ΣΤΑΘΜΟΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ

Κείμενο και έρευνα Νίκος Αϊβαλής, φωτορεπορτάζ Ελπίδα Ζωγραφίδου

Ένα πανέμορφο και επιβλητικό κτήριο στέκει στην περιοχή του Μεταξουργείου, συγκεκριμένα πίσω από τον Σταθμό Λαρίσης στην Αθήνα. Ένα ιστορικό κτήριο, αυτό του Σταθμού Πελοποννήσου. Πάμε να γνωρίσουμε αυτό το απίστευτης ομορφιάς κτίσμα.

Όπως προαναφέραμε, πίσω από τον Σταθμό Λαρίσης, βρίσκουμε τον Σταθμό Πελοποννήσου, ένα από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά μνημεία της Αθήνας αλλά και της Ελλάδος. Ο σταθμός κατασκευάστηκε το 1889 από τον τότε πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη, ο οποίος έφερε στην Ελλάδα μια επιλεγμένη ομάδα Γάλλων μηχανικών για την δημιουργία αυτού του έργου. Οι τρεις τρούλοι προστέθηκαν το 1912 από τον Ερνέστο Τσίλερ, οπότε και έλαβε ο σταθμός την τελική του μορφή. Ο σταθμός ομοιάζει με τον ιστορικό σταθμό "Chemins de fer Orientaux" στην Κωνσταντινούπολη.

Σταθμός Πελοποννήσου, το τμήμα εμπορευμάτων

Το κτήριο είναι διώροφο, έχει στοιχεία νεοκλασικού κτηρίου, μαρκίζες, καθώς και τους πανέμορφους τρούλους που προαναφέραμε. Στο κεντρικό κτήριο βρισκόντουσαν τα εκδοτήρια και οι χώροι αναμονής. Στο δεύτερο κτήριο βρισκόντουσαν τα γραφεία του σταθμάρχη και του προσωπικού. Στην αίθουσα αναμονής υπάρχουν μεγάλα μαρμάρινα τζάκια και μωσαϊκά, ενώ ακόμα και τα πόμολα διακοσμούνται με φτερά, σύμβολο του θεού Ερμή, μιλάμε για ένα κτήριο όπου όλες οι λεπτομέρειες δημιουργούν αυτό το λαμπρό κτίσμα.

Σταθμός Πελοποννήσου

Το κτήριο είναι διατηρητέο από το 1985, όμως ως αυτόπτες μάρτυρες έχουμε να αναφέρουμε πως σε κανένα σημείο δεν θυμίζει διατηρητέο κτήριο, αφού ο σταθμός είναι παρηκμασμένος από τον χρόνο, ενώ άσχημα γκράφιτι έχουν σημαδέψει τον χώρο, καθώς πέριξ αυτού υπάρχουν αγριόσκυλα, ναρκομανείς, άστεγοι και γενικός η εικόνα παρακμής και μηδενικής διατήρησης από το κράτος και τους αρμόδιους φορείς είναι άκρως εμφανής. Είναι κρίμα ένας τέτοιος χώρος να είναι παρατημένος και τίποτα πια να μην θυμίζει το ένδοξο παρελθόν του, ένας χώρος ο οποίος αν δεν γίνεται να ξανά λειτουργήσει θα μπορούσε τουλάχιστον να λειτουργεί ως επισκέψιμο μουσείο, με θέμα την ιστορία των Πελοποννησιακών σταθμών. Παρά τα αρνητικά, το κτήριο δεν έχει χάσει την λαμπρότητα του. Στέκει αγέρωχο, πανέμορφο και επιβλητικό. Η είσοδος με την σιδερένια πόρτα εκπέμπει ένα δέος του παρελθόντος και σε κάνει να σκέφτεσαι πως θα ήταν ο σταθμός στις δόξες του. Πάνω από την πόρτα υπάρχει ένα ρολόι, ενώ πιο πάνω γράφει "Αθήναι".

