ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ - Β' ΜΕΡΟΣ

Κείμενο και έρευνα Γιώτα Χριστοφόρου

Συνεχίζοντας από το πρώτο μέρος του αφιερώματος (Λαογραφικά Μουσεία της Αρκαδίας - Α' Μέρος).

Ψηφιακό Μουσείο Βλαχοκερασιάς:

Το χωριό της Βλαχοκερασιάς ή το χωριό Ιών κατά την αρχαιότητα, επιβεβαιώνει με την ομορφιά του την πλούσια Αρκαδική φύση, αφού τα δέντρα από κερασιές, καστανιές και πλατάνια περιβάλλουν τον τόπο, όπου άφθονα νερά ξεδιπλώνουν τη φαντασία για τις μακρομαλλούσσες νεράιδες, ενώ οι άνθρωποι ακόμη κι αν έφυγαν σε άλλους τόπους, με τη σκέψη και τη νοσταλγία ενίοτε και με την παρουσία τους, δεμένοι με προγόνους τους Σκυρίτες οι οποίοι πολέμησαν δίπλα στους Σπαρτιάτες αλλά και με πολιτισμό και παραδόσεις που οφείλουν να μεταφέρουν στους νεώτερους, επεξεργάστηκαν, μελέτησαν και αποφάσισαν τη δημιουργία ενός καινοτόμου Μουσείου με Λαογραφικό περιεχόμενο. Η καινοτόμος ιδέα για την ίδρυση του Ψηφιακού Μουσείου της Βλαχοκερασιάς, η οποία υλοποιήθηκε με τη συνεργασία επτά ατόμων (2011 - 2017), δίνει στον επισκέπτη τη δυνατότητα ψηφιακά να περιηγηθεί και να γνωρίσει την παράδοση του χωριού. Το Ψηφιακό Μουσείο παρουσιάζει με στοχευμένο τρόπο, μέσα από 31 ηλεκτρονικές σελίδες, την καθημερινή ζωή των κατοίκων, επιπρόσθετα κάθε σελίδα του, εμπλουτίζεται μέσα από παραπομπές, video και links. Vdm-vlahokerasia.gr, Vlahokerasia Digital Museum.

Βλαχοκερασιά

Τεγέα, Ίδρυμα Μιχαήλ Ν. Στασινόπουλος:

Στην Τεγέα με το πλούσιο αρχαιολογικό παρελθόν και ιστορία, βρίσκεται το Ίδρυμα Μιχαήλ Ν. Στασινόπουλος - ΒΙΟΧΑΛΚΟ, το οποίο αποτελεί καρποφόρα πνευματική συνεισφορά στην τοπική κοινωνία, μιας και σε αυτό οργανώνονται δράσεις, εκδηλώσεις και μαθήματα που έχουν σκοπό την ανάδειξη πολιτισμού της πόλεως και της ευρύτερης περιοχής καθώς και την ενημέρωση των κατοίκων σε θέματα πολιτισμού και αρχαιοτήτων. Το Κοινωφελές Ίδρυμα Μιχαήλ Ν. Στασινόπουλος - ΒΙΟΧΑΛΚΟ, ως κτιριακό συγκρότημα αποτελείται από την κτίριο Α με αίθουσες που αξιοποιούνται για τις εξής δράσεις: αίθουσα θεάτρου, δανειστική βιβλιοθήκη, παιδικό τμήμα βιβλιοθήκης, εργαστήριο μαγειρικής και πληροφορικής. Στο κτίριο Β που λειτούργησε το 2020, οι αίθουσες χρησιμοποιούνται για τα εργαστήρια ζωγραφικής και βιβλιοδεσίας καθώς και αίθουσα συνεδρίων. Το κτίριο Γ λειτουργεί από το 2021 με το εργαστήριο κεραμικής, την ιματιοθήκη του χορευτικού συλλόγου καθώς και το γραφείο του συλλόγου.

