ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ

 Κείμενο Νίκος Αϊβαλής, έρευνα Ελπίδα Ζωγραφίδου

Βρισκόμαστε σε γιορτινούς ρυθμούς και όλη η Ελλάδα ετοιμάζεται να εορτάσει την πιο όμορφη γιορτή του χρόνου, τα Χριστούγεννα. Σε κάθε μεριά του τόπου υπάρχουν όμορφα έθιμα, κάποια από τα οποία έχουν τις ρίζες τους από τα πανάρχαια χρόνια, όταν οι αρχαίοι τιμούσαν τις δικές τους εορτές. Πάμε να γνωρίσουμε κάποια από τα έθιμα με τα οποία τιμούν τα Χριστούγεννα οι Πελοποννήσιοι.

Αρχίζοντας το ταξίδι μας, πάμε στην Αρκαδία, εκεί όπου βρίσκουμε πλήθος εθίμων. Σε πολλά χωριά, το γιορτινό τραπέζι απαρτίζεται από γουρουνοπούλα με μήλα, κρεατόπιτα και φυσικά μελομακάρονα. Επίσης βρίσκουμε το παραδοσιακό Χριστόψωμο, το οποίο σε κάποιες περιοχές στολίζουν με σύκα. Ένα ακόμα έθιμο, είναι το "κούτσουρο της Παναγιάς", όπου κατά την παράδοση έριχναν οι Αρκάδες ένα μεγάλο κούτσουρο στο τζάκι, το οποίο σιγόκαιγε όλη μέρα και έτσι συμβολικά ζεστενόταν η Παναγία που ετοιμαζόταν να γεννήσει τον Χριστό. Επίσης, έθιμο σε πολλά σπίτια είναι ο καθαρισμός των εικόνων με πανί ή βαμβάκι, το οποίο πρηγουμένως έχει βουτηχτεί σε κρασί. Σε κάποια χωριά την ορεινής Αρκαδίας, κατά την ημέρα των Χριστουγέννων, το τραπέζι γεμίζει με παστό κρέας και τσιγαρίδα (τηγανιτό χοιρινό λίπος και κρέας), καθώς μαζεύεται όλη οι οικογένια, φίλοι και γνωστοί ώστε να γιορτάσουν όλοι μαζί με τραγούδια, γλέντι και χορό. Ένα αρχέγονο έθιμο είναι αυτό των κρηνών, όπου η παράδοση θέλει σε κάποια χωριά να αφήνουν οι κάτοικοι φαγητά και γλυκά στις κρήνες όπου τρέχει νερό, ώστε να φάνε οι Μοίρες. Αν τα φαγητά λείπουν την επόμενη μέρα, αυτό σημαίνει πως η χρονιά θα πάει καλά, ενώ αν είναι εκεί τα φαγητά, αυτό σημαίνει πως μάλλον δεν θα είναι και τόσο καλή χρονιά.  

Χριστούγεννα στην Τρίπολη

Στην Λακωνία, βρίσκουμε επίσης πολλά όμορφα έθιμα. Στην Μάνη ειδικά, στα σπίτια ψήνουν Χριστόψωμα στους φούρνους, τα οποία κόβουν την ημέρα των Χριστουγένων. Φυσικά από το γιορτινό τραπέζι δεν θα μπορούσε να λείπει το χοιρινό, το οποίο σε όλη την Λακωνία το συνοδεύουν με σέλινο και για επιδόρπιο φτιάχνουν λαχταριστούς κουραμπιέδες. Επίσης κατά τις μέρες των εορτών βρίσκουμε σε πολλά σπίτια τα παραδοσιακά μανιάτικα λαλάγγια, ένα είδος τηγανίτας. Ένα παλιό έθιμο στην Μάνη, είναι το Χριστουγεννιάτικο κυνήγι, όπου τις μέρες πριν την ημέρα των Χριστουγέννων, οι άντρες έβγαιναν για κυνήγι πτηνών, τα οποία οι γυναίκες μαγείρευαν κατά το γιορτινό τραπέζι. Στην Σπάρτη, κάποιες μέρες πριν την γιορτή, ζημώνουν καρβέλια ψωμί, εκ των οποίων, το ένα το φτιάχνουν σε σχήμα σταυρού, το αφιερώνουν στον Χριστό και το τρώνε στο γιορτινό τραπέζι. Τέλος ένα Λακωνικό έθιμο το οποίο συναντάμε και στην υπόλοιπη Πελοπόννησο, είναι το σπάσιμο του ροδιού για καλοτυχία.

