2500 ΧΡΟΝΙΑ ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑ

 Κείμενο Νίκος Αϊβαλής, έρευνα Ελπίδα Ζωγραφίδου

Ίσως οι δυο σημαντικότερες μάχες που δόθηκαν στην παγκόσμια ιστορία. Θερμοπύλες, η μάχη που έγινε συνώνυμο της αυταπάρνησης και της θυσίας. Σαλαμίνα, η ναυμαχία που έκρινε την έκβαση του Ελληνο-Περσικού πολέμου. Θα μπορούσαμε να γράψουμε ολόκληρα βιβλία για τις δυο αυτές μάχες, τους συμβολισμούς και για τους ήρωες που έδρασαν. Θα αρκεστούμε σε ένα αφιέρωμα, όπου θα δούμε τα βασικά στοιχεία των ιστορικών μαχών που γράφτηκαν με χρυσά γράμματα στις σελίδες της ιστορίας, δύο μάχες που έκριναν την τύχη της Ελλάδος αλλά και της Ευρώπης, δύο μάχες όπου οι λίγοι αντιστάθηκαν στους πολλούς.

Σχεδόν ολόκληρη η Ελλάς ήταν έτοιμη να αντισταθεί. Αθήνα, Αίγινα, Θεσπιές, Αμβρακία, Ερέτρια, Μέγαρα, καθώς και νησιώτες έδωσαν το παρών. Φυσικά δεν θα μπορούσε να λείπει σε αυτή την ιστορική στιγμή της χώρας μας, η Πελοπόννησος, όπου όχι μόνο σχεδόν το σύνολο της έλαβε μέρος, αλλά είχε και την ηγεσία, καθώς οι Σπαρτιάτες είχαν τον στρατηγικό έλεγχο σε ξηρά και θάλασσα. Σε αυτό το σημείο να τονίσουμε πως οι Σπαρτιάτες απαίτησαν να έχουν τον έλεγχο της ξηράς, αλλά όχι της θαλάσσης, καθώς η Αθήνα και η Αίγινα είχαν την μεγαλύτερη πλειονότητα των πλοίων, όμως οι υπόλοιποι Έλληνες ήθελαν να είναι και στα δυο μέτωπα αρχηγοί οι φοβεροί και τρομεροί Σπαρτιάτες. Σπαρτιάτες, Μεσσήνιοι, πολεμιστές από την Ηλεία και μέρη της Αργολίδας, Κορίνθιοι και σχεδόν το σύνολο των Αρκαδικών πόλεων με πρώτους τους Τεγεάτες, έδωσαν το παρών.

άγαλμα βασιλιά Λεωνίδα στην Σπάρτη

Θερμοπύλες Αύγουστος του 480 π.Χ. Από την Ανατολή βάδιζε ίσως ο μεγαλύτερος στρατός που είδε η ανθρωπότητα, με στόχο να κυριεύσει την Ελλάδα. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Πέρσες είχαν περίπου 2 εκατομμύρια στρατιώτες και βοηθητικό προσωπικό. Ο Σιμωνίδης ο Κείος, ο οποίος έζησε εκείνη την περίοδο, αναφέρει πως ήταν κοντά στα 4 εκατομμύρια ο στρατός των Περσών. Δεν ήταν τυχαία όμως αυτή η γιγάντια εκστρατεία, καθώς είχαν προηγηθεί η Ιωνική επανάσταση και η μάχη του Μαραθώνα, οπότε οι Πέρσες γνώριζαν πως η κατάκτηση της Ελλάδος απαιτούσε όλες τους τις δυνάμεις. Οι Θερμοπύλες, πήραν το όνομα τους από τον μυθικό Ηρακλή, ο οποίος έπεσε στα νερά των πηγών για να απαλλαγεί από τους πόνους που του είχε δημιουργήσει ο δηλητηριασμένος χιτώνας του Νέσσου. Ήταν ένα πολύ στενό πέρασμα το οποίο περνούσε από την Λοκρίδα στη Θεσσαλία, ανάμεσα από το όρος Οίτη και τον Μαλιακό κόλπο. Από την μια πλευρά του περάσματος ήταν το βουνό και από την άλλη πλευρά η θάλασσα, έτσι μόλις μετά βίας χωρούσαν να περάσουν δυο κάρα της εποχής. Ο τόπος δεν επιλέχθηκε τυχαία από τον βασιλιά των Σπαρτιατών Λεωνίδα, ώστε να δοθεί εκεί η μεγάλη μάχη των Θερμοπυλών. Γνώριζε πως ο τεράστιος όγκος του Περσικού στρατού ήταν αδύνατο να σταματηθεί σε ανοιχτό πεδίο, όμως σε ένα στενό πέρασμα, η Σπαρτιατική φάλαγγα θα αντιμετώπιζε επί ίσοις όροις τον εχθρό. Στην επιλογή του πεδίου συνέβαλε και ο μεγάλος Αθηναίος στρατηγός Θεμιστοκλής, ο οποίος ταυτόχρονα μαζί με τον Σπαρτιάτη αρχιναύαρχο Ευρυβιάδη, κάλυπταν τα νότα του βασιλιά Λεωνίδα στην θάλασσα και συγκεκριμένα στο Αρτεμίσιο, για το οποίο θα δούμε παρακάτω.