το κεντρικό κτήριο του Σταθμού

Ο Σταθμός Πελοποννήσου συνέδεε την Αθήνα με το δίκτυο Σ.Π.Α.Π. (Σιδηρόδρομοι Πειραιώς Αθηνών Πελοποννήσου). Το δίκτυο αυτό αποτελούσε το μεγαλύτερο σε μήκος σιδηροδρομικό δίκτυο της Ελλάδος, συνδέοντας την πρωτεύουσα με όλη σχεδόν την Πελοπόννησο. Το δίκτυο της Πελοποννήσου ήταν ζωτικής σημασίας για την οικονομία και την ανάπτυξη του τόπου, καθώς ήταν σημαντικό και για την μεταφορά των ανθρώπων. Είναι απορίας άξιον πως ενώ η βόρεια Ελλάδα συνδέεται με την Αθήνα με σιδηρόδρομο, ολόκληρη Πελοπόννησος πλέον να μην έχει δικό της σιδηροδρομικό δίκτυο, με τόσους σταθμούς, αληθινά μοναδικής ομορφιάς κτήρια, να σαπίζουν στον χρόνο ανεκμετάλλευτα από αρμόδιους φορείς, τοπικούς άρχοντες και κράτος.

η πύλη του Σταθμού

Το δίκτυο Πελοποννήσου ήταν άκρως σημαντικό καθώς δύο από τα μεγαλύτερα λιμάνια της Ελλάδος, βρίσκονται στην Πελοπόννησο, αυτά της Καλαμάτας και της Πάτρας, τα οποία από παλαιά αναπτύσσονταν σε βιομηχανικά κέντρα. Η Πάτρα, πρωτεύουσα του νομού Αχαΐας, αποτελούσε ανέκαθεν μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας μας, ενώ κατά το παρελθόν ήταν η πύλη προς την Δύση. Επιπλέον, η Πελοπόννησος αποτελούσε επί πολλά χρόνια την πιο αναπτυγμένη επαρχία της Ελλάδος, καθώς και την πιο παραγωγική. Στα παλαιά χρόνια από την Πάτρα εξαγόταν το κυριότερο αγροτικό προϊόν της χώρας, η σταφίδα. Λόγο της έλλειψης σιδηροδρομικού δικτύου, ήταν δύσκολη η μεταφορά της σταφίδας προς το λιμάνι. Η μεταφορά των αγροτικών προϊόντων κόστιζε πάρα πολύ, γι αυτό τον λόγο στην Πελοπόννησο χρειαζόταν η κατασκευή ενός σιδηροδρομικού δικτύου. Χαρακτηριστικό είναι πως η Πελοπόννησος είναι η μόνη περιοχή της Ελλάδος που απέκτησε δίκτυο με την πραγματική έννοια του όρου, δηλαδή ένα πλέγμα σιδηροδρομικών γραμμών.

Σταθμός Πελοποννήσου

Ο Χαρίλαος Τρικούπης, ο δημιουργός του Σταθμού Πελοποννήσου, είχε συνειδητοποιήσει τον ρόλο που έπαιζε η Πελοπόννησος για την οικονομία της Ελλάδος, έτσι μόλις ανέλαβε πρωθυπουργός, αμέσως φρόντισε ώστε να δημιουργηθεί το σιδηροδρομικό δίκτυο του Μοριά. Η γραμμή ξεκινούσε από το λιμάνι του Πειραιά, περνούσε από την Αθήνα και από εκεί συνέδεε την Κόρινθο, το Άργος και το Ναύπλιο, με την Πάτρα και τον Πύργο. Το 1891 δημιουργήθηκαν και δυο διακλαδώσεις προς την Κυλλήνη και την Ολυμπία, ενώ το 1896 δημιουργήθηκε η περίφημη γραμμή του οδοντωτού σιδηροδρόμου Διακοφτού - Καλαβρύτων. Ο Τρικούπης είχε όραμα να δημιουργήσει και μια γραμμή που θα συνέδεε τους Μύλους, με την Τρίπολη και την Καλαμάτα, κάτι το οποίο ολοκληρώθηκε το 1899, όπου συνδεόταν η Αθήνα με την Τρίπολη και την Καλαμάτα. Το 1903 δημιουργήθηκαν και τα τμήματα Αλφειού - Κυπαρισίας και Καλόνερου - Ζευγολατιού, δίνοντας την τελική μορφή του σιδηροδρομικού δικτύου της Πελοποννήσου. Χαρακτηριστικό της σημασίας του έργου είναι πως κατά μέσο όρο τον χρόνο οι γραμμές μετέφεραν τουλάχιστον 700.000 επιβάτες, καθώς και 100.000 τόνους εμπορευμάτων, ενώ απασχολούνταν τουλάχιστον 1.900 εργαζόμενοι, κάτι που μας δείχνει την σημαντικότητα του έργου για την τοπική οικονομία του κάθε τόπου απ' όπου περνούσε το δίκτυο, καθώς και για την συνολική οικονομία της χώρας.