 

Χριστούγεννα στην Σπάρτη

Συνεχίζουμε και ταξιδεύουμε στην Κορινθία, εκεί όπου σε πολλά Κορινθιακά χωριά κατά την διάρκεια των Χριστουγέννων, οι εργασίες περιοριζόντουσαν στις απολύτως απαραίτητες και προς τιμήν της γέννησης του Χριστού αλλά και επειδή οι κάτοικοι είχαν τον φόβο των πονηρών καλικάντζαρων, γι' αυτό τον λόγο την παραμονή των Χριστουγέννων, σκέπαζαν τα γλυκά ώστε να μην τα πειράξουν οι καλικάντζαροι και άφηναν την φωτιά στο τζάκι να καίει νύχτα μέρα, καθώς πίστευαν πως η φωτιά διώχνει τα κακά πνεύματα. Ένα ακόμα κορνθιακό έθιμο είναι αυτό της ψυχοκόρης, όπου κατά την παράδοση, όταν η οικογένια γυρνούσε σπίτι από την εκκλησία, η έφηβη κόρη τους καλοδεχόταν σπίτι κρατόντας ένα πιάτο με γλυκά. Επίσης, κατά την ημέρα των Χριστουγέννων, δεν έλεγαν μόνο τα παιδιά τα κάλαντα, αλλά και οι μεγάλοι, καθώς τραγουδούσαν παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα τραγούδια με όλη την οικογένια.

Χριστούγεννα στην Κόρινθο

Στην Αχαΐα, το γιορτινό τραπέζι συνοδεύεται από σούπα με κοτόπουλο ή κόκκορα και νόστημες δίπλες με μέλι. Στα Καλάβρυτα, ζημώνουν το Χριστόψωμο έτσι ώστε να είναι λευκό και αφράτο, του βάζουν μπόλικο σουσάμι, ενώ στο πάνω μέρος σχηματίζουν έναν σταυρό. Σε πολλά χωριά της Αχαΐας, το βράδυ της παραμονής η οικογένιες κλείνουν καλά τις πόρτες και τα παράθυρα, ενώ αφήνουν ένα αναμμένο δαδί έξω από το σπίτι, ώστε να διώχνει μακριά τους καλικάντζαρους.

Χριστούγεννα στην Πάτρα

Στην Μεσσηνία το τραπέζι είναι γεμμάτο γουρουνοπούλα και λαδοκούλουρα, ενώ ψήνουν Χριστόψωμα στους φούρνους. Το πρωί των Χριστουγέννων, τα παιδιά λένε τα κάλαντα στις γειτονιές και η ανταμοιβή τους είναι ένα χρηματικό ποσό, μελομακάρονα και κουραμπιέδες. Συναντούμε και εδώ το σπάσιμο του ροδιού για καλοτυχία, καθώς το έθιμο της πέτρας, όπου κατά την παράδοση, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς η νοικοκυρά του σπιτιού τοποθετεί μια πέτρα στο κατώφλι του σπιτιού, στην οποία πάνω πατάει όλη η οικογένεια το πρωί της Πρωτοχρονιάς.

Χριστούγεννα στην Καλαμάτα

Στην Αργολίδα το τραπέζι των Χριστουγέννων γεμίζει με γουρουνοπούλα και κρασί, ενώ και εδώ σε αρκετά χωριά συναντάμε το έθιμο με το "κούτσουρο της Παναγίας". Επίσης σε κάποια σπίτια έβαφαν με μπογιά στην εξώπορτα του σπιτιού έναν σταυρό, ώστε να διώχνουν τους καλικάντζαρους, ενώ σκέπαζαν τα δοχεία ώστε να μην πάνε τα πονηρά πνεύματα της νύχτας. Στην περιοχή της Ερμιόνης, συναντάμε την παραμονή και ανήμερα των Θεοφανείων το έθιμο του Γιάλα Γιάλα, όπου κατά την παραμονή της εορτής στολίζουν με φύλλα φοίνικα τις βάρκες από όπου θα βουτήξουν στη θάλασσα για να πιάσουν το Σταυρό. Ανήμερα των Θεοφανείων, έχοντας φορέσει παραδοσιακές ναυτικές στολές, περνούν από τα σπίτια και δέχονται κεράσματα και ευχές, τραγουδούν το Γιάλα Γιάλα, έως την ώρα που θα πέσουν στη θάλασσα για να πιάσουν τον Σταυρό.