ο βασιλιάς των Περσών, Ξέρξης
ανάγλυφο στην Περσέπολη

Ο Λεωνίδας υπερασπιζόταν τις Θερμοπύλες με 300 Σπαρτιάτες και άλλους Έλληνες που έφταναν περίπου τους 5000 στρατιώτες. Ο βασιλιάς των Σπαρτιατών γνώριζε πως όλες οι πιθανότητες ήταν εναντίων του, γι αυτό φρόντισε να πάρει μόνο όσους Σπαρτιάτες είχαν παιδιά ώστε να διατηρηθεί η γενιά τους. Απέναντι του ήταν ο βασιλιάς των Περσών, Ξέρξης, με όλες του τις δυνάμεις. Πέρσες, Μήδοι, Κίσσιοι, Ασσύριοι, Βάκτριοι, Σάκες, Ινδοί, Πάρθοι, Σόγδοι, Γανδάριοι, Κάσπιοι, Σαράγγες, Πάκτυες, Άραβες, Αιθίοπες, Λίβυοι, Παφλαγόνες, Σύροι, Φρύγες, Αρμένιοι, Λυδοί, Μυσοί, Κάρες, Φοίνικες, Αιγύπτιοι και ένα σορό άλλα έθνη της Ανατολής βρισκόντουσαν απέναντι από τον θρυλικό Σπαρτιάτη βασιλιά, με αιχμή του δόρατος, το Περσικό τάγμα των Αθανάτων, το οποίο ήταν ο φόβος και ο τρόμος της Ανατολής, καθώς αποτελούταν από 10.000 πολεμιστές, τους καλύτερους της Περσίας, όπου μόλις κάποιος σκοτωνόταν, αμέσως κάποιος άλλος τον αντικαταστούσε, οπότε ήταν σαν να μην πεθαίνει ποτέ κανείς. Στις Θερμοπύλες όμως είχαν να αντιμετωπίσουν την καλύτερη πολεμική μηχανή των Ελλήνων, την φάλαγγα των Σπαρτιατών και εκεί οι αριθμοί και ο πλούτος των Περσών δεν είχαν ιδιαίτερη σημασία, καθώς επί 3 ολόκληρες ημέρες οι Πέρσες βίωναν μια ασύλληπτη πανωλεθρία από τα δόρατα των Λακεδαιμόνιων. Εκεί ήταν όπου ο Ξέρξης ζήτησε οι Έλληνες να παραδώσουν τα όπλα τους και ο Λεωνίδας είπε την ιστορική φράση: «Μολών Λαβέ».

