ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ

Κείμενο Νίκος Αϊβαλής, έρευνα Ελπίδα Ζωγραφίδου

Πελοπόννησος, ο τόπος των μύθων, ο τόπος της ασταμάτητης ιστορίας από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι σήμερα, ο τόπος που αποτελεί την καρδιά της Ελλάδος, ο τόπος που γέννησε ήρωες και ηρωίδες, ημίθεους και σοφούς, ο τόπος που γεννήθηκαν υπερδυνάμεις όπως οι Μυκήνες, ο τόπος που συνέβαλε τα μέγιστα σε όλους τους αγώνες του Ελληνισμού. Όμως δεν είναι ένας τόπος μόνο με ατελείωτη ιστορία, αλλά και ένας τόπος με ατελείωτη ομορφιά καθώς γραφικά χωριά, ορεινοί χειμερινοί προορισμοί, παραλίες και παραθαλάσσιοι παράδεισοι, δάση και όρη, καταρράκτες, σπήλαια και πολλά άλλα συνθέτουν την εικόνα, μαζί με αρχαιολογικούς χώρους, ιστορικά μνημεία, βυζαντινές εκκλησίες και κάστρα, καθώς και πολλά άλλα. Τι είναι τελικά η Πελοπόννησος;

Πελοπόννησος

Όπως λέει και η σελίδας μας, η Πελοπόννησος είναι σαν ένα περήφανο και λαμπρό αστέρι στον καταγάλανο ουρανό της Ελλάδος (εξ ου και η ονομασία της σελίδας μας Εν Άστρον). Θα προσπαθήσουμε να δούμε πανοραμικά την Πελοπόννησο από ιστορική, πολιτιστική, μυθολογική αλλά και φυσιολατρική άποψη. Η Πελοπόννησος είναι ένα τεράστιο κομμάτι γης, το νοτιότερο της ηπειρωτικής Ελλάδος, το οποίο ενώνεται με την υπόλοιπη Ελλάδα μόνο από τον Ισθμό της Κορίνθου και την γέφυρα Ρίου Αντιρρίου στην Πάτρα. Αποτελεί χερσόνησο και ένα από τα εννέα γεωγραφικά διαμερίσματα της Ελλάδος. Η έκταση της Πελοποννήσου είναι περίπου 21.439 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ ο συνολικός πληθυσμός της ανέρχεται περίπου στους 1.086.935 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Σε αυτό το κομμάτι γης, υπάρχουν επτά νομοί: κεντρικά νομός Αρκαδίας με πρωτεύουσα την Τρίπολη, βορειοδυτικά νομός Αχαΐας με πρωτεύουσα την Πάτρα, βορειοανατολικά νομός Κορινθίας με πρωτεύουσα την Κόρινθο, δυτικά νομός Ηλείας με πρωτεύουσα τον Πύργο, ανατολικά νομός Αργολίδας με πρωτεύουσα το Ναύπλιο, νοτιοδυτικά νομός Μεσσηνίας με πρωτεύουσα την Καλαμάτα και τέλος, νοτιοανατολικά νομός Λακωνίας με πρωτεύουσα την Σπάρτη.

