ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ - Ε' ΜΕΡΟΣ

Κείμενο και έρευνα Γιώτα Χριστοφόρου

Διαβάστε το προηγούμενο μέρος εδώ: Λαογραφικά Μουσεία της Αρκαδίας - Δ' Μέρος

Βαλτετσίνικο:

Οι κάτοικοι του Βαλτετσινίκου Αρκαδίας φημίζονται για την αγάπη και την τέχνη τους στην ξυλογλυπτική, μεγαλούργησαν με τα έργα τους αφήνοντας οι παλαιότεροι αξιόλογη λαογραφική κληρονομιά στο Λαογραφικό Μουσείου του χωριού τους. Το Πολιτιστικό Κέντρο του χωριού στεγάζει από το 2006 έκθεση με λαογραφικά αντικείμενα παλαιότερων εποχών. Στο ίδιο κτίριο το οποίο λειτουργούσε ως Σχολαρχείο διοργανώνονται και άλλες εκδηλώσεις πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Σε δύο εκκλησίες του χωριού τον Άγιο Γεώργιο και τους Αγίους Θεοδώρους ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τα ξυλόγλυπτα τέμπλα κατασκευασμένα από ξύλο καρυδιάς. Το Βαλτετσινίκο στολίζει μια τοποθεσία από το βόρειο τμήμα του Μαινάλου όρους σε υψόμετρο 1150 μέτρων.

Βαλτετσίνικο

Βυζίκι Αρκαδίας:

Η ίδρυση του Λαογραφικού Μουσείου Βυζικίου ακτινοβολεί σαν ιδέα από το 1970, όπου και άρχισε η συλλογή και συγκέντρωση των σπουδαίων εκθεμάτων. Πέρασαν αρκετά χρονιά μέχρι να στεριώσει στην κατοικία του και πολύ δουλειά από μέρους των κατοίκων και των υπευθύνων της συλλογής. Εγκαινιάστηκε επισήμως το 2002 κάνοντας περήφανους τους κατοίκους του χωριού αλλά και ολόκληρη την Αρκαδία. Το μουσείο είναι ιδιαίτερα οργανωμένο αφού παρουσιάζει με λεπτομέρεια, τάξη και αριθμημένα τα πολύτιμα εκθέματα αναφέροντας το όνομα του δωρητή καθώς και τη χρήση του αντικειμένου.

Η βρύση του χωριού μας:

Μια κρύα βρύση στο χωριό κοντά στην Παναγιά είναι στολίδι του χωριού, με όμορφη μαγιά. Έχει κάμαρα πέτρινη ωραία γυρισμένη από μαστόρους του χωριού που ήσαν φημισμένοι. Έχει και μια επιγραφή για το υδραγωγείο που λέει για την ιστορία της και τον δικό της βίο. Έχει ένα γέρο πλάτανο που στέκεται μπροστά της, τα φύλλα του τα πράσινα κρατούνε τη δροσιά της. Εκεί τα χρόνια τα παλιά, γινόσαντε νυχτέρια, εκεί οι κυράδες γνέθανε με τ' ουρανού τ' αστέρια. Έχει καρούτα πέτρινη τα ζώα να ποτίζουν, έχει και δύο σούγελα συνέχεια κελαρίζουν. Έχει πεζούλια πέτρινα δεξιά, ζερβά στέκονται εκεί γυναίκες του χωριού βαρέλια ζαλωνόνται. Ήσουνα μέσα στο χωριό η τόσο φημισμένη η κρύα βρύση η παλιά γερά θεμελιωμένη. Τώρα κανένας χωριανός δεν πίνει το νερό σου, το πίνει ο γερό πλάτανος και ο περίβολος σου. Πολλές πηγές στερέψανε και τούτη ακόμα τρέχει, γιατί κυρά η Παναγιά την προσοχή της έχει. Όταν θα πάμε στο χωριό θα πάμε να την δούμε και με το κρύο της το νερό να δροσολογιστούμε. - Θεόδωρος Πορτοκάλλης, Φρούραρχος.
 

