας ενδεχομένως φανερώνει πως οι Αρχαίοι κάτοικοι της πόλης γνώριζαν για την ύπαρξη λιγνίτη στην περιοχή.

Λυκόσουρα

Το σημερινό χωριό της Λυκόσουρας βρίσκεται στο δρόμο που οδηγεί από Λυκαία προς Πετροβούνι. Είναι ένα όμορφο και γραφικό χωριό πνιγμένο στην πράσινη φύση, με όμορφες εκκλησούλες που στις εορτές τους διοργανώνονται πανηγύρια, τα οποία χαρακτηρίζουν την παράδοση μας. Ένα από αυτά είναι το εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας, το οποίο βρίσκεται στην έξοδο του χωριού προς Μεγαλόπολη, κτισμένο το 1961 και περικυκλωμένο από μεγάλα ψηλά δέντρα. Κοντά στην Αγία Μαρίνα βρίσκεται και ο παλιός νερόμυλος που έχει ανακαινιστεί. Περαστικός και ο Καστρίτης ποταμός, ο οποίος κατεβαίνει από το χωριό Ίσιωμα Καρυών, διασχίζοντας μια όμορφη διαδρομή. Ο ίδιος ποταμός προσπερνά και τη γέφυρα του Μπούτουνα. Το μονότοξο πέτρινο γεφύρι πήρε το όνομα του από τον καπετάνιο Μπούτουνα. Στο κέντρο του χωριού δίπλα στην μικρή πλατεία βρίσκεται η εκκλησία αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

γεφύρι του Μπούτουνα 

Τα εδάφη της Παρρασίας γης, είχαν ως κέντρο τους τη Λυκόσουρα και περιλάμβαναν και άλλες αρχαίες κώμεις όπως την Τραπεζούντα, την Βασιλίς, την Θωκνία, την Θεισόα, την Φιγάλεια, την Αλιφείρα, την Βρένθη και το Παλαιόκαστρο. Ανάμεσα στα χωριά Κυπαρίσσια και Μαυριά, σύμφωνα με αρχαιολογικές ανασκαφές, εικάζεται πως βρισκόταν η αρχαία Τραπεζούντα. Εκεί ιδρύθηκε ο πολιτισμός των Ποντίων, ενώ σύμφωνα με τις έρευνες, κάποιος σοβαρός λόγος ανάγκασε τους κατοίκους να εγκαταλείψουν την πρώτη Τραπεζούντα και να περάσουν στα παράλια του Εύξεινου πόντου μεταξύ του 7ου και 8ου αιώνα π.Χ. όπου και ιδρύουν την δεύτερη Τραπεζούντα. Ενδέχεται ο σοβαρός λόγος να ήταν το γεγονός ότι δεν ήθελαν να υπάγονται στην Μεγάλη Πόλις.

αρχαία Τραπεζούντα Αρκαδίας

Κοντά στην αρχαία Τραπεζούντα υπήρχε ένα σημείο πολύ κοντά στον ποταμό Αλφειό που ονομαζόταν Βαθύρεμα και στο οποίο σύμφωνα με τον αρχαίο περιηγητή Παυσανία, διοργανώνονταν κάθε τρία χρόνια γιορτές προς τιμή των Θεών. Εκεί βρίσκονταν και η πηγή Ολυμπιάς, με το χαρακτηριστικό γνώρισμα της, το νερό να τρέχει τον ένα χρόνο και τον άλλο χρόνο να μην βγάζει ούτε σταγονίτσα. Στη θέση Ηφαίστειο έβγαιναν καπνοί από τη γη που είχε σαν αποτέλεσμα η ΔΕΗ να εκμεταλλευτεί το έδαφος. Οι πόλεις της αρχαίας Παρρασίας εγκαταλείφθηκαν όταν ιδρύθηκε η Μεγάλη Πόλις. Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια από αρμόδιες αρχές της Περιφέρειας Πελοποννήσου καθώς και την Αμερικάνικη ομάδα του David Gilman Romano, να υλοποιηθεί ένα πολύ σπουδαίο έργο που αφορά την δημιουργία του Παρράσιου Πολιτιστικού Πάρκου. Το σχέδιο αναφέρει την διάνοιξη μονοπατιών με ειδικές σημάνσεις και πινακίδες, καθίσματα ξεκούρασης και οτιδήποτε είναι απαραίτητο για την υλοποίηση μονοπατιού. Ένα πολύ σπουδαίο έργο με θετικά αποτελέσματα στην τοπική κοινωνία και στην τουριστική ανάδειξη του τόπου μας. Η αρχαία Παρρασία είναι μια αξιόλογη αρχαιολογική ανακάλυψη, η οποία απαιτείται να γίνει γνωστή στο ευρύ κοινό και να φτάσει η ιστορία της ως τα πέρατα της γης. 