Χριστούγεννα στο Ναύπλιο

Στην Ηλεία, το τραπέζι γεμίζει με φαγητά και γλυκά τα οποία οι νοικοκυρές φτιάχνουν κυρίως σε τηγάνια, καθώς βρίσκουμε Χριστόψωμα και κουλούρες ή βασιλόψωμο, τα οποία φτιάχνουν αντί για βασιλόπιτα. Επίσης και εδώ, σε πολλά χωριά της Ηλείας, την παραμονή των Χριστουγέννων σκεπάζουν όλα τα δοχεία ώστε να μην πάνε οι καλικάντζαροι. Το έθιμο του ροδιού το βρίσκουμε και σε αυτή την πλευρά της Πελοποννήσου, ενώ δημοφιλές είναι το έθιμο της χαρτοπαιξίας κατά την ημέρα της Πρωτοχρονιάς.

Χριστούγεννα στον Πύργο

Εμείς από την πλευρά μας ως Εν Άστρον, ευχόμαστε σε όλους Καλά Χριστούγεννα με υγεία, χαρά, αγάπη και κάθε τι καλό να μπει στις καρδιές όλων μας. Ευχόμαστε η χώρα μας και ο κόσμος να δει καλύτερες ημέρες, ευχόμαστε να υπάρξει ειρήνη, αλληλεγγύη και κατανόηση, καθώς και ελευθερία για όλους. Ευχόμαστε επίσης Καλή Πρωτοχρονιά και ο νέος χρόνος που έρχεται να φέρει μόνο ευλογία και καλοτυχία σε όλους.

ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΩΝ 2

Κείμενο Νίκος Αϊβαλής, έρευνα Ελπίδα Ζωγραφίδου

Σε συνέχεια του πρώτου αφιερώματος το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ: Αποφθέγματα Πελοποννησίων, θα δούμε λόγια και ατάκες σπουδαίων ανθρώπων από την Πελοπόννησο.

Ιππίας (φιλόσοφος και σοφιστής από την αρχαία Ήλιδα στην Ηλεία, 443-399 π.Χ.)

Φημί γάρ Όμηρον πεποιηκέναι άριστον μέν άνδρα Αχιλλέα τών είς Τροίαν αφικομένων σοφώτατον δέ Νέστορα, πολυτροπώτατον δέ Οδυσσέα (ο Όμηρος έχει παραστήσει τον Αχιλλέα ως τον πιο γενναίο απ’ όσους πήγαν στην Τροία, τον Νέστορα ως τον πιο σοφό και τον Οδυσσέα ως τον πιο πολυμήχανο)

Δύο είναι φθόνους τον μεν δίκαιον όταν τις τοις κακοίς φθονήι τιμωμένοις τον δε άδικον όταν τοις αγαθοίς και διπλά των άλλων οι φθονεροί κακούνται ου γαρ μόνον τοις ιδίοις κακοίς άχθονται ώσπερ εκείνοι αλλά και τοις αλλοτρίοις αγαθοίς (υπάρχουν δυο είδη φθόνου, ο δίκαιος φθόνος, όταν κάποιος φθονεί τους κακούς που απολαμβάνουν τιμές και ο άδικος, όταν φθονεί κάποιος επειδή τιμούν τους καλούς. Οι φθονεροί άνθρωποι υποφέρουν διπλά σε σχέση με τους άλλους, διότι δεν στενοχωριούνται μόνο με τις προσωπικές τους συμφορές, αλλά και για τα καλά των ξένων)