Αθάνατοι, η ελίτ του Περσικού στρατού

Κόντρα σε όλα τα προγνωστικά οι Έλληνες επικρατούσαν των πολυάριθμων Περσών, μέχρι που ένας από τους πιο γνωστούς προδότες στην ιστορία, έκανε την εμφάνιση του. Ο Εφιάλτης ο Ευρυδήμου με καταγωγή από την τοπική Μαλίδα, μια περιοχή κοντά στις Θερμοπύλες, πρόδωσε στον Ξέρξη ένα μικρό πέρασμα πάνω από τα βουνά, το οποίο οδηγούσε στα νότα των Ελλήνων. Την μαύρη εκείνη ώρα, ο Ξέρξης έστειλε ολόσωμο το τάγμα των Αθανάτων με οδηγό τον Εφιάλτη, ώστε να καταφέρει να περικυκλώσει τους εξουθενωμένους ΄Έλληνες. Χαρακτηριστικό είναι πως ο προδότης αυτός, επικηρύχτηκε από την Δελφική Αμφικτυονία έναντι μεγάλης χρηματικής αμοιβής, έτσι ο Εφιάλτης κατέφυγε στη Θεσσαλία, όπου όμως τον βρήκε ο Αθηνάδης, ένας άντρας από την Ηράκλεια Φθιώτιδος και τον σκότωσε. Οι Σπαρτιάτες τίμησαν ιδιαίτερα τον Αθηνάδη για την πράξη αυτή. 

μάχη των Θερμοπυλών

Έτσι λοιπόν, ξημέρωμα της τρίτης ημέρας, οι σύμμαχοι Φωκείς, αντιλήφθηκαν ότι είχαν περικυκλωθεί από τους Πέρσες, όμως οι Πέρσες δεν ασχολήθηκαν μαζί τους, ο στόχος τους ήταν οι Σπαρτιάτες. Ένας μαντατοφόρος ειδοποίησε των Λεωνίδα για το κακό που είχε γίνει. Τότε ο μέγας αυτός βασιλιάς, διέταξε τους Έλληνες να φύγουν, ώστε να υπερασπιστούν την Ελλάδα σε άλλο σημείο, ενώ θα καθόταν αυτός με τους 300 Σπαρτιάτες πολεμιστές να θυσιαστούν ώστε να καθυστερήσουν τους Πέρσες. Όμως δεν ήταν μόνο αυτός ο λόγος που έμειναν οι Σπαρτιάτες. Ο νόμος της Σπάρτης όριζε πως οι Λακεδαίμονες δεν έπρεπε να παραδοθούν ή να εγκαταλείψουν ποτέ το πεδίο της μάχης. Όλοι οι Έλληνες υπάκουσαν με εξαίρεση τους γενναίους Θεσπιείς. 700 Θεσπιείς με αρχηγό τον Δημόφιλο παράκουσαν τις εντολές του Λεωνίδα και έμειναν να πολεμήσουν στο πλευρό του, πέφτοντας στο πεδίο της μάχης, δίπλα δίπλα με τους 300 Σπαρτιάτες. Πόσο συγκινητικές στιγμές σε εκείνα τα άκρως κρίσιμα γεγονότα, πόσο μεγαλείο θάρρος και αυταπάρνησης έκρυβαν στην καρδιά τους εκείνοι οι θρυλικοί υπερασπιστές των Θερμοπυλών.

ο Λεωνίδας στις Θερμοπύλες, έργο του Ζακ Λουί Νταβίντ (1814)

Οι Αθάνατοι κατέβηκαν τους λόφους, ενώ στο μπροστά μέτωπο παρατάχθηκε όλος ο Περσικός στρατός. Η έσχατη μάχη ξεκίνησε. Οι δειλοί και προδότες Θηβαίοι τους οποίους ο Λεωνίδας είχε κρατήσει δια της βίας, καθώς γνώριζε πως είχαν ήδη υποταχθεί στους Πέρσες, έφυγαν από το Ελληνικό στρατόπεδο και προσκύνησαν τον Ξέρξη. Σπαρτιάτες και Θεσπιείς προχωρούσαν προς τα εμπρός, σφάζοντας όποιον έβρισκαν μπροστά τους, πίσω όμως καταιγισμός βελών, θέριζε τους ήρωες αυτούς. Τότε κάποια στιγμή έπεσε ηρωικά μαχόμενος ο Λεωνίδας. Με λύσσα έπεσαν οι εχθροί να αρπάξουν το σώμα του, όμως οι ήρωες πολέμησαν σαν θεοί, μάχες βγαλμένες από μυθικά χρόνια. Οι Έλληνες κατάφεραν και νίκησαν, όμως άρχισαν να σπάνε τα δόρατα τους, έβγαλαν τα ξίφη, αλλά άρχισαν να σπάνε και αυτά, μέχρι που κατέληξαν να πολεμούν με τα χέρια, καθώς οι Σπαρτιάτες ήταν άριστοι αθλητές του παγκράτιου. Ο τεράστιος όγκος όμως των εχθρών έμπροσθεν και όπισθεν ήταν αδύνατο να νικηθεί. Έπεσαν όλοι, Σπαρτιάτες και Θεσπιείς μέχρι ενός. 