χάρτης Ελλάδος

Η Πελοπόννησος βρέχεται δυτικά από το Ιόνιο πέλαγος, ανατολικά από το Αιγαίο πέλαγος (Μυρτώο και Αργολικός κόλπος), βόρια από τον Κορινθιακό κόλπο και τον Πατραϊκό κόλπο, ενώ νότια βλέπει ανοιχτή την Μεσόγειο θάλασσα. Τα σημαντικότερα ακρωτήρια είναι: του Μαλέα στην Επίδαυρο Λιμηράς Λακωνίας, του Ακρίτα Πυλίας στην Μεσσηνία, του Σκύλλαιου στις Αδέρες Αργολίδας, του Ρίου στην Πάτρα Αχαΐας και του Ταινάρου στην Μάνη Λακωνίας, το οποίο και αποτελεί το νοτιότερο κομμάτι της ηπειρωτικής Ελλάδος αλλά και της Βαλκανικής χερσονήσου. Το μεγαλύτερο βουνό της Πελοποννήσου είναι ο ξακουστός Ταΰγετος, με υψόμετρο 2.407 μέτρα, ο οποίος ξεκινάει από Αρκαδία και χωρίζει στην μέση την Μεσσηνία και την Λακωνία. Άλλα μεγάλα βουνά είναι: το Παναχαϊκό όρος, το οποίο βρίσκεται νοτιοδυτικά της Πάτρας με υψόμετρο 1.926 μέτρα, νότια του Παναχαϊκού το όρος του Ερύμανθου, το οποίο έχει υψόμετρο 2.224 μέτρα, το Αφροδίσιο όρος μεταξύ Αχαΐας και Αρκαδίας, με υψόμετρο 1.456 μέτρα, το πανάρχαιο Λύκαιο όρος μεταξύ Αρκαδίας και Μεσσηνίας, με υψόμετρο 1.419 μέτρα, τα Αροάνια όρη μεταξύ Αχαΐας και Κορινθίας με υψόμετρο 2.355 μέτρα, η Ζήρεια στην Κορινθία, η οποία αποτελεί το δεύτερο πιο ψηλό όρος της Πελοποννήσου, με υψόμετρο 2.376 μέτρα, το Μαίναλο στην Αρκαδία με υψόμετρο 1.981 μέτρα υψόμετρο, ο Ολίγυρτος μεταξύ Αργολίδας και Αρκαδίας με υψόμετρο 1.935 μέτρα και ο Πάρνωνας μεταξύ Αρκαδίας και Λακωνίας με υψόμετρο 1.936 μέτρα.

Ταΰγετος, το ψηλότερο όρος της Πελοποννήσου

Οι κύριες πεδιάδες της Πελοποννήσου είναι οι εξής: η πεδιάδα της Ηλείας, η πεδιάδα της Μεσσηνίας, η πεδιάδα της Αργολίδας και η πεδιάδα του Έλους στην Λακωνία. Τα μεγαλύτερα οροπέδια είναι αυτά της Μαντινείας, της Αλέας και της Τεγέας στην Αρκαδία, καθώς και του Φενεού και της Στυμφαλίας στην Κορινθία. Η Πελοπόννησος μπορεί να είναι ευτυχής γιατί έχει πολύ νερό στα σπλάχνα της, παρ' όλα αυτά έχει λίγα μεγάλα ποτάμια. Το μεγαλύτερο ποτάμι της Πελοποννήσου είναι ο ξακουστός Αλφειός ποταμός, ο οποίος ξεκινάει από την Μεγαλόπολη της Αρκαδίας και καταλήγει στον κόλπο της Κυπαρισσίας, στην Ηλεία, κάνοντας μια πορεία 110 χιλιομέτρων. Δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός είναι ο μυθικός Ευρώτας, ο οποίος ξεκινάει από την Μεγαλόπολη και αυτός και καταλήγει στον Λακωνικό κόλπο, μετά από μια πορεία 82 χιλιομέτρων. Ο Γλαύκος ποταμός, ξεκινάει από το Παναχαϊκό όρος, ώστε μετά από μια πορεία 26 χιλιομέτρων, να καταλήξει στον Πατραϊκό κόλπο. Ο Πηνειός, πηγάζει από το όρος του Ερύμανθου, ώστε μετά από μια πορεία 80 χιλιομέτρων, να καταλήξει στο Ιόνιο πέλαγος, μέσω της Ηλείας. Επίσης έχουμε και την Νέδα, ένα από τα ελάχιστα ποτάμια στην Ελλάδα με θηλυκό όνομα. Η Νέδα ξεκινάει από το Λύκαιο στην Αρκαδία, ώστε μετά από μια πορεία 32 χιλιομέτρων να καταλήξει στον κόλπο της Κυπαρισσίας, μεταξύ Ηλείας και Μεσσηνίας.