Δεινόν έστιν η διαβολία, ουδέ τιμωρία τις κατ’ αυτών γέγραπται εν τοις νόμοις ώσπερ των κλεπτών καίτοι άριστον ον κτήμα την φιλίαν κλέπτουσιν (η διαβολή είναι κάτι φοβερό εξαιτίας του ύπουλου χαρακτήρα της που την κάνει πιο επικίνδυνη και από οποιαδήποτε άλλη μορφή βίας και αυτό συμβαίνει γιατί δεν υπάρχει κάποια τιμωρία νομοθετημένη για όσους διαβάλλουν, όπως συμβαίνει με τους κλέφτες, παρόλο που αυτοί οι οποίοι διαβάλλουν κλέβουν το πιο πολύτιμο αγαθό, τη φιλία)

ο Ιππίας δίπλα στον Σωκράτη

Διοτίμα (ιέρεια και φιλόσοφος από την Τεγέα Αρκαδίας, 5ος αιώνας π.Χ.)

θνητὸν ἀθανασίας μετέχει, καὶ σωμα καὶ ταλλα πάντα (έχει μέρος εις την αθανασίαν η θνητή ύπαρξις και ως προς το σώμα και ως προς όλα τ' άλλα)

ο Σωκράτης και ένας μαθητής του
συνομιλούν με την Διοτίμα

Λύσιππος (γλύπτης ο οποίος είχε καταγωγή από την Σικυώνα Κορινθίας, 390-300 π.Χ.)

Άλλοι καλλιτέχνες κάνουν τους ανθρώπους όπως είναι, εγώ τους κάνω όπως φαίνονται

Έρως, έργο του Λυσίππου (Μουσείο Καπιτωλίου)

Ανύτη (ποιήτρια, μελοποιός και επιγραμματοποιός από την Τεγέα Αρκαδίας, η οποία έγραφε μόνο στη δωρική διάλεκτο, 3ος αιώνας π.Χ.)

Η μικρούλα Μυρώ έφτιαξε κοινό μνήμα στην ακρίδα που τραγουδά στα χωράφια και στο τζιτζίκι που φωλιάζει στις βελανιδιές, χύνοντας παιδικό δάκρυ, διότι τα δυο της παιχνίδια ο αδυσώπητος Άδης τα πήρε μαζί του κι έφυγε μακριά

Φεύγουμε για τον άλλο κόσμο, Μίλητε, πατρίδα αγαπημένη, μη ανεχόμενες την ύβρη των άθεων Γαλατών. Είμαστε τρεις νέες πολίτισσες. Αυτή την μοίρα μας επιφύλαξε ο πόλεμος κατά των Κελτών. Δεν επιλέξαμε να μας υποδουλώσουν οι ασεβείς. Δεν βρήκαμε νυφικό κρεβάτι. Αλλά ο Άδης τώρα είναι ο αφέντης μας

Αλήθεια, Πρόαρχε, η ανδρεία σου σε σκότωσε στη μάχη και πεθαίνοντας βύθισες το σπίτι του πατέρα σου Φειδία σε μέγα πένθος. Όμως αυτή η επιτύμβια επιγραφή τραγουδά ωραίο επικήδειο άσμα, ότι έπεσες μαχόμενος υπέρ της αγαπητής πατρίδος

Της Αφροδίτης είναι αυτό το τέμενος. Διότι αγαπά απ’ την στεριά να αγναντεύει το φωτόλουστο πέλαγος, ώστε να κάνει καλοτάξιδους τους ναυτικούς και να στέκει με σεβασμό η θάλασσα αντικρίζοντας το άγαλμά της

Είμαι ο Ερμής. Με έστησαν στον κήπο αυτόν που τον δέρνει ο άνεμος στο τρίστατο δίπλα στην κατάλευκη από τα κύματα ακτή. Στους κουρασμένους οδοιπόρους παρέχω ανάπαυση και η κρήνη τρέχει ψυχρό πεντακάθαρο νερό

Ανύτη

Πέτρος Λαμπαδάριος «Πελοποννήσιος» (μουσικός, μελοποιός και ψάλτης Βυζαντινής μουσικής με καταγωγή από το χωριό Γοράνοι Λακωνίας, 1730-1777)

Ήθελα να έχω μια τέτοια χάρη, να είχαν οι στίχοι μου υπόληψη σε κάθε μέρος να τους αρέσουν και βλέποντές τους να τους παινέσουν

