ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ

 Κείμενο Νίκος Αϊβαλής, έρευνα Ελπίδα Ζωγραφίδου

Βρισκόμαστε σε γιορτινούς ρυθμούς και όλη η Ελλάδα ετοιμάζεται να εορτάσει την πιο όμορφη γιορτή του χρόνου, τα Χριστούγεννα. Σε κάθε μεριά του τόπου υπάρχουν όμορφα έθιμα, κάποια από τα οποία έχουν τις ρίζες τους από τα πανάρχαια χρόνια, όταν οι αρχαίοι τιμούσαν τις δικές τους εορτές. Πάμε να γνωρίσουμε κάποια από τα έθιμα με τα οποία τιμούν τα Χριστούγεννα οι Πελοποννήσιοι.

Αρχίζοντας το ταξίδι μας, πάμε στην Αρκαδία, εκεί όπου βρίσκουμε πλήθος εθίμων. Σε πολλά χωριά, το γιορτινό τραπέζι απαρτίζεται από γουρουνοπούλα με μήλα, κρεατόπιτα και φυσικά μελομακάρονα. Επίσης βρίσκουμε το παραδοσιακό Χριστόψωμο, το οποίο σε κάποιες περιοχές στολίζουν με σύκα. Ένα ακόμα έθιμο, είναι το "κούτσουρο της Παναγιάς", όπου κατά την παράδοση έριχναν οι Αρκάδες ένα μεγάλο κούτσουρο στο τζάκι, το οποίο σιγόκαιγε όλη μέρα και έτσι συμβολικά ζεστενόταν η Παναγία που ετοιμαζόταν να γεννήσει τον Χριστό. Επίσης, έθιμο σε πολλά σπίτια είναι ο καθαρισμός των εικόνων με πανί ή βαμβάκι, το οποίο πρηγουμένως έχει βουτηχτεί σε κρασί. Σε κάποια χωριά την ορεινής Αρκαδίας, κατά την ημέρα των Χριστουγέννων, το τραπέζι γεμίζει με παστό κρέας και τσιγαρίδα (τηγανιτό χοιρινό λίπος και κρέας), καθώς μαζεύεται όλη οι οικογένια, φίλοι και γνωστοί ώστε να γιορτάσουν όλοι μαζί με τραγούδια, γλέντι και χορό. Ένα αρχέγονο έθιμο είναι αυτό των κρηνών, όπου η παράδοση θέλει σε κάποια χωριά να αφήνουν οι κάτοικοι φαγητά και γλυκά στις κρήνες όπου τρέχει νερό, ώστε να φάνε οι Μοίρες. Αν τα φαγητά λείπουν την επόμενη μέρα, αυτό σημαίνει πως η χρονιά θα πάει καλά, ενώ αν είναι εκεί τα φαγητά, αυτό σημαίνει πως μάλλον δεν θα είναι και τόσο καλή χρονιά.  

Χριστούγεννα στην Τρίπολη

Στην Λακωνία, βρίσκουμε επίσης πολλά όμορφα έθιμα. Στην Μάνη ειδικά, στα σπίτια ψήνουν Χριστόψωμα στους φούρνους, τα οποία κόβουν την ημέρα των Χριστουγένων. Φυσικά από το γιορτινό τραπέζι δεν θα μπορούσε να λείπει το χοιρινό, το οποίο σε όλη την Λακωνία το συνοδεύουν με σέλινο και για επιδόρπιο φτιάχνουν λαχταριστούς κουραμπιέδες. Επίσης κατά τις μέρες των εορτών βρίσκουμε σε πολλά σπίτια τα παραδοσιακά μανιάτικα λαλάγγια, ένα είδος τηγανίτας. Ένα παλιό έθιμο στην Μάνη, είναι το Χριστουγεννιάτικο κυνήγι, όπου τις μέρες πριν την ημέρα των Χριστουγέννων, οι άντρες έβγαιναν για κυνήγι πτηνών, τα οποία οι γυναίκες μαγείρευαν κατά το γιορτινό τραπέζι. Στην Σπάρτη, κάποιες μέρες πριν την γιορτή, ζημώνουν καρβέλια ψωμί, εκ των οποίων, το ένα το φτιάχνουν σε σχήμα σταυρού, το αφιερώνουν στον Χριστό και το τρώνε στο γιορτινό τραπέζι. Τέλος ένα Λακωνικό έθιμο το οποίο συναντάμε και στην υπόλοιπη Πελοπόννησο, είναι το σπάσιμο του ροδιού για καλοτυχία.

 

Χριστούγεννα στην Σπάρτη

Συνεχίζουμε και ταξιδεύουμε στην Κορινθία, εκεί όπου σε πολλά Κορινθιακά χωριά κατά την διάρκεια των Χριστουγέννων, οι εργασίες περιοριζόντουσαν στις απολύτως απαραίτητες και προς τιμήν της γέννησης του Χριστού αλλά και επειδή οι κάτοικοι είχαν τον φόβο των πονηρών καλικάντζαρων, γι' αυτό τον λόγο την παραμονή των Χριστουγέννων, σκέπαζαν τα γλυκά ώστε να μην τα πειράξουν οι καλικάντζαροι και άφηναν την φωτιά στο τζάκι να καίει νύχτα μέρα, καθώς πίστευαν πως η φωτιά διώχνει τα κακά πνεύματα. Ένα ακόμα κορνθιακό έθιμο είναι αυτό της ψυχοκόρης, όπου κατά την παράδοση, όταν η οικογένια γυρνούσε σπίτι από την εκκλησία, η έφηβη κόρη τους καλοδεχόταν σπίτι κρατόντας ένα πιάτο με γλυκά. Επίσης, κατά την ημέρα των Χριστουγέννων, δεν έλεγαν μόνο τα παιδιά τα κάλαντα, αλλά και οι μεγάλοι, καθώς τραγουδούσαν παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα τραγούδια με όλη την οικογένια.