Αλφειός, το μεγαλύτερο ποτάμι της Πελοποννήσου

Παρ' ότι η Πελοπόννησος μοιάζει από μόνη της με νησί, έχει η ίδια δικά της νησιά, μερικά από τα οποία είναι μοναδικής ομορφιάς, όπως η Σαπιέντζα, ένα νησί νοτιοδυτικά της Μεσσηνίας, το οποίο έχει σχήμα καρδίας, μοναδικής φυσικής ομορφιάς, ενώ έχει ανακηρυχθεί Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης, καθώς παράλληλα προστατεύεται και από το Natura 2000. Ανατολικότερα υπάρχει ένα νησί, το οποίο δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα εξωτικά μέρη και τις τροπικές τους παραλίες. Ένα νησί που για πολλούς, ίσως έχει τις καλύτερες παραλίες στην Ελλάδα. Μιλάμε φυσικά για την Ελαφόνησο, η οποία βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της Λακωνίας. Η Ελαφόνησος διαθέτει δυο από τις πιο διάσημες παραλίες της Ελλάδος, αυτές του Σίμου και του Σαρακήνικου. Θεωρούνται μάλιστα, η ωραιότερη δίδυμη παραλία της Ευρώπης. Υπάρχει ένα ακόμα νησί, το οποίο μπορεί να ανήκει στα Επτάνησα και διοικητικά στην Αττική, όμως γεωγραφικά ανήκει στην Πελοπόννησο. Μιλάμε για τα πανέμορφα Κύθηρα, τα οποία βρίσκονται νότια της Ελαφονήσου και της Λακωνίας.

Σαπιέντζα, το νησί σε σχήμα καρδιάς

Το όνομα Πελοπόννησος προέρχεται από τον Πέλοπα, βασιλιά της Αχαΐας. Ένα άλλο όνομα της Πελοποννήσου, το Μεσαιωνικό της, είναι Μοριάς, το οποίο έχει ρίζα από το δέντρο μουριά, λόγο της εκτεταμένης καλλιέργειας του συγκεκριμένου δέντρου. Στα βάθη της αρχαιότητας, κατά τον Όμηρο, ονομαζόταν Άργος, ενώ ακόμα πιο πίσω στον χρόνο, ονομαζόταν Πελασγία, λόγο των Πελασγών, οι οποίοι ήταν πρόγονοι των Αρκάδων, κάτι που μας το μαρτυρά ο Παυσανίας, καθώς ο Πελασγός, βασιλιάς της Αρκαδίας και του Άργους, είχε γιο τον Λυκάων, ο οποίος στην συνέχεια είχε γιο τον Αρκάδα. Τα αρχαία Ελληνικά φύλα που κατοικούσαν στον τόπο αυτό, ήταν οι πανάρχαιοι Πελασγοί, οι Μυκηναίοι, οι οποίοι αποτελούσαν μια από τις μεγαλύτερες δυνάμεις της Μεσογείου, οι Αχαιοί, οι Δωριείς, οι Ίωνες, καθώς και οι Λέλεγες, οι οποίοι σύμφωνα με τον Παυσανία, ήταν οι πρόγονοι των Λακεδαιμονίων και των Μεσσηνίων, καθώς ο Λέλεγας, είχε γιο τον Ευρώτα, ο οποίος είχε κόρη την Σπάρτη, η οποία παντρεύτηκε τον Λακεδαίμονα, γιο του Δία και της Ταϋγέτης. Έχουμε ευρήματα που αποδεικνύουν πως η Πελοπόννησος κατοικούταν τουλάχιστον από τα προϊστορικά χρόνια, ενώ κατά τον Παυσανία στο έργο του Αρκαδικά, στην Πελοπόννησο υπήρξε η αρχαιότερη πόλη του κόσμου, η Λυκόσουρα στην Αρκαδία, η οποία όπως μας αναφέρει, ήταν η αρχαιότερη πόλη απ' όλες τις πόλεις που υπήρξαν ποτέ πάνω σε ηπειρωτική ή νησιωτική γη, η πρώτη πόλη που είδε το φως του ήλιου και αποτέλεσε υπόδειγμα για την δημιουργία άλλων πόλεων. Χαρακτηριστικό της παλαιότητας των Αρκάδων είναι, το γεγονός πως τους είχαν δώσει το προσωνύμιο "προσέληνοι", δηλαδή πως είναι τόσο αρχαίοι, ώστε δεν υπήρχε καν σελήνη όταν αυτοί υπήρχαν ως αυτόχθονες της Πελοποννήσου.