Δεν μπορώ πλέον να ζήσω, ας κλαύσω απαρηγόρητα, εχάθηκαν οι κόποι μου

Πέτρος ο Πελοποννήσιος

Δημήτρης Πλαπούτας (οπλαρχηγός του 1821 από το χωριό Παλούμπα Γορτυνίας στην Αρκαδία, 1786-1864)

Εγώ Πασά δεν σκιάζομαι και Τούρκους δεν φοβούμε και θα σας κάνω πόλεμο για να σας πολεμήσω γιατί ταχιά απ’ τη Ζάκυνθο θα έρθει ο Κολοκοτρώνης, τότε θα ιδείτε βρε σκυλιά και εσείς παλιομουρτάτες, θα ιδείτε τις χανούμισσες μ’ όλους τους φερετζέδες, να ιδείτε πως σας κάνουμε εμείς οι Πλαπουταίοι

Δημήτρης Πλαπούτας

Γεώργιος Μαυρομιχάλης (οπλαρχηγός του 1821 από την Μάνη, 1800-1831)

Σε περιμένουμε με όσες δυνάμεις διαθέτεις, οι κάτοικοι της Μάνης γράφουμε και σε περιμένουμε (η απάντηση του Γεωργίου Μαυρομιχάλη στον Ιμπραήμ, ο οποίος απειλούσε να κατακάψει την Μάνη)

Γεώργιος Μαυρομιχάλης

Παλαιών Πατρών Γερμανός Γ’ (ιεράρχης και μητροπολίτης κατά την περίοδο της Επανάστασης του 1821 με καταγωγή από την Δημητσάνα Αρκαδίας, 1771-1826)

Ημείς, το Ελληνικόν Έθνος των Χριστιανών, βλέποντες ότι μας καταφρονεί το οθωμανικόν γένος και σκοπεύει τον όλεθρον εναντίον μας, απεφασίσαμεν σταθερώς ή να αποθάνωμεν όλοι ή να ελευθερωθώμεν. Και τούτου ένεκα, βαστούμε τα όπλα εις χείρας, ζητούντες τα δικαιώματά μας

Η ιστορία και το μέλλον της Ελλάδος στηρίζονται πάνω σε τρεις λέξεις: Θρησκεία, Ελευθερία, Πατρίς

Παλαιών Πατρών Γερμανός Γ'

Δημοσθένης Βαλαβάνης (ποιητής από την Καρύταινα Αρκαδίας, 1824-1854)

Τα δέντρα από τους θολούς καιρούς του φθινοπώρου αποφυλλούνται και ζωής δεν δίδουσι σημεία, περίλυπος ο οφθαλμός του νέου οδοιπόρου τ’ άλλοτε άνθη θάλλοντα, ξηρά τα βλέπει βρύα

Εξύπνησα και στ’ όνειρο πλανιέται ο λογισμός μου, τον κόσμο, κόρη, θα δηλοί το στολιστό λειβάδι, το θαμποβόλημα εξηγεί την πλάνη αυτή του κόσμου κι αγνώριστος που σου έδωκα εγώ το μυρτοκλάδι, σημαίνει, για τον έρωτα πως μια ζωή δεν φθάνει. Με το κυπαρισσόκλονο που έσμιξες τον ανθό μου, δηλοί πως θα αγαπά η ψυχή και όταν κανείς πεθάνη

ο Κωστής Παλαμάς για τον Δημοσθένη Βαλαβάνη

Δημήτριος Καλαποθάκης (δημοσιογράφος, συγγραφέας και από τους πρωτεργάτες του Μακεδονικού Αγώνα την περίοδο 1904-1908, γεννημένος στην Αρεόπολη Μάνης στην Λακωνία, 1865-1921)

Έχεις καμία αμφιβολία για τον αγώνα;

Το ένα μου χέρι θα απλώσω στην Αίγυπτο, το άλλο στην Αμερική και θα έχω τέσσαρα εκατομμύρια

Η Σημαία αποθνήσκει (αναφερόμενος στην εφημερίδα "Σημαία" την οποία εξέδιδε)

Δημήτριος Καλαποθάκης

Νικόλαος Πολίτης (λαογράφος από το χωριό Ελαιοχώρι Μεσσηνίας, 1852-1921)

