ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ - Δ' ΜΕΡΟΣ

Κείμενο και έρευνα Γιώτα Χριστοφόρου

Διαβάστε το προηγούμενο μέρος εδώ: Λαογραφικά Μουσεία της Αρκαδίας - Γ' Μέρος

Παλιά, η πιο σημαντική βρύση της Δημητσάνας ήταν η Κάτω Βρύση, στο δρόμο για τη Ζάτουνα. Από ΄ εκεί παίρνανε νερό για όλη τη Δημητσάνα. Οι παλαιοί κάτοικοι, μάλιστα, είχανε φρουρά για να μην πάει ο εχθρός να σταματήσει το νερό. Προτού φτάσουνε στην Κάτω Βρύση, υπήρχε η βρύση του Μπαχνά, από το όνομα αυτού που την είχε φτιάσει. Είχε καμάρα, που γκρεμίστηκε το 1971. Πιο πάνω προς τον Άγιο Λευτέρη, ήτανε η βρύση του Κουρή. Εκεί ακριβώς είναι και το τρικάμαρο γιοφύρι. Έχει ονομαστεί έτσι, γιατί της έφτιασε στέρνα και καμάρα ο τότε Δήμαρχος, Κουρής Ευθύμιος. Λίγο πιο πάνω αριστερά στο δρόμο προς το Δρυμώνα, είναι η βρύση του Μουσταφά με θόλο. Την κατασκεύασε ένας Δημητσανίτης πριν από το 1800. Αυτόν τον είχανε πιάσει οι Τουρκαλβανοί και τον πουλήσανε σε έναν Τούρκο, ο οποίος τον πάντρεψε με την κόρη του και τον ονόμασε Μουσταφά. Ο Μουσταφάς δεν ξέχασε την πατρίδα του και της έκανε δώρο τη βρύση. Πενήντα μέτρα πιο κάτω από αυτή τη βρύση ήταν ο Κάκκαβος, που υπήρχε από παλιά. Είχαμε και πολλές πηγές. Ήτανε μια στους Μύλους των Μπαρμπιναίων, όπου το νερό έβγαινε κάτω από τα βράχια και τη λέγανε Βρύση του Μπαρμπίνη. Άλλη φυσική πηγή είναι το Κεφαλάρι του Αη Γιάννη. Ήτανε και η πηγή του Μούσγα, κοντά στην Παναγία στο Λιβάδι, του Μαλάμη πάνω από το Λούσιο και άλλες. - Απόσπασμα από το βιβλίο της Δήμητρας Αγγελοπούλου: Δημητσάνα λαογραφώντας την μνήμη.

γέφυρα και βρύση Κουρή

Μουσείο Υδροκίνησης, Δημητσάνα:

Το Μουσείο Υδροκίνησης στη Δημητσάνα, τείνει άριστα να προσδιορίσει την αποτελεσματικότητα της δύναμης του νερού στη Δημητσάνα της προβιομηχανικής εποχής. Αναγνωρισμένο ως πιστοποιημένο μουσείο από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, αποτελεί μέλος του δικτύου των Θεματικών Υπαίθριων Μουσείων του Πολιτιστικού ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς. Σ' έναν τόπο γεμάτο νερά, στο Κεφαλάρι του Αη Γιάννη, με διάθεση για πεζοπορία στο φαράγγι του Λούσιου κι από ψηλά τα μοναστήρια που κρέμονται από τους βράχους, πέρασαν, ακούστηκαν και διαβάστηκαν μύθοι, θρύλοι και δοξασίες για νεράιδες και ξωτικά. Η ιστορία του μπαρουτιού στη Δημητσάνα, ξεκινά από τον 18ο αιώνα. Η μοναδικότητα του ορυκτού και η απόδοση της χρησιμότητας του στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης ανέδειξε την τοπική και ευρύτερη περιοχή. Στη Δημητσάνα εκείνη την εποχή λειτουργούσαν 14 μπαρουτόμυλοι, χάρη στο πολύτιμο στοιχείο του νερού. Στο υπαίθριο Μουσείο λειτουργούν αίθουσες με αναπαραστάσεις από την τέχνη του μυλωνά, που αφήνει τον επισκέπτη να ρίξει καλαμπόκι στον αλευρόμυλο, χώροι με την νεροτριβή που πλένει τα υφαντά, ενώ ένα μεγάλο ρακοκάζανο ετοιμάζει το τσίπουρο στην αυλή του μύλου. Σε ξεχωριστό σπίτι ο επισκέπτης αποκτά κάποιες γνώσεις για την επεξεργασία του δέρματος και συνεχίζοντας το μονοπάτι ο επισκέπτης βιώνει τη χρησιμότητα του μπαρουτόμυλου. Καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου στο μουσείο οργανώνονται εκδηλώσεις τόσο για παιδιά, όσο και για ενήλικες.