Λυκόσουρα, η αρχαιότερη πόλη του κόσμου

Ένας από τους μεγαλύτερους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στην Πελοπόννησο, ήταν αυτός των Μυκηναίων, οι οποίοι κατάγονταν από τις Μυκήνες, λίγο έξω από το Άργος. Ξακουστοί από τον Όμηρο, για την εκστρατεία τους στην Τροία. Αποτέλεσαν μια κυρίαρχη δύναμη στην χώρο, η οποία είχε καταφέρει να συγκεντρώσει όλα τα Ελληνικά βασίλεια υπό την σκέπη της. Ξακουστοί έμποροι και θαλασσοπόροι, βρίσκουμε Μυκηναϊκά ευρήματα απ' άκρη σ' άκρη της Μεσογείου και των Βαλκανίων. Όμως η Πελοπόννησος και στην συνέχεια ανέδειξε τεράστιες δυνάμεις. Η ξακουστή Σπάρτη, σπίτι των πιο διάσημων πολεμιστών του κόσμου, των Σπαρτιατών. Μια πόλη που γέννησε ξακουστούς ήρωες και ηρωίδες, όπως ο Λεωνίδας, ο Ευρυβιάδης, ο Αγησίλαος, ο Βρασίδας, ο Λύσανδρος, η Γοργώ, η Κυνίσκα, ενώ από εδώ καταγόταν η ωραία Ελένη, καθώς και οι Διόσκουροι Κάστωρ και Πολυδεύκης. Αποτέλεσε υπερδύναμη της εποχής της, παίρνοντας μέρος σχεδόν σε όλους τους πολέμους των Ελλήνων, στην εκστρατεία κατά της Τροίας, στις Θερμοπύλες, στην ναυμαχία της Σαλαμίνας, στις Πλαταιές και αναρίθμητες άλλες μάχες που έκαναν τους Σπαρτιάτες φόβο και τρόμο για τους εχθρούς τους. Όμως η Σπάρτη δεν ήταν μόνο ένα πολεμικό στρατόπεδο όπως λανθασμένα πολλοί θέλουν να μας παρουσιάσουν και σίγουρα δεν πετούσαν τα παιδιά τους στον Καιάδα, τρανό παράδειγμα ο χωλός Αγησίλαος, ενώ σύγχρονες έρευνες αρχαιολόγων έχουν αποδείξει πως κάτι τέτοιο δεν γινόταν. Η Σπάρτη έβγαλε και σοφούς άνδρες καθώς και ποιητές, τρανό παράδειγμα ο Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, ένας από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας. Επίσης ο σπουδαίος Λυκούργος, ο πιο ξακουστός νομοθέτης, του οποίου έργο ήταν η μετέπειτα ξακουστή Σπάρτη. Ο Τυρταίος, ο μεγάλος ποιητής των Σπαρτιατών, καθώς και πολλοί άλλοι άντρες αλλά και γυναίκες, έγραψαν χρυσές σελίδες στην Ελληνική ιστορία. Χαρακτηριστικό είναι πως οι Σπαρτιάτισσες, ήταν οι πιο ελεύθερες γυναίκες του αρχαίου Ελληνικού κόσμου, ενώ οι Σπαρτιάτες ήταν ξακουστοί για την λιτότητα και την απλότητα τους.

αρχαία Σπάρτη

Άλλη ξακουστή δύναμη ήταν το Άργος. Το Άργος είναι μια από τις πιο αρχαίες πόλεις του κόσμου, η οποία συνεχίζει να υπάρχει μέχρι σήμερα αδιάκοπα. Χαρακτηριστική είναι η παντοδυναμία του Άργους στα Ομηρικά χρόνια, τόσο ώστε όλοι οι Πελοποννήσιοι να ονομάζονται Αργείοι, ενώ ακόμα πιο χαρακτηριστικό είναι πως οι Μακεδόνες κατάγονται από το Άργος, με πιο γνωστή την Δυναστεία των Αργεαδών, με πιο ξακουστό απόγονο αυτών, τον ίδιο τον Μέγα Αλέξανδρο. Επίσης από εδώ καταγόταν ο πιο διάσημος ημίθεος όλων των εποχών, ο Ηρακλής, γιος του Δία και της Αλκμήνης η οποία πήγε στην Θήβα από το Άργος, εγγονή του άλλου ξακουστού ήρωα, Περσέα, ο οποίος ήταν επίσης γιος του Δία, με μητέρα την Δανάη, κόρη του Ακρίσιου, βασιλιά του Άργους. Εκεί κοντά, στις Μυκήνες, τις οποίες ίδρυσε ο Περσέας, κατάγονταν ο Αγαμέμνονας και ο Μενέλαος. Όμως και στους μετέπειτα αιώνες το Άργος παρέμεινε μια από τις μεγαλύτερες δυνάμεις του Ελληνικού χώρου.