Ίδρυμα Μιχαήλ Ν. Στασινόπουλος - ΒΙΟΧΑΛΚΟ

Λαογραφικό Μουσείο Τεγέας:

Στη θέση που στεγάζεται το Μουσείο λειτουργούσε Οικοκυρική Σχολή τα παλαιότερα χρόνια, ενώ από το 1996 λειτουργεί το Λαογραφικό Μουσείο. Ο επισκέπτης του μουσείου, έχει τη δυνατότητα μέσα από τα εκθέματα και τον τρόπο με τον οποίο είναι τοποθετημένα να γνωρίσει τα επαγγέλματα μιας άλλης εποχής, τα εργαλεία, τους χώρους του σπιτιού, τον αργαλειό και τις δημιουργίες του, καθώς και τις παλιές κιτρινισμένες φωτογραφίες. Το κτίριο της Οικοκυρικής Σχολής βρίσκεται μέσα στο καταπράσινο πάρκο της Τεγέας, εκεί όπου φυλάσσονται σημαντικά μνημεία, ανάμεσα στο ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που θυμίζει μικρογραφία του ναού της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Την Παλαιοχριστιανική βασιλική του Θύρσου με το εντυπωσιακό ψηφιδωτό δάπεδο που απεικονίζει παραστάσεις από τους δώδεκα μήνες και τους τέσσερις ποταμούς της Εδέμ. Την Παλαιοχριστιανική βασιλική της Αγοράς, δύο σειρές από αγάλματα ευεργετών της Τεγέας. Τον μαρμάρινο Ολυμπιακό βωμό, όπου μπορεί κανείς να θαυμάσει τον όμορφο διάκοσμο του πάρκου και να ξεναγηθεί στον αρχαιολογικό χώρο της Τεγέας, που βρίσκεται στο χωριό Αλέα, σε κοντινή απόσταση από το πάρκο.

Λαογραφικό Μουσείο Τεγέας

Έτσι είναι η συνήθεια... :

Όταν περάσαμε τα περιβόλια και πιάσαμε τον ανήφορο, ένα κοριτσάκι κατέβαινε με το άσπρο μαντιλάκι του γεμάτο απ' το πρώτο στάρι της χρονιάς…
- Πού πας το στάρι; Τη ρώτησα για να σταθεί λίγο και να τη δω.

- Στην Εκκλησία.
- Και γιατί το πας στην Εκκλησία;
- Να το ευλογήσει ο παπάς.
- Ε και τι; Κάνω εγώ για να χαρώ την αντίδραση του κοριτσιού. Θα του κάμει καλό η ευλογία;
- Όχι, αποκρίθηκε απρόσμενα το κοριτσάκι!
- Κακό;
- Όχι.
- Ε, τότε λοιπόν;
Και το κοριτσάκι, γαλήνια συνεχίζοντας την παμπάλαια σοφία είπε: 

- Ε, είπε, έτσι είναι η συνήθεια.

Έτσι είναι η συνήθεια. Μου άρεσε στο κατώφλι του Μυστρά, από ένα παιδιακίσιο στόμα, ν' ακούσω τόσο απλά ειπωμένο το μεγάλο μυστικό που δένει ήσυχα τη μια γενιά με την άλλη, τη μιαν Ελλάδα με την άλλη. Ν' ακολουθάς την κίνηση των προγόνων κι ας ξέρεις πως δεν έχει καμία πρακτική αξία, να συνεχίζεις μια γιορτή, ένα θρήνο, ένα χορό, κρατώντας έτσι αδιάσπαστα το νήμα του καιρού, αυτό που δίνει συνοχή κι ευγένεια και ρίζες στη ράτσα. Γύρισα και κοίταξα το παιδάκι με τις "απαρχές καρπών" να κατηφορίζει προς την εκκλησιά και χάρηκα σα να έβλεπα ένα παιδάκι να κρατάει μια λαμπάδα, να τρέχει προσεκτικά μη σβήσει, να την παραδώσει στο παιδί του. - Νίκος Καζαντζάκης

