ΑΡΧΑΙΕΣ ΑΠΟΙΚΙΕΣ ΤΩΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΩΝ - Γ' ΜΕΡΟΣ

Κείμενο Νίκος Αϊβαλής, έρευνα Ελπίδα Ζωγραφίδου

Στο τρίτο και τελευταίο μέρος του αφιερώματος στις αποικίες των Πελοποννησίων θα ταξιδέψουμε ξανά σε διάφορα μέρη της Μεσογείου, εκεί όπου ίδρυσαν πόλεις Πελοποννήσιοι. Ελληνικά φύλα όπως οι πανίσχυροι Μυκηναίοι, Πελασγοί, Αρκάδες, Αχαιοί, Δωριείς αλλά και Ίωνες κατοικούσαν από τα πανάρχαια χρόνια. Εκεί αναπτύχθηκαν πανίσχυρες πόλεις όπως η Σπάρτη, το Άργος και η Κόρινθος. Ως άλλοι αργοναύτες, επιβιβαζόμαστε στα καράβια μαζί με τους θαρραλέους προγόνους μας, ώστε να γνωρίσουμε μέρη μακρινά στα οποία αυτοί ταξίδεψαν. Μπορείτε να δείτε τα δύο προηγούμενα αφιερώματα: Αρχαίες αποικίες των Πελοποννησίων και Αρχαίες αποικίες των Πελοποννησίων Β' Μέρος

Ξεκινώντας, πόσοι άραγε θα μπορούσαν να φανταστούν πως μια από της μεγαλύτερες και μακροβιότερες αυτοκρατορίες που είδε ο κόσμος, συγκεκριμένα η Ρωμαϊκή, θα μπορούσε να έχει ρίζες Ελληνικές και πιο συγκεκριμένα Αρκαδικές; Θα χρειαστεί να ταξιδέψουμε πολύ πίσω στον χρόνο ώστε να βρούμε τις ρίζες αυτές. Σύμφωνα με τους θρύλους, την Ελληνική μυθολογία αλλά και την Ρωμαϊκή, ο πρώτος οικιστής της Ρώμης ήταν ο Εύανδρος από την Αρκαδία. Αρκετά χρόνια πριν ξεσπάσει ο Τρωικός πόλεμος, όπως οι ίδιοι οι Ρωμαίοι εξιστορούν, ο Εύανδρος από το Παλλάντιο της Αρκαδίας, κοντά στην σημερινή Τρίπολη, ταξίδεψε στην Ρώμη όπου και εγκαταστάθηκε στον Παλατίνο λόφο, τον πιο κεντρικό λόφο της Ρώμης. Σύμφωνα με την Ελληνική αλλά και την Ρωμαϊκή μυθολογία, ο Εύανδρος ήταν γιος του Ερμή και της Θέτιδας, η οποία ήταν Νηρηίδα. Αυτός εισήγαγε την Ελληνική λατρεία των θεών στην Ρώμη, καθώς και νόμους, ενώ επινόησε το Λατινικό αλφάβητο, γι' αυτό και ύστερα από τον θάνατο του, λατρεύτηκε σαν θεός. Οι Ρωμαίοι έστησαν βωμό προς τιμή του στον λόφο του Αβεντίνου, ενώ έστησαν βωμό και για την μητέρα του, τη νύμφη Θέτιδα, την οποία μετονόμασαν σε Καρμέντα. Ο πάνσοφος Εύανδρος, σύμφωνα με τον Βιργίλιο στην Αινειάδα, έφυγε από την Αρκαδία και έφτασε στην Ρώμη, στην αριστερή όχθη του Τίβερη ποταμού. Το σπουδαίο είναι πως εκεί βρήκε Αρκάδες, απόγονους του Οινώτρου, ο οποίος ήταν γιος του Λυκάονα. Ο Οίνωτρος, έφυγε από την Αρκαδία με προορισμό την Ιταλία. Εκεί ίδρυσε αποικίες και πόλεις, από την περιοχή της Απουλίας, μέχρι την Καλαβρία και από εκεί μέχρι το Λάτιο. Γι' αυτό τον λόγο, σύμφωνα με τους ιστορικούς Κάτωνα και Μάρκο Τερέντιο Ρεατίνο Ουάριο, οι Σαβίνοι, αρχαίοι κάτοικοι της Ιταλίας, ήταν απόγονοι των Αρκάδων του Οινώτρου. Έτσι λοιπόν και ο Εύανδρος συνάντησε τους απόγονους αυτών των Αρκάδων, οι οποίοι είχαν βασιλιά τον Φαύνο, ο οποίος τον υποδέχτηκε και του επέτρεψε να εγκατασταθεί σε έναν από τους λόφους της περιοχής. Ο Εύανδρος ίδρυσε έναν οικισμό και έδωσε το όνομα της πατρίδας του, Παλλάντιον και έτσι ο λόφος όλος πήρε αυτή την ονομασία με την οποία είναι γνωστός ακόμα και σήμερα ως Παλατίνος λόφος. Βασίλεψε ειρηνικά και συνέβαλε στον εκπολιτισμό των ντόπιων με την εισαγωγή της γραφής και της μουσικής. Οι Ρωμαίοι αναγνώριζαν το Αρκαδικό Παλλάντιο ως μητρόπολη της Ρώμης, ενώ τίμησαν και θεοποίησαν τον Εύανδρο. Πολλούς αιώνες μετά, όταν η Ελλάδα ήταν υπό Ρωμαϊκή κυριαρχία, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Τίτος Φούλβος Αίλιος Αδριανός Αντωνίνος (Αντωνίνος ο Ευσεβής), όταν επισκέφτηκε το Παλλάντιο της Αρκαδίας, το οποίο εκείνη την εποχή ήταν εγκαταλελειμμένο, αποφάσισε να το τιμήσει. Το εποίκισε και το ξαναέκτισε, ενώ ανακήρυξε την πόλη ανεξάρτητη και προνομιούχο, αναγνωρίζοντας πως εκεί ήταν οι πανάρχαιες ρίζες της Ρώμης.