Μυκήνες, η πύλη των λεόντων και τα κυκλώπεια τείχη

Αρχαία Κόρινθος, μια πόλη τόσο κοσμοπολίτικη και πανίσχυρη, που έφτασε να είναι από τα μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα του αρχαίου κόσμου, ενώ έγινε και μια από τις πλουσιότερες πόλεις της Μεσογείου. Από τις ηγετικές δυνάμεις των Ελλήνων στους πολέμους κατά των Περσών και γενέτειρα του Περίανδρου του Κορίνθιου, ενός από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας. Από εκεί καταγόταν και ο μυθικός ήρωας Βελλεροφόντης, γιος του βασιλιά της Κορίνθου Γλαύκου και της Ευρυνόμης, κόρη του βασιλιά των Μεγάρων, Νίσου. Χαρακτηριστική η σπουδαιότητα της Κορίνθου και του σεβασμού που εξέπεμπε, ώστε όλα τα συμβούλια των Ελλήνων που είχαν πανελλήνια χροιά, λάμβαναν χώρα εκεί.

αρχαία Κόρινθος

Ελίκη, μια πανάρχαια και πανίσχυρη πόλη της Αχαΐας, μητρόπολη πολλών αποικιών στην Μεσόγειο. Η πόλη βρισκόταν κοντά στο Αίγιο και βυθίστηκε σε μια λιμνοθάλασσα. Το όνομα της το πήρε από την μυθική Ελίκη, κόρη του Σελινούντα, ο οποίος ήταν γιος του Ίωνα. Αποτέλεσε την μεγαλύτερη πόλη της Αχαΐας, ενώ πήρε μέρος στον Τρωικό πόλεμο, στο πλευρό του Αγαμέμνονα. Αποτέλεσε σημαντικό εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο της αρχαιότητας, καθώς έκοβε δικά της νομίσματα.

αρχαία Ελίκη

Τεγέα, μια από τις πιο ισχυρές πόλεις των Αρκάδων. Πανάρχαια πόλη, η οποία ιδρύθηκε από τον Τεγέα, γιο του Λυκάονα και εγγονό του Πελασγού. Ήταν έδρα των μυθικών βασιλιάδων της Αρκαδίας, όπως ήταν ο Αγαπήνορας, ο οποίος εκστράτευσε στην Τροία, ενώ μετά αποίκησε την Πάφο στην Κύπρο. Χαρακτηριστικό των Τεγεατών ήταν η γενναιότητα τους, πράγμα που έκανε ακόμα και τους Σπαρτιάτες να τους τιμήσουν γι' αυτό και παρ' ότι αρχικά βρισκόντουσαν σε πόλεμο οι δυο πόλεις, στην συνέχεια έγιναν πιστοί σύμμαχοι. Η πόλη είχε φτάσει να είναι πολύ ισχυρή και με μεγάλη ευημερία, καθώς έκοβε δικό της νόμισμα. Επίσης πήρε μέρος σε όλους τους αγώνες των Ελλήνων κατά των Περσών. Η Τεγέα γέννησε ξακουστούς ήρωες και ηρωίδες, όπως ο βασιλιάς Αγαπήνορας που προαναφέραμε, η ποιήτρια Ανύτη, ο τραγικός ποιητής Αρίσταρχος, ο φιλόσοφος Αντισθένης, ο ήρωας Αγκαίος ο οποίος είχε πάρει μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία, η πανέμορφη και ξακουστή δρομέας Αταλάντη, η πάνσοφη δάσκαλος του Σωκράτη, Διοτίμα, ενώ κατά την μυθολογία από εδώ καταγόταν και ο θεός Πάνας, ο τραγόμορφος θεός της φύσης.
. 

Τεγέα, ναός Αλέας Αθηνάς

Πύλος, η πανάρχαια πόλη της Μεσσηνίας, γενέτειρα του μυθικού Νέστωρα. Η Πύλος ήταν μια από τις πιο ισχυρές πόλεις των Μυκηναίων, με μεγάλη οικονομική και στρατιωτική δύναμη. Τόσο μεγάλη ήταν η δύναμη της, ώστε δεν είχε καν τείχη ώστε να προστατευθεί η πόλη κατά την Μυκηναϊκή κυριαρχία.