Νίκος Καζαντζάκης

Ιδιωτικό Λαογραφικό Μουσείο στην Τρίπολη:

Ένα από τα πιο πλούσια σε αντικείμενα λαϊκής τέχνης μουσεία, βρίσκεται στην καρδιά της πρωτεύουσας της Αρκαδίας και συγκεκριμένα ανήκουν στη συλλογή του κ. Τάσου Μπιρμπίλη.
Τέλεια τοποθετημένα εκθέματα, που συνοδεύονται από ένα συνονθύλευμα αναμνήσεων που κατακλύζει όποιον τα θαυμάζει. Το μουσείο βρίσκεται στην οδό Χρονά 18, στην Τρίπολη και όποιος επιθυμεί να περιηγηθεί στους χώρους του, θα λάβει υπόψη την προηγούμενη ενδοεπικοινωνία με τους ιδιοκτήτες του μουσείου. Είναι χαρακτηριστική η δουλειά και η προσπάθεια του ιδιοκτήτη για να συγκεντρώσει τα εκθέματα που τόσο εντυπωσιακά περιβάλλουν τους πάγκους και τους τοίχους του μουσείου. Πολλά χάλκινα αντικείμενα, φωτογραφικές μηχανές, κομπολόγια, εικόνες και φωτογραφίες.
Όλα στη θέση τους, όλα στο σωστό μέρος οργανωμένα με αγάπη και μεθοδικότητα.

Ιδιωτικό Λαογραφικό Μουσείο Τρίπολης

Το ιστορικό Άκοβο:

Μόλις ξημέρωσε, οι ακτίνες του ήλιου τους βρήκαν εις το στρώμα. Κάποια πέρδικα πιο πάνω στα βράχια κελαηδεί πρωί. Αμέσως σηκώνονται το πρωί και ετοιμάζονται να αρχίσουν το θέρισμα. Άρμεξε η μητέρα τη γίδα. Ταχτοποίησαν και τα άλλα ζωντανά και κατόπιν πήραν τα δρεπάνια στα χέρια και αφού έκαμαν τον σταυρόν τους και ευχήθηκαν καλοφάγωτο και με γάμους και πανηγύρια, άρχισαν το θέρισμα. Θερίζουν και δένουν τα χειρόβολα, τα οποία τα ρίχνουν σε ένα σημείο εκεί κοντά πολλά. Αφού θερισθούν αρκετά χειρόβολα ο πατέρας τα κάνει αγκαλιές και κάθε αγκαλιά έχει 12 χειρόβολα και τα τοποθετεί σε κατάλληλο μέρος. Τις αγκαλιές κατόπιν τις κάνουν δεμάτια ανά 5 ή 6 αγκαλιές, τα δένουν με τα δεματικά και τα σφίγγουν με τη μητέρα στριφογυρίζοντας τις άκρες των δεματιών σε τρόπο τέτοιον, ώστε να μη λύνονται. Τα δεμάτια είναι έτοιμα για φόρτωμα. Φέρνουν τότε το γαϊδούρι ή το μουλάρι, τα φορτώνουν ένα από την κάθε μεριά και ξεκινάει το ζωντανό με τον οδηγό για το χωριό, στο αλώνι. Στο δρόμο περνάει από τη βρύση στη Λεζονά και το ζωντανό φορτωμένο, ιδρωμένο και κουρασμένο σβήνει τη δίψα του στη βρύση και δροσίζεται... - Απόσπασμα από το βιβλίο του Παναγιώτη Μεταξά, δάσκαλου στο Ακόβου, 1972 με τίτλο: Ιστορία του Ακόβου

Άκοβο

Άκοβο που σημαίνει νερό. Στο Ιστορικό Άκοβο, ο Γέρος του Μοριά, έζησε 12 χρόνια. Εδώ παντρεύτηκε Ακοβίτισσα, εδώ στο ύψωμα της Δραμπάλας, νίκησε τον Ιμπραήμ, εδώ σε μια πέτρα χάραξε τα αρχικά από το όνομα του: Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, κάνοντας περήφανους όλους εμάς.