Τα παλληκάρια του Μοριά κ’ οι έμορφαις της Πάτρας, ποτές δεν καταδέχονταν πεζοί να περπατήσουν

Νικόλαος Πολίτης

Μαρία Πολυδούρη (ποιήτρια από την Καλαμάτα Μεσσηνίας, 1902-1930)

Όλα τα άνθη τ’ αγαπώ μεθώ στο άρωμά των το βλέμμα να βυθίζεται ποθώ στα χρώματά των

Με χίλια ροδοπέταλα σε ραίνω λατρευτή μου σου εύχομαι χρυσή ζωή αυτή είναι η ευχή μου

Μόνο γιατί μ’ αγάπησες γεννήθηκα

Μαρία Πολυδούρη

Κωνσταντίνος Δαβάκης (στρατιωτικός κατά την διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου το 1940 με καταγωγή από τα Κεχριάνικα Λακωνίας, 1897-1943)

Εδώ είναι η θέση μας, γιατί εδώ είναι οι κατακτητές κι εδώ πρέπει να μείνουμε και εμείς οι αξιωματικοί, που πρέπει να πάρουμε μέρος στον αγώνα αντίστασης εναντίον τους

Άσε με εμένα, πες με πεθαμένο! Κοίτα να μη σου πάρουν τις θέσεις! Τράβα (εντολή του Δαβάκη σε αξιωματικό, ύστερα από τραυματισμό που υπέστη στο στήθος από σφαίρα)

Κωνσταντίνος Δαβάκης

Γιώργος Σαραντάρης (ποιητής και συγγραφέας με καταγωγή από το Λεωνίδιο Αρκαδίας, 1908-1941)

Δεν είμαστε ποιητές σημαίνει φεύγουμε. Σημαίνει εγκαταλείπουμε τον αγώνα. Παρατάμε τη χαρά στους ανίδεους. Τις γυναίκες, στα φιλιά του ανέμου και στη σκόνη του καιρού. Σημαίνει πως φοβούμαστε και η ζωή μας έγινε ξένη, ο θάνατος βραχνάς

Γιώργος Σαραντάρης

Ευγενία Ζωγράφου (δημοσιογράφος, θεατρική συγγραφέας και πεζογράφος, γεννημένη στο Ναύπλιο Αργολίδας, 1878-1963)

Αλλά κύριοι εργοστασιάρχαι, δεν θα θεραπεύσητε το κακόν τούτο; Ιδρύσατε συσσίτια και ευεργετήσατε, χωρίς να χάσετε τι, τας χιλιάδας των πτωχών εργατίδων. Αι εργάτιδες πεινούν. Το ξερό ψωμί και η μισή ρέγγα, το ξερό ψωμί και το λίγο τυράκι, το ξερό ψωμί και το ένα πορτοκάλι ή το λίγο σταφύλι, δεν θεραπεύουν την πείνα τους

Ευγενία Ζωγράφου

Δημήτρης Μητρόπουλος (διευθυντής ορχήστρας, πιανίστας και συνθέτης που έδρασε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, με καταγωγή από την Μελισσόπετρα Αρκαδίας, 1896-1960)

Αν θα με ρωτήσετε πού θα προτιμούσα να εργάζομαι σαν καλλιτέχνης μουσικός, σας λέω απερίφραστα: χίλιες φορές στη Ρωσία. Πρόκειται για ένα φαινόμενο ομαδικής καλλιτεχνικής ανόδου ενός λαού που θεωρούνταν ίσαμε προχθές μισοπολιτισμένος και κατάλληλος μόνο για βούρδουλα

Δημήτρης Μητρόπουλος

Μαρία Κάλλας (υψίφωνος και ντίβα της όπερας με καταγωγή από την Ιθώμη Μεσσηνίας, 1923-1977)

Δεν είμαι άγγελος και δεν προσποιούμαι ότι είμαι. Αυτός δεν είναι ένας από τους ρόλους μου. Αλλά δεν είμαι ούτε διάβολος. Είμαι μια γυναίκα και μια σοβαρή καλλιτέχνης και θα ήθελα έτσι να κριθώ