Λαογραφικό Μουσείο, Βυζίκι

Ένα από τα λίγα παραμύθια που έχουν ως τίτλο τους παροιμία: «Κάνε το καλό και ρίχτο στο γιαλό!».
Η παροιμία και το παραμύθι αλληλοσυνδέονται με κοινό σκοπό και σεβασμό στη λαϊκή σοφία:

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας άρχοντας, που φημιζόταν για την καλοσύνη του. Δεν πέρναγε μέρα που ο άρχοντας να μην κάνει μια καλή πράξη. Μα εκείνο που δεν ξέχναγε ποτέ να κάνει, ήταν να φτιάξει έναν τέντζερη φαί και να τον αφήσει στο κατώφλι του. Επειδή όμως μια μέρα τον βρήκε γιομάτο, τον πήγε και τον άφησε στην ακροθαλασσιά. Εκεί τον βρήκαν ληστές ξέμπαρκοι, που πεινούσαν πολύ και έφαγαν. Μια μέρα ο άρχοντας πήρε λεφτά, το άλογο του και πήγε στην πόλη να ψωνίσει. Τότε, έπεσε σε ληστές. Τους παρακαλούσε να μην τον σκοτώσουν, γιατί ήταν καλός άνθρωπος και μέχρι και για τους άγνωστους πεινασμένους φρόντιζε, αφού τις προάλλες άφησε έναν τέντζερη γεμάτο φαγητό στην ακροθαλασσιά. Ο αρχηγός των ληστών κατάλαβε ποιος είχε αφήσει τον τέντζερη με το φαγητό και τον άφησε ελεύθερο.
- Τι έκανες και σε άφησαν οι ληστές; Τον ρωτήσανε.
- Τίποτα, είπε ο άρχοντας.
- Πώς τίποτα; Κάποιο καλό θα 'δαν από τα χέρια σου.
- Έκανα το καλό και το 'ριξα στο γιαλό, είπε ο άρχοντας!
Από τότε τα λόγια του γίνηκαν παροιμία!

κάστρο της Άκοβας, Αρκαδία

Φιλοξενία, μια λέξη με τεράστια σημασία ή αλλιώς καβουρντισμένος καφές με κεράσματα στην αυλή:

Για τον καφέ είχανε το καβουρτιστήρι και τον μύλο. Ανοίγουνε την πορτούλα που έχει μπροστά το καβουρτιστήρι και βάνουνε μέσα το σιτάρι. Μετά βάνουνε το καβουρτιστήρι πάνω στη φωτιά και γυρίζουνε γύρω γύρω το χερούλι που έχει μέχρι να ροδοκοκκινίσει το σιτάρι. Μετά βγάνουνε το σιτάρι και καβουρτίζουνε τον καφέ (τους κόκκους) μέχρι να κοκκινίσει κι αυτό. Το καβουρτισμένο σιτάρι με τον καφέ, όπως ήτανε σπόρια, τα βάναμε στο μύλο και τα κόβαμε. Γυρίζαμε το χερούλι που είχε πάνω ο μύλος και μετά το βάναμε σε βαζάκια και είχαμε τον καφέ που επίναμε. - Απόσπασμα από το βιβλίο "Δημητσάνα λαογραφώντας τη μνήμη", από τη συγγραφέα Δήμητρα Αγγελοπούλου.

Δημητσάνα

Ένα μικρό απόσπασμα από τη λαογραφία και τις παραδόσεις του χωριού Σέρβου:

Λαογραφικό Μουσείο Ζαχάρου στο χωριό Σερβού. Με την ιδιωτική πρωτοβουλία, αγάπη και καλή διάθεση για τον τόπο του ο Γιώργος Κατσιάπης, οργάνωσε και υλοποίησε την συγκέντρωση παλαιών αντικειμένων από τους συγχωριανούς του, τα οποία εκτίθενται στο κτίριο το οποίο στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο του χωριού. 