Μουσείο Υδροκίνησης

Γνωρίζουμε τη Δημητσάνα αλλιώς:

Στα καλντερίμια της Δημητσάνας διαβάζεται η ιστορία του παραδοσιακού οικισμού. Πρόκειται για μια πρωτοπορία παρουσίασης των ιστορικών και θρησκευτικών μνημείων, καθώς και αρχοντικών όπου έζησαν σπουδαίες οικογένειες, με τη χρήση πινακίδων και τη χρήση της τεχνολογίας μέσα από την κατάλληλη εφαρμογή στο κινητό τηλέφωνο. Η προσπάθεια μετάδοσης ιστορικών πληροφοριών της Δημητσάνας οφείλεται στο Διασυνεδριακό Πολιτιστικό Κέντρο που εδρεύει στη Δημητσάνα.

Δημητσάνα

Λαογραφικό Μουσείο Παναγιά ή Ζέρζοβα:

Ένα ανακαινισμένο πλυσταριό απέκτησε την ταυτότητα του Λαογραφικού Μουσείου του όμορφου χωριού της Ζέρζοβας. Οι κύριοι βοηθοί της αξιόλογης ιδέας δημιουργίας του μουσείου την οποία υλοποίησαν επιτυχώς και είναι τα μέλη του Συνδέσμου Απανταχών Παναγιωτών. Πολιτιστικός Σύλλογος Παναγιωτών ο Άγιος Νικόλαος.

Λαογραφικό Μουσείο Ζέρζοβας

Ζυγοβίστι:

Ολόγυρα του, τα έλατα του Μαινάλου και στην είσοδο το μαρμάρινο βιβλίο με τα ονόματα ανδρών που πολέμησαν μαζί με τον ήρωα του Γένους. Στην πλατεία το Καποδιστριακό Σχολείο (1830) με την πλούσια ιστορία του, το οποίο έμελλε το καλοκαίρι του 2022, να ζωντανέψει μέσα από την αίθουσα λαογραφίας. Μνήμες, δάκρυα συγκίνησης και έντονα συναισθήματα σε όλους όσους παραβρέθηκαν στα εγκαίνια. Για ακόμη ένα χωριό, μπήκαν σε τάξη τα κουζινικά σκεύη, τα εργαλεία, τα σύνεργα για τις αγροτικές δουλειές, παλαιά κειμήλια και φωτογραφίες κι όλα εκείνα τα πολύτιμα που κρύβουν κρυμμένους θησαυρούς, όχι από χρυσάφι ή ασήμι, αλλά πιο πολύτιμους, αυτούς που δεν τους εγκαταλείπει ποτέ ο νους και η σκέψη, αυτούς που σε όποιον τόπο και να είναι ο άνθρωπος τους φοράει μέσα του.

Καποδιστριακό Σχολείο

Μουσείο Λαϊκού Πολιτισμού, Δάρα Αρκαδίας:

Στο πανέμορφο κτίριο που φιλοξενεί το Μουσείο Λαϊκού Πολιτισμού στο Δάρα, φιλοξενείται πλούσιο υλικό της λαϊκής παράδοσης των κατοίκων. Στη μόνιμη έκθεση του Μουσείου, εκτίθενται ξυλόγλυπτα αντικείμενα, καθώς και η δυνατότητα στον επισκέπτη να πάρει πληροφορίες για την τέχνη της ξυλογλυπτικής. Στον ίδιο χώρο πραγματοποιούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις, δράσεις και εκθέσεις τόσο της τοπικής κοινότητας όσο και της ευρύτερης περιοψής.

Μουσείο Λαϊκού Πολιτισμού, Δάρα Αρκαδίας

Λαογραφικά Μουσεία, φτιαγμένα σε μικρότερους χώρους, με ιδιαίτερη φροντίδα:

- χωριό Σιλίμνα
- Κάτω Δαβιά
- Κανδύλα
- χωριό Δόξα
- χωριό Σπάθαρη
- χωριό Σταυροδρόμι
- χωριό Χώρα
- χωριό Θεόκτιστο
- Ιδιωτικό Λαογραφικό Μουσείο στην Καμάρα Αρκαδίας
- Φαλαισία (Σχολείο)
- χωριό Μάναρη (Πνευματικό Κέντρο)
- Κωτύλιο ή Δραγουμάνου (Παλαιό Σχολείο)
- Άνω Καρυές
- Παρθένι Αρκαδίας (Παλαιό Σχολείο)
- Βλαχόρραπτη ή Μάραθα (Παλαιό Δημοτικό Σχολείο)

επάνω: Παρθένι Αρκαδίας
κάτω: Βλαχόρραπτη

Πιάνα Αρκαδίας:

Στα αξιοθέατα του χωριού συγκαταλέγεται το Λαογραφικό Μουσείο, το οποίο εκτίθεται στο ισόγειο παλαιού σπιτιού. Ο χώρος πλαισιώνεται από δύο τμήματα στα οποία παρουσιάζονται με προσεγμένη σειρά τα αντικείμενα καθημερινής χρήσης των κατοίκων ενώ στο υπόλοιπο τμήμα εκτίθονται εκκλησιαστικά κειμήλια.