Ενώ οι αναμνήσεις συνεχίζονται:

Και οι συκιές δεν ήταν λιγότερες. Πολλά σύκα τρώγαμε χλωρά το καλοκαίρι και περισσότερα ξερά το χειμώνα. Τα λιάζαμε και γίνονταν τα τσαπελόσυκα και τα ριγανόσυκα που μας βόλευαν το χειμώνα, ιδίως τη Σαρακοστή με τη νηστεία. Οι μουριές όμως ήσαν από κάθε άλλο δέντρο οι πιο πολλές. Βρίσκονταν παντού. Τα φύλλα τους δεν ήσαν μονάχα τροφή για τα ζώα - κατσίκες, πρόβατα, γουρούνια - χλωρά το καλοκαίρι, ξερά το χειμώνα, αλλά - κυρίως - τροφή για το μεταξοσκώληκα. Σε κάθε σπίτι τότε - Απρίλη, Μάη - τρέφανε μεταξοσκώληκα. Τα έσοδα από το μετάξι υπολογίσιμο βοήθημα για τον οικογενειακό προϋπολογισμό. Επειδή λοιπόν μοναδική τροφή του μεταξοσκώληκα είναι τα φύλλα της μουριάς, είχαμε πάρα πολλές μουριές. Από όλα τα είδη των δέντρων είχε ο Άκοβος... - Απόσπασμα από το βιβλίο: Αναμνήσεις από τα τελευταία εκατό χρόνια του Ακόβου, του Παναγιώτη Σπανού

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ύψωμα Δραμπάλας, Άκοβο

Ο Νικηταράς του Τουρκολέκα, δυο λόγια μονάχα για έναν αληθινό ήρωα:

Εδώ στη πέτρ’ ασάλευτος

ο στρατηγός Νικήτας

ο Τουρκοφάγος αθλητής

του γένους νέος ακρίτας.

Πάντ' ανθισμένη ας την κρατά

την δάφνην των Ελλήνων

και στων πολέμων την ιερήν φωτιά

και στων κινδύνων

Ο Κολοκοτρώνης τον χαρακτήρισε ως Αρχάγγελο Μιχαήλ ή σαν τον Άγιο Γεώργιο. Ο σπουδαίος ήρωας Νικήτας Σταματελόπουλος, ήταν άνθρωπος με εξυπνάδα, ζούσε με πάθος και όραμα για την ελευθερία της πατρίδας του, υπήρξε "Τουρκοφάγος" για τους Τούρκους στη μάχη που έγινε στα Δολιανά, αφού με μόνο 200 δικούς του κατατρόπωσε 6000 Τούρκους, ενώ σε μια άλλη μάχη, άλλοι πήραν λάφυρα κι εκείνος μόνο ένα άλογο και ένα σπαθί. Ο Νικηταράς ο ήρωας που βρέθηκε στις φυλακές στην Αίγινα, επειδή συκοφαντήθηκε άδικα, όταν αποφυλακίστηκε, τυφλός πια με πίκρα και απογοήτευση στη ψυχή του από την ανθρώπινη μισαλλοδοξία, πέθανε στις 25 του Σεπτέμβρη του 1849 και τότε εκφωνήθηκε ως ΑΘΑΝΑΤΟΣ! (πηγή: Αρκάδες Εσμέν)

Στο Λαογραφικό Μουσείο του χωριού τον τελευταίο καιρό βρίσκεται ένα ορειχάλκινο αντίγραφο, του νεκρικού προσωπείου του, ενώ το γύψινο εκμαγείο του προσωπείου του, βρίσκεται στο Μουσείο Αφής. (πηγή: Ertnews.gr)