οι 300 Σπαρτιάτες και οι 700 Θεσπιείς πέφτουν μέχρι ενός

Ο Ξέρξης, αφού κατάφερε και νίκησε, από το μένος του που μια χούφτα κυριολεκτικά δεν μπορούσε να νικηθεί από τον μεγαλύτερο στρατό που είχε υπάρξει, αποκεφάλισε το νεκρό σώμα του Λεωνίδα. Τα λείψανα του Λεωνίδα, μεταφέρθηκαν στη Σπάρτη, όπου διοργανώθηκαν αγώνες προς τιμή του. Παρότι οι Πέρσες νίκησαν, οι καρδιές τους ήταν κατατρομαγμένες, καθώς επί τρεις μέρες, γνώρισαν τον απόλυτο εφιάλτη στις Θερμοπύλες. Είναι η μοναδική ήττα σε μάχη, στην παγκόσμια ιστορία, που συμβολικά και ηθικά μετατράπηκε σε νίκη για τους ηττημένους. Έτσι τελείωσε η θρυλική μάχη των Θερμοπυλών, όπου 300 Σπαρτιάτες υπό τον βασιλιά Λεωνίδα και 700 Θεσπιείς υπό τον Δημόφιλο, έδωσαν τα πάντα και έφτασαν στην θέωση.

ηρώο των Θερμοπυλών, κεντρικά στέκει ο βασιλιάς Λεωνίδας,
αριστερά βρίσκεται ο Ευρώτας και δεξιά ο Ταΰγετος

Παράλληλα με την μάχη των Θερμοπυλών όμως, δινόταν μια άλλη τεράστια μάχη, συγκεκριμένα ναυμαχία, η οποία άνοιξε τον δρόμο για την μεγάλη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Λίγο πιο βόρια από τις Θερμοπύλες, στο θαλάσσιο στενό του Αρτεμισίου, ο Θεμιστοκλής με τον Ευρυβιάδη, φυλούσαν άλλες Θερμοπύλες, ώστε ο Περσικός στόλος να μην περικυκλώσει τους αμυνόμενους Έλληνες στο στενό των Θερμοπυλών. Ο πολυάριθμος στόλος των Περσών προσπάθησε να περάσει τα στενά, όμως ο στρατηγός Θεμιστοκλής κατάφερε να τους κατατροπώσει. Ένας αγγελιαφόρος έφερε τα φοβερά μαντάτα πως ο βασιλιάς Λεωνίδας έπεσε, τότε θλίψη και τρόμος έπεσε στον Ελληνικό στόλο, ο οποίος υποχώρησε προς την Σαλαμίνα. Μεγάλη αφανής ηρωίδα της ναυμαχίας του Αρτεμισίου ήταν μια γυναίκα. Η Ύδνα από την Σκιώνη, η οποία ήταν μια τρομερή κολυμβήτρια. Η Ύδνα μαζί με τον πατέρα της, Σκυλλία, βούτηξαν πριν ξεκινήσει η μάχη του Αρτεμισίου, ανοικτά του Πηλίου όπου είχαν αγκυροβολήσει τα εχθρικά πλοία και έκοψαν τις άγκυρες τους, με αποτέλεσμα πάρα πολλά πλοία να σπάσουν στα βράχια. Σε ευγνωμοσύνη για τον ηρωισμό της Ύδνας και του πατέρα της, οι Έλληνες αφιέρωσαν αγάλματα στους Δελφούς, τα οποία δυστυχώς λεηλάτησε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Νέρων, καθώς τα πήρε μαζί του στην Ρώμη τον πρώτο αιώνα μ.Χ.