Από την καθημερινή ζωή του χωριού Σέρβου:

Από την αυγή της Μεγάλης Παρασκευής τα δασκαλούδια ξεχύνονταν στα λόγγια, στους κήπους και στα αμπελοχώραφα να μαζέψουν διάφορα λουλούδια για το στόλισμα του Επιταφίου. Οι γριές κέρωναν στο σπίτι τα ψυχοκέρια. Κερώνανε και ανοματίζανε τόσες κλωστές του μπαλώματος όσοι και οι πεθαμένοι του σπιτιού. Όλες αυτές τις κλωστές τις ενώνανε και φτιάνανε μια κλωστή χοντρή, το ψυχοκέρι. Επειδή το ψυχοκέρι ήταν αρκετά μεγάλο το κάνανε ένα κουβαράκι και ανάβανε στην άκρη του τα δασκαλούδια στην αυλή της Εκκλησιάς, το δειλινό της Μεγάλης Παρασκευής, την ώρα που οι αρραβωνιασμένες του χωριού με τις ανύπανδρες της αράδας, στολίζανε τον Επιτάφιο! - www.servou.gr

Σέρβου

Το έθιμο πριν τη Σαρακοστή, από το βιβλίο Αετορράχη Αρκαδίας με συγγραφέα τον Κ. Νικολόπουλο:

Για να θυμηθούμε... Κεφάλαιο ΛΔ' Απόκριες σελ. 219
Το βραδινό φαγητό έκλεινε και με ένα άλλο τελετουργικό έθιμο. Και αυτό ήταν το εξής: Ο παππούς ή ο πατέρας, μηδέ της μάνας εξαιρουμένης, πάντως ένας από αυτούς, κάρφωνε σ' ένα πηρούνι ένα κομμάτι μυτζήθρα και το περιέφερε σιγά σιγά πάνω από τη φωτιά. Η μυτζήθρα άρχιζε να αναλιγώνει και τότε κάποιο από τα μέλη της οικογένειας ρωτούσε αυτόν που κρατούσε το πηρούνι με τη μυτζήθρα:
- Τι κάνεις παππού; Και εκείνος απαντούσε:
- Καίω την αλεπού.
- Γιατί την καίς;
- Γιατί τρώει τις κότες και τα σταφύλια, απαντούσε ο παππούς.

Όλοι μαζί, καλά της κάνεις. Και συνέχιζαν και με άλλες ερωτήσεις και απαντήσεις για το λύκο, το τσακάλι, τις ακρίδες, τους σκούρκους, ώσπου έκαιγαν όσο πιο πολλά βλαβερά ζώα και έντομα και κακά πνεύματα και στοιχειά τους επέτρεπε ο χρόνος, γιατί η μυτζήθρα με την περιφορά της πάνω από τη φωτιά κάποτε έλειωνε, οπότε τελείωνε και το τελετουργικό αποτροπής και καταδίκης πάντων των κακών. Καθισμένοι όλοι γύρω από το σοφρά (τραπέζι) δίπλα στη φωτιά, άλλοι σε σκαμνιά και άλλοι σε αυτοσχέδια κωλοκούμπια παρακολουθούσαμε αυτό το έθιμο με ιδιαίτερη προσοχή και ειδικά εμείς τα παιδιά που, εδώ που τα λέμε, το περιμέναμε με πολύ αγωνία και ενδιαφέρον. Το βραδινό φαγητό τελείωνε με το σημείο του σταυρού και με τις ευχές: Χρόνια Πολλά, Καλή Αυριανή και Καλή Σαρακοστή! Ύστερα η μάνα μας μάζευε τα πιάτα, αλλά και σ' αυτό το σημείο η προσοχή όλων στρεφόταν στο αν, μετά το σήκωμα του τραπεζιού, έβλεπαν κάπου εκεί γύρω ένα μυρμήγκι.

Τούτο εθεωρείτο καλός οιωνός για την πρόοδο και ευτυχία των μελών της οικογένειας. Και τις περισσότερες φορές έβλεπαν να κυκλοφορεί εκεί κάποιο μυρμηγκάκι. Και χαίρονταν, γιατί θα 'ρχόταν ευτυχία στο σπιτικό! Σε αντίθετη περίπτωση δηλαδή αν δεν έβλεπαν κάποιο μυρμηγκάκι πίστευαν ότι δεν θα πάνε και τόσο καλά τα πράγματα. Δηλαδή δεν θα είχαν καλή καρποφορία και απόδοση σε δημητριακά και άλλα.

Αετορράχη Αρκαδίας

Συνεχίζεται στο επόμενο και τελευταίο μέρος.

Επόμενο και τελευταίο μέρος: Λαογραφικά Μουσεία της Αρκαδίας - ΣΤ' Μέρος