Παλατίνος λόφος

Γόλγοι, επαρχία της Λάρνακας, Κύπρος, στην σημερινή περιοχή της Αθηένου. Η πόλη ιδρύθηκε από τον Γόλγο, ο οποίος καταγόταν από την Σικυώνα της Αχαΐας. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Γόλγος ήταν γιος της Αφροδίτης και του Άδωνη, γι' αυτό η πόλη τιμούσε ιδιαίτερα την θεά Αφροδίτη.

η περιοχή της Αθηένου

Απολλωνία, σημερινή νοτιοδυτική Αλβανία, κοντά στο χωριό Πόγιαν. Αποικία των Κορίνθιων, οι οποίοι ίδρυσαν την πόλη περίπου τον 6ο αιώνα π.Χ. Ο Στράβων χαρακτηρίζει την πόλη ως ευνομωτάτη. Το 312 π.Χ. οι Απολλωνιάτες απέκρουσαν την στρατιά του Κάσσανδρου του Μακεδόνα, ενώ αργότερα συμμάχησαν με τον βασιλιά της Ηπείρου, Πύρρο.

Απολλωνία, αρχαίος ναός

Μπρίντιζι ή Μπρίντεζι, νότιος Ιταλία, περιοχή Απουλία, λιμάνι στην Αδριατική θάλασσα. Η πόλη ιδρύθηκε από Μυκηναίους και Αργείους, με την ονομασία Βρεντέσιον. Νότια της παλιάς πόλης του Μπρίντιζι, στη νεκρόπολη του Τορ Πιζάνα, έχουν βρεθεί Κορινθιακά πιθάρια του 7ου αιώνα π.Χ. κάτι που δείχνει πως οι κάτοικοι της πόλης διατηρούσαν έντονες εμπορικές σχέσεις με τους Έλληνες στην απέναντι πλευρά της Αδριατικής. Στις μέρες μας το Μπρίντιζι είναι από τα καλύτερα φυσικά λιμάνια στη Μεσόγειο και αποτελεί εμπορικό κέντρο.