Λαογραφικό Μουσείο, Πιάνα

Φτάνοντας στο πατρικό σπίτι του Κολοκοτρώνη στο Λιμποβίσι:

Μέσα στο κατάφυτο από έλατα δάσος του Μαινάλου, ξεπροβάλει η ιστορική πατρική οικία του Γέροντα του Μοριά. Στο ακατοίκητο πλέον χωριό Λιμποβίσι, βρίσκεται ανακαινισμένο το σπίτι από όπου έζησαν δώδεκα γενεές της οικογένειας του Κολοκοτρώνη. Το σπίτι λειτουργεί ως μουσείο. Αρχιτεκτονικά η οικία ακολουθεί τον παραδοσιακό πετρόκτιστο τρόπο κτισίματος, ενώ εσωτερικά, περιβάλλεται από αντικείμενα και κειμήλια, πορτραίτα και ενδυμασίες της οικογένειας Κολοκοτρώνη, όπως χαρακτηριστικά και αξιοπρόσεκτα βρίσκεται η σημαία του Γέροντα. Την ώρα της επίσκεψης στο μουσείο, συναισθήματα υπερηφάνειας για τον ήρωα κατακλύζουν τον επισκέπτη, ενώ θωρώντας το μνημείο του και εκείνον να σε κοιτάζει, νοιώθεις ελεύθερος και γεμάτος ευγνωμοσύνη, ταπεινά τον ευχαριστείς... Στον χώρο του μουσείου, η λαϊκή παράδοση θαυμάζει τον ήρωα της.

σπίτι Κολοκοτρώνη, Λιμποβίσι

Μνήμες από το παρελθόν, βιώματα που σιγοτρώνε την ανθρώπινη ψυχή:

Η Φοφιολένη έμεινε μόνη, με δύο μικρά παιδιά και μ' ένα στην κοιλιά, όταν πήρανε τον άντρα της στον πόλεμο! Βασανίστηκε πολύ εκείνο το καλοκαίρι για να μαζέψει τα γενήματα και να τρυγήσει τ' άμπέλι... Έτσι μια μέρα που φάνηκε αποβραδίς ότι θα ήταν καλή, αποφάσισε να πάρει το ζω της και να πάει στο λόγγο. Ξύπνησε πριν το χάραμα, έριξε δύο χούφτες κρύο νερό στο πρόσωπο της, έσιαξε τις πλεξούδες της κι έδεσε στο κεφάλι της μια μαύρη μπαρέζα... Φέτος ήταν χρονιά του βελανιού. Όλα τα πουρνάρια ήσαν φορτωμένα. Σ' ένα ξέφωτο, βρήκε ένα χαμηλό πρίνο, πέταξε κάτω τα σακιά και την τέμπλα, κρέμασε σ' ένα τσιουγκάνι τον τορβά κι έκανε πέρα το γαιδούρι για να βοσκήσει. Η ίδια κάθισε στο προσήλιο λίγο και να ξεκουραστεί. Δεν είχε καιρό όμως για χάσιμο. Σηκώθηκε, ράβδισε με την τέμπλα το δέντρο κι άρχισε να μαζεύει βιαστικά το βελάνι και να το βάζει στα σακκιά... 

Καθώς είχε φτάσει η κοιλιά στο στόμα, κουραζόταν σκύβοντας και κάθε τόσο καλοκαθόταν ή σταμάταγε για λίγο, να πάρει ανάσα. Κι εκεί κοντά στο μεσημέρι, που κόντευε ν' αποσώσει το φόρτωμα, της ήρθαν οι πόνοι της γέννας. Ζάρωσε κοντά στον κορμό του πρίνου, που 'χε ακουμπήσει τα σακκιά με το βελάνι και γέννησε. Πήρε το παιδί στα χέρια της, τ' αφαλόκοψε και καθώς είδε πως ήταν αγόρι, αναγάλιασε η ψυχή της. Το τύλιξε στο απομέσα της μπόλκας της που είχε αστάρι από μαλακό πανί και το πήρε απαλά στην αγκαλιά της. Σούρθηκε σιγά σιγά και στριμώχτηκε κοντά στα σακκιά, για να προφυλαχτεί από τον αέρα και να συγιριστεί.  Μόλις συνήλθε καλά και συμαζώχτηκε, φόρτωσε τα σακκιά στο γαιδούρι, πήρε το νεογέννητο στην αγκαλιά της και ξεκίνησε για το χωριό... - Απόσπασμα από Αρκαδικά Ηθογραφήματα: τόμος Α' (Θ) Ημερολογιωτών Αρκαδικών 1981 - 1982.

Αρκαδοπούλα
του παλαιού καιρού

Συνεχίζεται στο επόμενο μέρος το αφιέρωμα.

Επόμενο μέρος: Λαογραφικά Μουσεία της Αρκαδίας - Ε' Μέρος