Χριστούγεννα στην Κόρινθο

Στην Αχαΐα, το γιορτινό τραπέζι συνοδεύεται από σούπα με κοτόπουλο ή κόκκορα και νόστημες δίπλες με μέλι. Στα Καλάβρυτα, ζημώνουν το Χριστόψωμο έτσι ώστε να είναι λευκό και αφράτο, του βάζουν μπόλικο σουσάμι, ενώ στο πάνω μέρος σχηματίζουν έναν σταυρό. Σε πολλά χωριά της Αχαΐας, το βράδυ της παραμονής η οικογένιες κλείνουν καλά τις πόρτες και τα παράθυρα, ενώ αφήνουν ένα αναμμένο δαδί έξω από το σπίτι, ώστε να διώχνει μακριά τους καλικάντζαρους.

Χριστούγεννα στην Πάτρα

Στην Μεσσηνία το τραπέζι είναι γεμμάτο γουρουνοπούλα και λαδοκούλουρα, ενώ ψήνουν Χριστόψωμα στους φούρνους. Το πρωί των Χριστουγέννων, τα παιδιά λένε τα κάλαντα στις γειτονιές και η ανταμοιβή τους είναι ένα χρηματικό ποσό, μελομακάρονα και κουραμπιέδες. Συναντούμε και εδώ το σπάσιμο του ροδιού για καλοτυχία, καθώς το έθιμο της πέτρας, όπου κατά την παράδοση, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς η νοικοκυρά του σπιτιού τοποθετεί μια πέτρα στο κατώφλι του σπιτιού, στην οποία πάνω πατάει όλη η οικογένεια το πρωί της Πρωτοχρονιάς.

Χριστούγεννα στην Καλαμάτα

Στην Αργολίδα το τραπέζι των Χριστουγέννων γεμίζει με γουρουνοπούλα και κρασί, ενώ και εδώ σε αρκετά χωριά συναντάμε το έθιμο με το "κούτσουρο της Παναγίας". Επίσης σε κάποια σπίτια έβαφαν με μπογιά στην εξώπορτα του σπιτιού έναν σταυρό, ώστε να διώχνουν τους καλικάντζαρους, ενώ σκέπαζαν τα δοχεία ώστε να μην πάνε τα πονηρά πνεύματα της νύχτας. Στην περιοχή της Ερμιόνης, συναντάμε την παραμονή και ανήμερα των Θεοφανείων το έθιμο του Γιάλα Γιάλα, όπου κατά την παραμονή της εορτής στολίζουν με φύλλα φοίνικα τις βάρκες από όπου θα βουτήξουν στη θάλασσα για να πιάσουν το Σταυρό. Ανήμερα των Θεοφανείων, έχοντας φορέσει παραδοσιακές ναυτικές στολές, περνούν από τα σπίτια και δέχονται κεράσματα και ευχές, τραγουδούν το Γιάλα Γιάλα, έως την ώρα που θα πέσουν στη θάλασσα για να πιάσουν τον Σταυρό.

Χριστούγεννα στο Ναύπλιο

Στην Ηλεία, το τραπέζι γεμίζει με φαγητά και γλυκά τα οποία οι νοικοκυρές φτιάχνουν κυρίως σε τηγάνια, καθώς βρίσκουμε Χριστόψωμα και κουλούρες ή βασιλόψωμο, τα οποία φτιάχνουν αντί για βασιλόπιτα. Επίσης και εδώ, σε πολλά χωριά της Ηλείας, την παραμονή των Χριστουγέννων σκεπάζουν όλα τα δοχεία ώστε να μην πάνε οι καλικάντζαροι. Το έθιμο του ροδιού το βρίσκουμε και σε αυτή την πλευρά της Πελοποννήσου, ενώ δημοφιλές είναι το έθιμο της χαρτοπαιξίας κατά την ημέρα της Πρωτοχρονιάς.

Χριστούγεννα στον Πύργο

Εμείς από την πλευρά μας ως Εν Άστρον, ευχόμαστε σε όλους Καλά Χριστούγεννα με υγεία, χαρά, αγάπη και κάθε τι καλό να μπει στις καρδιές όλων μας. Ευχόμαστε η χώρα μας και ο κόσμος να δει καλύτερες ημέρες, ευχόμαστε να υπάρξει ειρήνη, αλληλεγγύη και κατανόηση, καθώς και ελευθερία για όλους. Ευχόμαστε επίσης Καλή Πρωτοχρονιά και ο νέος χρόνος που έρχεται να φέρει μόνο ευλογία και καλοτυχία σε όλους.