Δεν χρειάζομαι τα χρήματα, αγαπητέ. Εργάζομαι για την τέχνη

Ή είσαι γεννημένος καλλιτέχνης ή δεν είσαι. Και παραμένεις καλλιτέχνης, αγαπητέ, ακόμα κι αν η φωνή σου είναι χαμηλότερη από πυροτεχνήματα. Ο καλλιτέχνης είναι πάντοτε εκεί

Θα ήθελα να είμαι η Μαρία, αλλά υπάρχει η Κάλλας που απαιτεί να κρατώ την αξιοπρέπειά της

Μαρία Κάλλας

Μίμης Φωτόπουλος (ηθοποιός και σκηνοθέτης από την Ζάτουνα Αρκαδίας, 1913-1986)

Και ύστερα θα κάααθεσαι

Αόοοματος

Και έχει ένα περίεργο σχήμα η μύτη σου απόψε

Μίμης Φωτόπουλος

Αλέκος Αλεξανδράκης (ηθοποιός με καταγωγή από την Μάνη, 1928-2005)

Ε, τώρα μπλέξαμε. Να τα ξεκαθαρίσουμε

Νόμιζα πως μπήκε άλλος στην γραμμή

Τι πλάσμα είσαι εσύ; Τι θηλικό σέξι;

Είμαι και τυχερός που έκανα οικογένεια και έχω τα παιδιά μου που με στηρίζουν

Η δημοσιότητα ήταν πάντα ένα κομμάτι της ζωής μου το οποίο είχα αποδεχτεί από πολύ νωρίς στην καριέρα μου, με τα θετικά και τα αρνητικά της

Αλέκος Αλεξανδράκης

Γιάννης Πουλόπουλος (τραγουδιστής, συνθέτης και στιχουργός με καταγωγή από την Καρδαμύλη στην Μάνη, 1941-2020)

Διάβασα ιστορία εχτές λιγάκι και με κλαμένα μάτια σταμάτησα να δω, τον Γεώργιο Καραΐσκάκη και τον σκέφτομαι και τραγουδώ. Της καλογριούλας γιε, έλα στα όνειρά μας κι έτσι ματωμένος, πες μας στρατηγέ πόσο απέχει ο θάνατος απ’ τη λευτεριά μας

Με την πάροδο του χρόνου και τις εμπειρίες της νύχτας, πήγαινα να γράψω στίχο και μου έβγαινε ποίημα

Δεν είμαι υποχρεωμένος να τραγουδώ. Τραγουδάω όποτε θέλω να τραγουδάω και στα μαγαζιά που θέλω εγώ να τραγουδάω

Αυτός που με βοήθησε στο ξεκίνημα ήταν ο Μίκης Θεοδωράκης

Μισώ τη μουσική που έρχεται εξ ανατολών. Σε αυτή στηρίζονται τα περισσότερα τραγούδια που έχουμε σήμερα. Η Ελλάδα έχει τη δική της ταυτότητα

Η επιτυχία δεν μου λέει τίποτα. Τι είναι επιτυχία; Το χειροκρότημα; Και τους βουλευτές τους χειροκροτούν. Επιτυχία για μένα είναι να έχω πει εκπληκτικά ένα κομμάτι και να το ακούω και να μου σηκώνεται η τρίχα

Γιάννης Πουλόπουλος

Στάθης Ψάλτης (ηθοποιός με καταγωγή από το χωριό Βέλο Κορινθίας, 1951-2017)

Γεννήθηκα στο τίποτα, ξεκίνησα από το τίποτα, έφθασα στο "κάτι", υπάρχω μέσα από τον κόσμο και συνεχίζω γι' αυτόν

Κούλα μ' ακούς; Πολύ κωλόπαιδο ο Κυριάκος

Σταμάτη μου ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι, όχι εκεί ρε

Στεναχωρήθηκα, πάω να φάω ένα σουβλάκι με τζατζίκι

Κατσαρόλες σίφλερ, φτιάχνουν φαγητό και χωρίς φαγητό

Φίλοι Ρωμαίοι, φίλοι Σεπολιώτες

Βήχω και ξεροβήχω και σου κατουρώ τον τοίχο

Στάθης Ψάλτης

Μάρκος Σεφερλής (ηθοποιός, σκηνοθέτης και σεναριογράφος από την Κόρινθο, 1968-)

Αχα, καλό ε;