η Ύδνα και ο πατέρας της Σκυλλίας, ως καταδρομείς
κόβουν τις άγκυρες των Περσικών καραβιών

Τότε ξεκίνησε μια εσωτερική φαγωμάρα, καθώς ο Θεμιστοκλής και οι Αθηναίοι ήθελαν να υπερασπιστούν τα στενά της Σαλαμίνας, ενώ οι Πελοποννήσιοι τα στενά του Ισθμού της Κορίνθου. Ο μόνος που δεν είχε πάρει θέση σε αυτό ήταν ο σπουδαίος ναύαρχος των Σπαρτιατών, ο Ευρυβιάδης, ο οποίος άκουγε και τις δυο πλευρές. Λανθασμένα του αποδίδεται πως πήγε να χτυπήσει τον Θεμιστοκλή στην διαμάχη για το που πρέπει να παραταχθεί ο Ελληνικός στόλος. Ο ιστορικός Πλούταρχος (Βίοι Παράλληλοι, Θεμιστοκλής) μας παραδίδει πως ο Θεμιστοκλής διαπληκτίστηκε με τον Κορίνθιο ναύαρχο Αδείμαντο, ο οποίος πήγε να τον χτυπήσει, με τον Θεμιστοκλή να λέει την ιστορική φράση: «πάταξον μέν, άκουσον δέ». Το οποίο είναι λογικό, καθώς οι δυο αρχιναύαρχοι, Θεμιστοκλής και Ευρυβιάδης, είχαν άριστες σχέσεις, διατηρούσαν μεγάλο σεβασμό ο ένας για τον άλλο και εκτός αυτού, ήδη ο Ευρυβιάδης, έκλεινε υπέρ της απόψεως του Θεμιστοκλή. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (Ιστορίαι), μετά από αυτό το γεγονός και αφού ο Ευρυβιάδης πήρε το μέρος του Θεμιστοκλή, ο Αδείμαντος εγκατέλειψε το στρατόπεδο πριν ξεκινήσει η ναυμαχία, αλλά οι Κορίνθιοι τον εγκατέλειψαν και έμειναν στο πλευρό των υπόλοιπων Ελλήνων. Έτσι λοιπόν, μετά το έντονο συμβούλιο των Ελλήνων, ο Ευρυβιάδης άκουσε την γνώμη των ναυάρχων, άκουσε και τον Θεμιστοκλή ο οποίος κατέθεσε μια σειρά από επιχειρήματα ώστε να μείνουν στα στενά της Σαλαμίνας και τότε ο Ευρυβιάδης είπε την ιστορική φράση: «μένομεν».

ο Σπαρτιάτης αρχιναύαρχος Ευρυβιάδης

Έτσι ο Θεμιστοκλής έκανε έναν μεγάλο αγώνα να εκκενώσει την Αθήνα, καθώς οι Πέρσες βάδιζαν προς αυτήν. Μετέφερε μαζί με τους άλλους Έλληνες όλους τους Αθηναίους στο νησί της Σαλαμίνας, έμειναν μόνο λίγοι Αθηναίοι οι οποίοι αρνιόντουσαν να φύγουν από την πόλη τους και οχυρωθήκαν πάνω στην Ακρόπολη για να την υπερασπιστούν. Όταν έφτασαν οι Πέρσες στην Αθήνα οι εικόνες ήταν δραματικές, καθώς από τις ακτές της Σαλαμίνας οι Έλληνες έβλεπαν την μεγαλοπρεπή πόλη να τυλίγεται στις φλόγες και η νύχτα να γίνεται μέρα από την μανία των Περσών. Θρήνοι και δάκρυα κυλούσαν στα πρόσωπα αντρών και γυναικών. Όμως ο Θεμιστοκλής δεν είχε πει την τελευταία του κουβέντα και επιφύλασσε στον Ξέρξη μια παγίδα θανάτου που με τίποτα δεν μπορούσε να δει ο αλαζόνας βασιλιάς της Ανατολής. Χαρακτηριστικό είναι πως ο γενναίος Αθηναίος το βράδυ πριν ξεκινήσει η ναυμαχία, μαυροφορεμένος, με μια μικρή βάρκα, έπλεε ανάμεσα στον εχθρικό στόλο και έγραφε στους βράχους προς τους Έλληνες υπόδουλους των Περσών, να μην πολεμήσουν τους Έλληνες αδερφούς τους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα πολλά Ελληνικά πλοία από την Ιωνία και άλλες κατεκτημένες περιοχές, που δια της βίας ήταν με τον Περσικό στόλο, κατά την διάρκεια της μάχης να αυτομολήσουν και να αρχίσουν να πολεμούν στο πλευρό των υπολοίπων Ελλήνων.