νεκρικό προσωπείο Νικηταρά, Μουσείο Αφής, Αθήνα

Το σπίτι του Νικηταρά, Λαογραφικό Μουσείο στο Τουρκολέκα:

Οι γυναίκες ζέσταιναν νερό στο καζάνι και βάζανε τα ρούχα πάνω στις πλύστρες (μεγάλες επίπεδες πέτρες), το ένα διπλωμένο πάνω στο άλλο. Τα περιχύνανε με θερμό νερό, τα τρίβανε ένα ένα και τα ακουμπούσανε στην διπλανή πλύστρα, όπου επαναλάμβαναν την διαδικασία. Μετά τα ξέπλεναν, και τα άπλωναν στα κλαδιά. Τα χοντρικά τα έπλεναν στο καζάνι χτυπώντας τα με τον κόπανο, ενώ τα λιόπανα τα πήγαιναν για πλύσιμο στο ρέμα. Στο σπίτι, οι γυναίκες μέσα στο καλοκαίρι έφτιαχναν χυλοπίτες με αλεύρι, γάλα και αυγά. Οι γυναίκες του σπιτιού άνοιγαν λεπτό φύλλο με τα ξύλα τους. Τα φύλλα απλώνονταν πάνω σε καθαρά λιόπανα ή σεντόνια να στεγνώσουν και μετά μαζεύονταν και κόβονταν σε μικρά κομμάτια. Οι κομμένες χυλοπίτες απλώνονταν πάλι για 1 -2 μέρες να στεγνώσουν εντελώς, μαζεύονταν και αποθηκεύονταν σε πάνινες σακούλες. Τις σακούλες τις έδεναν με σπάγκο και τις κρεμούσαν από καρφιά απ’ τα δοκάρια του σπιτιού για να μην τις φάνε τα ποντίκια. (πηγή: Τourkoleka.gr)

σπίτι Νικηταρά, Τουρκολέκα

Λαογραφικό Μουσείο στο χωριό του Νικηταρά:

Το Λιμποβίσι έχει το σπίτι του Κολοκοτρώνη, το Τουρκολέκα έχει το σπίτι του Νικηταρά. Τα σπίτια των ηρώων του 1821 επέλεξαν οι κάτοικοι και οι αρμόδιοι φορείς για να δημιουργήσουν Λαογραφικά Μουσεία, με ομόφωνη συνεργασία όλων όσων συνεισέφεραν σε αντικείμενα λαϊκής τέχνης, τα οποία εκτίθενται με παραστατικό τρόπο στο μουσείο του χωριού. Στα λαογραφικά αντικείμενα, η κατανομή και η οργάνωση στο χώρο που ανήκει το καθένα, έχει αποδοθεί από τους αρμόδιους φορείς του μουσείου με μεθοδικότητα, όπως για παράδειγμα τα αντικείμενα που ανήκουν ως προς τη χρήση για το ζύμωμα του ψωμιού είναι: το σκαφίδι, η ξύστρα, το πλαστήρι, η πινακωτή και το φτυάρι του φούρνου.
Το γεμάτο πλούσιες φυλλωσιές από δέντρα χωριό στέκει περήφανο καθώς απλώνεται νότια των βουνών Ελληνίτσα και Άη Γιώργης, βόρεια ακουμπάει στον Ταΰγετο και διοικητικά ανήκει στη Δυτική Φαλαισία. Στο χωριό τιμάται και ο νεομάρτυρας της Ορθοδοξίας, Άγιος Ιωάννης ο Τουρκολέκας, ενώ λειτουργεί ομώνυμη εκκλησία.

εκκλησία Αγίου Ιωάννη Τουρκολέκα

Συνεχίζεται στο επόμενο μέρος το αφιέρωμα.

Επόμενο μέρος: Λαογραφικά Μουσεία της Αρκαδίας - Γ' Μέρος