Γεια σας, ο σπαζοκλαμπάνιας είμαι

Πεθ και θυ Θιθυ

Είναι ωραίο να βλέπουμε την ζωή πάντα από την θετική της πλευρά και ακόμα και την πιο μικρή χαρά να την κάνουμε να φαίνεται μεγάλη

Στην προσωπική μου ζωή γίνομαι έξω φρενών με κάποιες συμπεριφορές ανθρώπων, όπως είναι η αχαριστία, η αδικία, η ψευτιά και η υποκρισία

Μάρκος Σεφερλής

Σαράντος Καργάκος (φιλόλογος, δοκιμιογράφος, ιστορικός και συγγραφέας από το Γύθειο Λακωνίας, 1937-2019)

Αλλάζουν την ιστορία όποτε επιχειρούν Ελληνοτουρκική προσέγγιση

Κανείς δεν παραιτείται από την γλώσσα του και παραιτηθήκαμε εμείς, οι Έλληνες

Δυστυχώς, έχουμε μια πνευματική δουλοφροσύνη

Εάν κάποιος Έλληνας πει κάτι σπουδαίο, περνά απαρατήρητο. Εάν πρόκειται για ξένο, «Ω, τι σπουδαίο»

Η παπαγαλία έγινε η επίσημη μαθητική γλώσσα και αυτά που μαθαίνουν τα παιδιά παπαγαλία δεν είναι μνημειώδη κείμενα, αλλά κακογραμμένα γονατογραφήματα

Δεσποινίς μου, είστε τόσο όμορφη που όσο πιο πολύ σας βλέπω, τόσο πιο πολύ πιστεύω στον Θεό

Σαράντος Καργάκος

Κική Δημούλα (ποιήτρια από την Καλαμάτα Μεσσηνίας, 1931-2020)

Η δειλία καθόρισε τη ζωή μου. Η οποία θα μπορούσε να είναι πολύ ωραιότερη, αν ήμουνα λίγο πιο τολμηρή

Η ποίηση είναι τα νερά μιας λίμνης και το ποίημα είναι ο Νάρκισσος που καθρεφτίζεται

Κική Δημούλα

Κώστας Γαβράς (σκηνοθέτης από τα Λουτρά Ηραίας στην Αρκαδία, 1933-)

Υπάρχουν πράγματα και καταστάσεις που με συγκινούν βαθιά και η πρώτη μου αντίδραση είναι να σκεφτώ πώς θα μπορούσε να γίνει μια ταινία από αυτό

Οι Γάλλοι παραδοσιακά ήταν πιο μαλακοί σε σχέση με άλλους Ευρωπαίους, έχουν επέμβει πολύ λιγότερο σε κάθε χώρα

Ο κινηματογράφος είναι εικόνα. Έχει τη δυνατότητα να γίνεται εύκολα αντιληπτός, γι’ αυτό και ταξιδεύει πολύ εύκολα. Μιλάει εύκολα στο μυαλό και στην ψυχή

Κώστας Γαβράς

Σταύρος Ξαρχάκος (συνθέτης με καταγωγή από την Μάνη, 1939-)

Μια χώρα που ταξιδεύει με αυτό το φως δεν πρόκειται να χαθεί ποτέ

Η Αθήνα γέμισε πολυκατοικίες για να δεχτεί όλο αυτόν τον κόσμο που ήρθε από την επαρχία, οι γειτονιές έγιναν απρόσωπες

Η τρέλα δεν είναι έρωτας, ο αληθινός έρωτας είναι ήρεμος

Σταύρος Ξαρχάκος

Κορίνα Τσοπέη (ηθοποιός και νικήτρια του παγκόσμιου διαγωνισμού Μις Υφήλιος 1964, με καταγωγή από την Μάνη, 1944-)

Ταξιδεύω, ταξιδεύω πολύ. Κάθε μέρα ευχαριστιέμαι κάθε στιγμή της ζωής μου

Είμαι Ελληνίδα και το αίμα νερό δεν γίνεται

Νιώθω ευγνωμοσύνη για τους Ελληνες συμπατριώτες μου και συμπάσχω μαζί τους. Δεν μπορώ να πω, όμως, το ίδιο για τους πολιτικούς

Κορίνα Τσοπέη