άγαλμα του Αθηναίου στρατηγού Θεμιστοκλή
στον Πειραιά

22 Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ. έναν μήνα περίπου μετά τις Θερμοπύλες, ο Σαρωνικός κόλπος ήταν γεμάτος πλοία. Από την μια πλευρά οι Έλληνες και από την άλλη πλευρά οι Πέρσες. Ο Περσικός στόλος ήταν κατά πολύ μεγαλύτερος σε αριθμό και με πολύ μεγαλύτερα καράβια, κάτι το οποίο γνώριζε ο Θεμιστοκλής και γι αυτό τον λόγο επέλεξε την Σαλαμίνα, διότι γνώριζε πως τα θηριώδη Περσικά καράβια δεν θα μπορούσαν να ελιχθούν σε ένα τόσο στενό σημείο, σε αντίθεση με τα μικρά Ελληνικά πλοία, τις λεγόμενες τριήρεις. Την αρχηγία των εχθρικών πλοίων είχε η Αρτεμισία, μια γυναίκα Ελληνικής καταγωγής από την Καρία, ο Αριαβίγνης, ο Αχαιμένης και ο Μεγάβαζος, τρεις Πέρσες ναύαρχοι, οι οποίοι είχαν στις διαταγές τους όχι μόνο Περσικά καράβια, αλλά και Αιγυπτιακά, καθώς και τα ξακουστά Φοινικικά πλοία. Ο Ξέρξης σίγουρος για την νίκη του, επέλεξε μαζί με άλλους επιφανείς Πέρσες να δει την ναυμαχία από τις κορυφές του όρους Αιγάλεω, κοντά στο σημερινό Πέραμα, έτσι έστησε μεγαλοπρεπή θρόνο, καθώς από εκεί είχε θέα σε όλη την θαλάσσια περιοχή της Σαλαμίνας.

ο Ξέρξης από τον θρόνο του στο όρος Αιγάλεω
παρακολουθεί την ναυμαχία της Σαλαμίνας

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο Ελληνικός στόλος αποτελούταν από 378 τριήρεις, οι οποίες προερχόντουσαν από την Αθήνα, την Σπάρτη, την Χαλκίδα, την Σικυώνα, την Αμβρακία, την Λευκάδα, την Κύθνο, την Σίφνο, την Κόρινθο, τα Μέγαρα, την Επίδαυρο, την Τροιζήνα, την Ερμιόνη, την Κέα, την Σέριφο, την Αίγινα, την Ερέτρια, την Νάξο, τα Στύρα, την Μήλο και τον μακρινό Κρότωνα. Οι Πέρσες αριθμούσαν 1207 πλοία. Αριστερά της παράταξης πήγαν οι Αθηναίοι, ενώ δεξιά ήταν οι Σπαρτιάτες με τους Αιγινήτες και τους Μεγαρείς, έτσι ώστε τα δύο άκρα να είναι ισχυρά και να μην περικυκλωθεί το σύνολο των Ελλήνων. Οι ετοιμασίες πριν την μάχη ξεκίνησαν σούρουπο, οι Πέρσες έστειλαν τους Αιγύπτιους να κλείσουν τον δίαυλο μεταξύ Σαλαμίνας και Μεγάρων, ενώ αποβίβασαν στρατό στην Ψυττάλεια, με σκοπό να σκοτώσει όσους Έλληνες κατέληγαν εκεί. Ένα τέχνασμα των Κορινθίων παρέσυρε τους Πέρσες ώστε να επιτεθούν. Οι Κορίνθιοι ύψωσαν τα πανιά τους ώστε να επιτεθούν κατά των Αιγυπτίων, κάτι το οποίο στους Πέρσες φάνηκε ως οπισθοχώρηση, με αποτέλεσμα να δοθεί εντολή για επίθεση κατά των Ελλήνων. Τότε ο Σπαρτιάτης ναύαρχος Ευρυβιάδης έδωσε το σήμα για επίθεση, με αποτέλεσμα ένα Αθηναϊκό πλοίο να διαλύσει ένα κοντινό Περσικό πλοίο, αυτή ήταν η αρχή της μεγάλης νίκης των Ελλήνων.