περιοχή αρχαίας Παρρασίας

Ως εκ τούτου την φετινή Άνοιξη (2019) πραγματοποιήθηκε πεζοπορία στο πρώτο Αρκαδικό μονοπάτι, σε συνεργασία με το Παρράσιο Πολιτιστικό Πάρκο και την Μαίναλον Κοινσεπ, στις περιοχές Ίσαρη - Πετροβούνι - Αρχαία Λυκόσουρα. Μια διαδρομή 7 χλμ, ενώ ο στόχος είναι η διάνοιξη κυκλικής διαδρομής 80 χλμ, με σκοπό την προβολή αρχαιολογικών μνημείων, φυσικού κάλλους και παραδοσιακούς οικισμούς που θα πραγματοποιείται γύρω από τα χωριά: Ίσαρη - Πετροβούνι - Αρχαία Λυκόσουρα - Ίσιωμα Καρυών - Αρχαία Τραπεζούντα - Καρύταινα - Μαυριά - Κάτω Κοτύλιο - Άνω Κοτύλιο - Αρχαιολογικός χώρος Λυκαίου Όρους - Άνω Καρυές - Καστανοχώρι - Λύκαιο - Βάστα - Αγία Θεοδώρα, με απώτερο σκοπό να φτάνει ως το Λεοντάρι, να ενωθεί με το μονοπάτι του Ταϋγέτου και μέσω Καρύταινας να ενωθεί με το Menalon trail.

Αρκαδικό μονοπάτι 

Στο Ίσιωμα Καρυών πολύ κοντά στις πηγές του Άη Γιάννη το 2017, ξεκίνησε η θεμελίωση του Πρώτου Παλαιοντολογικού Μουσείου και Πάρκου Φυσικής Ιστορίας της Πελοποννήσου. Στην διαδικασία υλοποίησης για την λειτουργία του Μουσείου συνεργάστηκαν επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και έχουν ως σκοπό να παρουσιάσουν τον φυσικό πλούτο και την γεωλογική εξέλιξη της Πελοποννήσου μέσα από μια σειρά θεματικών ενοτήτων. Αυτή τη στιγμή λειτουργεί ενημερωτικός σταθμός και κέντρο υποστήριξης δραστηριοτήτων της ομάδας του ΕΚΠΑ, με την βοήθεια της ένωσης Ισιωματαίων Καρυών Μεγαλόπολης. Το όμορφο χωριό Ίσιωμα είναι ακριβώς αυτό που λέει και το όνομα του δηλαδή ίσιο, επίπεδο και κτισμένο στην ανατολική πλαγιά του Λυκαίου όρους. Στους μεγάλους σεισμούς του 1966 υπέστη σοβαρές ζημιές με αποτέλεσμα, οι κάτοικοι να κτίσουν τα σπίτια τους λίγο πιο πάνω από την αρχική του θέση. Καθώς εισέρχεται ο επισκέπτης στο χωριό συναντά τις πηγές του Άη Γιάννη κτισμένες γύρω από πλατάνια, ενώ ψηλά, εκεί όπου ήταν ο αρχαίος ναός του θεού Απόλλωνα του Παρρασίου βρίσκεται το εκκλησάκι του Ψηλού Άη Γιάννη. Είναι μισογκρεμισμένο και κυριολεκτικά χωμένο μέσα στα πουρνάρια. Λέγεται πως εκεί που είναι η Αγία Τράπεζα ήταν το θυσιαστήριο του ναού.

Παλαιοντολογικό Μουσείο Πελοποννήσου