είσοδος κτηρίου

Ο Χαρίλαος Τρικούπης δεν αρκούταν μόνο σε αυτό το δίκτυο, ήθελε να δημιουργήσει και άλλες γραμμές, όπως αυτή από Καλάβρυτα μέχρι Τρίπολη, από Κυπαρισία μέχρι Πύλο και από Ολυμπία μέχρι Γύθειο μέσω Καρύταινας, Λεονταρίου και Σπάρτης. Δυστυχώς το όραμα του δεν πραγματοποιήθηκε, η μόνη επέκταση που έγινε ήταν το 1953 από τον Ισθμό Κορίνθου έως το Λουτράκι. Το 1944 τα Γερμανικά στρατεύματα επέφεραν τρομερές καταστροφές στο δίκτυο, ενώ από το 1962 όπου το δίκτυο απορροφήθηκε από τους Σ.Ε.Κ. (Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους) άρχισε η παρακμή του σιδηροδρομικού δικτύου Πελοποννήσου. Το 1970 όπου ιδρύθηκε ο Ο.Σ.Ε. (Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδας), η τότε κυβέρνηση αποφάσισε την κατάργηση πολλών γραμμών του δικτύου Πελοποννήσου. Το 1993 η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη με νόμο αφαίρεσε πολλά έσοδα του Ο.Σ.Ε. με αποτέλεσμα την περαιτέρω παρακμή του δικτύου, έτσι μέχρι το 2000 το δίκτυο είχε πλήρως απαξιωθεί. Τότε ο Ο.Σ.Ε. με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε μια προσπάθια ανακαίνισης και εκσυγχρονισμού του δικτύου, όμως δυστυχώς δεν έγιναν σωστά έργα ώστε να λειτουργήσει το δίκτυο κανονικά. Έτσι το 2011 η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου, με την δικαιολογία κάποιων δήθεν ελλειμμάτων έθεσε εκτός λειτουργίας σχεδόν όλο το δίκτυο της Πελοποννήσου με εξαίρεση τον προαστιακό της Πάτρας, την γραμμή Κατακώλου - Πύργου - Ολυμπίας και τον οδοντωτό των Καλαβρύτων.

μια ζωγραφιά στην δεξιά πλευρά του Σταθμού

Κάπως έτσι μαράζωσαν οι Σιδηροδρομικοί Σταθμοί της Πελοποννήσου. Κάπως έτσι μαράζωσε και ο Σταθμός Πελοποννήσου στην Αθήνα. Με ύποπτες συμφωνίες και κακές διαχειρίσεις των εκάστοτε κυβερνήσεων και των αρμοδίων, ένα τεράστιο δίκτυο έπεσε στην αφάνεια. Ένα δίκτυο το οποίο περνούσε μέσα από πανέμορφες διαδρομές, ταξιδεύοντας μέσα από την αρχέγονη και γεμάτη φυσικές ομορφιές Πελοπόννησο, σταμάτησε να λειτουργεί και τα τραίνα δεν σφυρίζουν πια στους γραφικούς σταθμούς της Τρίπολης και των άλλων περιοχών. Έτσι και ο Σταθμός Πελοποννήσου έμεινε έρημος να μας θυμίζει το όραμα εκείνων που τον κατασκεύασαν, αλλά και την ντροπιαστική διαχείριση εκείνων που τον έφτασαν ως εδώ. Ευχόμαστε κάποτε να ξαναδούμε τα τραίνα να τρέχουν στην Πελοπόννησο και να ενώνουν όλες τις μεγάλες πόλεις του Μοριά, ευχόμαστε κάποτε αυτός ο λαμπρός και επιβλητικός Σταθμός Πελοποννήσου, να ανοίξει τις πύλες του και να δέχεται κόσμο ξανά.