ναυμαχία Σαλαμίνας

Τα Ελληνικά πλοία πλήρως ευέλικτα εμβόλιζαν τα Περσικά και τα Φοινικικά πλοία με μεγάλη άνεση, ενώ στην συνέχεια οι Έλληνες πολεμιστές ανέβαιναν στα εχθρικά πλοία αποτελειώνοντας τους επιζήσαντες. Χαρακτηριστικό είναι πως οι περισσότεροι εχθροί δεν γνώριζαν κολύμπι, με αποτέλεσμα όσοι έπεφταν στην θάλασσα να πνίγονται, όπως ένας μεγάλος ναύαρχος των Φοινίκων, ο οποίος όταν εμβόλισαν το πλοίο του οι Έλληνες, αυτός γλίστρησε, έπεσε στην θάλασσα και πνίγηκε. Ένα ακόμα σημαντικό χαρακτηριστικό είναι πως τα ευέλικτα πλοία των Ελλήνων έφεραν πάνω πάνοπλους οπλίτες, ενώ τα εχθρικά πλοία έφεραν πολεμιστές με ελαφρύ οπλισμό, οι οποίοι ουδέ μια τύχη είχαν απέναντι στους εμπειροπόλεμους ΄Ελληνες. Κατά την διάρκεια της μάχης, ο Θεμιστοκλής κυριολεκτικά κατέστρεψε τον στόλο των ξακουστών Φοινίκων, ενώ οι υπόλοιποι Έλληνες ήδη είχαν καταστρέψει τις πρώτες γραμμές πλοίων των Περσών. Οι Πέρσες ναύαρχοι ήταν όλοι ήδη νεκροί, μόνο η Αρτεμισία είχε μείνει, την οποία κατεδίωκε ένα Ελληνικό πλοίο. Στην προσπάθεια της να ξεφύγει εμβόλισε ένα Περσικό πλοίο, με αποτέλεσμα να το βουλιάξει. Ο Ξέρξης που παρακολουθούσε την μάχη από το Αιγάλεω όρος, ρώτησε να μάθει ποιος είχε βυθίσει το πλοίο, του απάντησαν πως το βύθισε η Αρτεμισία, τότε ο Ξέρξης ανέφερε: «οι μεν άνδρες γεγόνασι μοι γυναίκες, αι δε γυναίκες άνδρες» (οι άνδρες μου έγιναν γυναίκες και οι γυναίκες άνδρες). Οι Φοίνικες καθώς δεν μπορούσαν να δεχθούν την πανωλεθρία τους, έσπευσαν να κατηγορήσουν τους Ίωνες για δειλία, αλλά ο Ξέρξης διέταξε να αποκεφαλίσουν όλους τους Φοίνικες ναυάρχους, καθώς όπως είπε οι Ίωνες ήταν οι πιο ευγενείς και γενναίοι άνδρες του Περσικού στόλου.

ο στρατηγός Θεμιστοκλής και μια Ελληνική τριήρης

Μετά την τρομερή καταστροφή του Περσικού στόλου στα στενά της Σαλαμίνας, προσπάθησαν τα Περσικά καράβια να υποχωρήσουν προς το Φάληρο, εκεί όπου όμως Αιγινήτες τους είχαν στήσει ενέδρα, πλέον οι Πέρσες είχαν παγιδευτεί σε όλη τη θάλασσα. Ο Αθηναίος Αριστείδης, μαζί με οπλίτες, πηγε στην Ψυττάλεια όπου εξόντωσε τους Πέρσες που είχαν αποβιβαστεί εκεί. Αυτή η πολύ βαριά ήττα τρομοκράτησε τον Ξέρξη, ο οποίος φοβήθηκε πως οι Έλληνες θα κατέστρεφαν τη γέφυρα του Ελλησπόντου, με αποτέλεσμα να παγιδευτεί όλος ο στρατός των Περσών εκεί. Έτσι άφησε πίσω τον Πέρση στρατηγό Μαρδόνιο μαζί με στρατό να συνεχίσει τον πόλεμο, ενώ ο ίδιος γύρισε πίσω στην Ανατολή. Η συνέχεια είναι γνωστή, οι Έλληνες υπό τον Σπαρτιάτη στρατηγό Παυσανία, διέλυσαν τον Μαρδόνιο στην μάχη των Πλαταιών, όπου σκοτώθηκε και ο ίδιος ο Μαρδόνιος, καθώς νίκησαν τους Πέρσες και στην μάχη της Μυκάλης στην Ιωνία, με αποτέλεσμα να λήξει ο Ελληνο-Περσικός πόλεμος με νίκη των Ελλήνων.