Μπρίντιζι

Άσπενδος, Μικρά Ασία, στην περιοχή της Παμφυλίας, κοντά στην σημερινή πόλη Αττάλεια της Τουρκίας. Η πόλη ιδρύθηκε περίπου το 1.000 π.Χ. από Αργείους, οι οποίοι έφυγαν από το Άργος ώστε να ιδρύσουν νέες πόλεις και να επεκτείνουν το εμπόριο τους. Η Άσπενδος ήταν κοντά στον ποταμό Ευρυμέδοντα, ο οποίος ήταν πλωτός. Κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. η πόλη αποτελούσε σημαντικότατο κέντρο εμπορίου στη περιοχή, με μεγάλες εξαγωγές γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Το αρχαίο θέατρο της Ασπένδου, είναι ένα από τα καλύτερα διατηρημένα αρχαία Ελληνικά θέατρα στον κόσμο. Κτίστηκε από τον Έλληνα αρχιτέκτονα Ζήνωνα το 155 μ.Χ. και έχει χωρητικότητα 7.000 άτομα.

Άσπενδος, αρχαίο θέατρο

Ποσειδωνία, νότιος Ιταλία, περιοχή της Καμπανίας, νοτιοανατολικά της Νάπολης, στην σημερινή επαρχία του Σαλερνό. Η πόλη ιδρύθηκε τον 7ο αιώνα π.Χ. από Αχαιούς με καταγωγή από την Ελίκη της Αχαΐας. Μητρόπολη ήταν η πόλη Σύβαρις, επίσης αποικία των Αχαιών. Η πόλη είχε ταχεία ανάπτυξη, με δρόμους, ναούς και μεγάλη εμπορική δραστηριότητα. Υπήρχαν τρεις μεγάλοι ναοί δωρικού ρυθμού, οι οποίοι ήταν αφιερωμένοι στην Ήρα και στην Αθηνά. Ο ναός της Ήρας είναι ο παλαιότερος, περίπου του 6ου αιώνα π.Χ. Κοντά στον πρώτο ναό υπάρχει και ένας δεύτερος ναός, επίσης αφιερωμένος στην Ήρα, κτισμένος τον 5ο αιώνα π.Χ. ο οποίος πιστεύεται πως μπορεί να ήταν αφιερωμένος και στον Ποσειδώνα. Στο υψηλότερο σημείο της πόλης βρίσκεται ο ναός της Αθηνάς, χτισμένος τον 5ο αιώνα π.Χ.

Ποσειδωνία, ο δεύτερος ναός της Ήρας του 5ου αιώνα π.Χ.

Έλτσε, κοινότητα της Βαλένθια, Ισπανία. Η αρχαία ονομασία της πόλης ήταν Ελίκη, καθώς η πόλη ιδρύθηκε περίπου το 600 π.Χ. από Αχαιούς, οι οποίοι πήγαν εκεί από την Ελίκη της Αχαΐας και έδωσαν στην πόλη το όνομα της γενέτειρας τους. Η πόλη χάρη στο εμπόριο, γνώρισε μεγάλη ακμή, έως ότου ο Καρχηδόνιος στρατηγός Αννίβας κατά τον Β' Καρχηδονιακό πόλεμο, κατέστρεψε την πόλη. Όταν όμως οι Ρωμαίοι κυριάρχησαν στην Ισπανία, ξανά έκτισαν την πόλη. Αξιοθαύμαστο είναι πως και στις μέρες μας οι κάτοικοι του Έλτσε, ενθυμούμενοι την Ελληνική τους καταγωγή, εορτάζουν την Ελληνική Εβδομάδα, όπου διοργανώνονται παρελάσεις οπλιτών, απαγγελίες ραψωδιών, γίνονται παραστάσεις σε θέατρα, καθώς και χοροί. Οι ίδιοι οι κάτοικοι αυτοαποκαλούνται Έλληνες κάτοικοι (pobladores Griegos). Από την Ελληνική περίοδο σώζεται η περίφημη Κυρία της Ελίκης μια σκαλιστή προτομή γυναίκας, του 4ου αιώνα π.Χ. η οποία εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μαδρίτης.

Κυρία της Ελίκης - Αρχαιολογικό Μουσείο
Μαδρίτης

Κάπου εδώ το τρίτο και τελευταίο αφιέρωμα μας στις αρχαίες αποικίες των Πελοποννησίων, φθάνει στο τέλος του. Υπάρχουν αμέτρητες πόλεις που συνδέονται με την Ελλάδα και την Πελοπόννησο, οι οποίες σίγουρα δεν χωράνε σε ένα αφιέρωμα. Ελπίζουμε να ταξιδέψατε μαζί μας στον χρόνο, εκεί όπου μαζί με τους Έλληνες θαλασσοπόρους, γνωρίσαμε μακρινά μέρη.