μάχη των Πλαταιών

Οι Αιγινήτες πήραν το αριστείο της ανδρείας για την προσφορά τους στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, ενώ οι Σπαρτιάτες τίμησαν μεγαλοπρεπώς τον Ευρυβιάδη και τον Θεμιστοκλή, καθώς ο Αθηναίος ήρωας έμεινε για ένα διάστημα στην Σπάρτη διότι οι Αθηναίοι πολιτικοί αντίπαλοι του τον εξόρισαν, προφανώς από ζήλια, καθώς ολόκληρη η Ελλάς ευγνωμονούσε τον μεγάλο αυτό στρατηγό.

τύμβος των Σαλαμινομάχων, στην περιοχή της Κυνόσουρας

2500 χρόνια πέρασαν από εκείνες τις ένδοξες ημέρες, όπου όλοι οι Έλληνες ενώθηκαν υπό έναν κοινό σκοπό, την ελευθερία της πατρίδος. Κατάφεραν να σταματήσουν μια πανίσχυρη, πάμπλουτη και γιγαντιαίων διαστάσεων αυτοκρατορία η οποία εκτινόταν από την Ινδία μέχρι την Αίγυπτο, από την Κασπία θάλασσα και την Μεσοποταμία μέχρι την Μικρά Ασία και από εκεί έως την Θράκη. Μια χούφτα πολεμιστές κατάφεραν να νικήσουν τον μεγαλύτερο στρατό που είχε δει η ανθρωπότητα. Πως έγινε αυτό; Έγινε ήδη όταν οι Έλληνες αποφάσισαν να βάλουν στην άκρη τις εσωτερικές τους διαμάχες. Ύστερα από 2500 χρόνια αυτή η ιστορία μας μαθαίνει πόσο σημαντικό είναι να είμαστε ενωμένοι, να μην φοβόμαστε κανέναν εχθρό και πως τα αδύνατα γίνονται δυνατά όταν υπάρχει ομόνοια μεταξύ μας. Μας μαθαίνει την αυταπάρνηση και την αγάπη για την πατρίδα, καθώς και το κακό τέλος που έχουν οι προδότες, παραδείγματος χάρη ο Εφιάλτης ο οποίος κυνηγημένος αποκεφαλίστηκε και η πόλη των Θηβών που είχε συμμαχήσει με τους Πέρσες, διαλύθηκε συθέμελα από τους Έλληνες μετά το τέλος της μάχης των Πλαταιών.

2500 χρόνια από την μάχη των Θερμοπυλών
και την ναυμαχία της Σαλαμίνας

Όλη η ανθρωπότητα θαυμάζει τους ήρωες αυτούς, καθώς ενέπνευσαν με τον ηρωισμό τους, άπειρους ποιητές, ζωγράφους, λογοτέχνες, ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών, ανθρώπους όλων των επαγγελμάτων και των κατηγοριών, Έλληνες και ξένους. Έτσι και εμείς τους τιμούμε με αγάπη και σεβασμό. Κλείνουμε με το επίγραμμα του Σιμωνίδη του Κείου για τους μαχητές των Θερμοπυλών: «Ω ξειν, αγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι» (Ω ξένε διαβάτη που περνάς, ανάγγειλε στους Λακεδαιμόνιους ότι βρισκόμαστε εδώ υπακούοντας στους νόμους τους) και με τον παιάνα του Αισχύλου για τους Σαλαμινομάχους: «Ω παίδες Ελλήνων ίτε ελευθερούτε πατρίδα, ελευθερούτε δε παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρώων έδη, θήκας τε προγόνων, νυν υπέρ πάντων αγών» (Εμπρός τέκνα των Ελλήνων, ελευθερώστε την πατρίδα, ελευθερώστε τα παιδιά σας, τις γυναίκες σας, τα ιερά των πατρογονικών θεών σας, τους τάφους των προγόνων σας, τώρα ο αγώνας είναι για τα πάντα).