 

Πύλος, ανάκτορο του Νέστωρα

Φυσικά σε αυτή την ιστορική αναδρομή πως θα μπορούσε να λείπει ένας από τους σπουδαιότερους τόπους της Πελοποννήσου, της Ελλάδος αλλά και του κόσμου, η αρχαία Ολυμπία στην Ηλεία. Ένας τόπος αφιερωμένος στον Δία, έδρα των Ολυμπιακών Αγώνων, οι οποίοι από τα βάθη της αρχαιότητας, συνεχίζουν να υπάρχουν μέχρι και σήμερα, αποτελώντας το πιο σπουδαίο αθλητικό γεγονός στον κόσμο. Σύμφωνα με τον μύθο οι Ολυμπιακοί Αγώνες ξεκίνησαν από τον Ηρακλή προς τιμήν του Δία. Εκεί στην Ολυμπία υπήρχε και χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία, έργο του Φειδία, το οποίο ήταν ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου. Σε αυτό τον τόπο δοξάστηκαν άπειροι Έλληνες, καθώς αποτελούσε το σημαντικότερο γεγονός, σε τέτοιο βαθμό, ώστε κατά την διάρκεια των αγώνων σταματούσαν όλοι οι πόλεμοι.

αρχαία Ολυμπία

Η ιστορία όμως της Πελοποννήσου δεν τελειώνει στα αρχαία χρόνια. Ακόμα και επί Ρωμαϊκής κυριαρχίας, πολλές πόλεις συνέχισαν να ακμάζουν. Ακόμα και μετέπειτα, στα Βυζαντινά χρόνια, η Πελοπόννησος δοξάστηκε. Κάστρα κτιζόντουσαν απ' άκρη σ' άκρη, αποτελώντας σήμερα μνημεία μοναδικής ομορφιάς. Το κάστρο της Καρύταινας στην Αρκαδία, το κάστρο της Πάτρας, το κάστρο του Αράκλοβου στην Ηλεία, το πανέμορφο κάστρο της Μονεμβασιάς στην Λακωνία το οποίο κατοικείτε μέχρι σήμερα, το κάστρο του Μουχλίου στην Αρκαδία, το κάστρο του Μπεζενίκου επίσης στην Αρκαδία, το κάστρο του παράλιου Άστρους στην Κυνουρία, το κάστρο της Ωλένης στην Ηλεία και φυσικά η καστροπολιτεία του Μυστρά στην Λακωνία, η τελευταία μεγάλη πόλη του Βυζαντίου, όπου από εκεί έφυγε και ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, για να υπερασπιστεί την Κωνσταντινούπολη κατά των Οθωμανών. 

Μυστράς

Φυσικά εκκλησίες και μοναστήρια εκείνης της εποχής έχουν γράψει τη δική τους ιστορία στην Πελοπόννησο. Η Αγία Λαύρα στα Καλάβρυτα, η μονή Ασκητή στην Ηλεία, η Παναγία Κατακεκρυμμένη στην Αργολίδα, η μονή Βρονταμά στη Λακωνία, καθώς και ο ναός Επισκοπής στην Τεγέα. Ο κατάλογος είναι αχανής, αξίζει πραγματικά κανείς να ψάξει και να επισκεφτεί τις μονές και τις εκκλησίες της Πελοποννήσου, καθώς κάθε μια από αυτές αποτελεί μια ξεχωριστή ιστορία, ενώ η ομορφιά τους είναι απαράμιλλη, καθώς εκτός από πόλεις και χωριά, τις βρίσκουμε σκαρφαλωμένες σε βουνά, λαγκάδια, χαράδρες και ποτάμια. 

η ιστορική μονή Αγίας Λαύρας στα Καλάβρυτα

Όμως και στους μετέπειτα αιώνες η Πελοπόννησος έγραψε ιστορία. Τι να πρωτοπεί κανείς για το 1821, όταν οι Πελοποννήσιοι έδωσαν τον ύψιστο αγώνα ώστε να ελευθερώσουν την Ελλάδα από τους Τούρκους. Αναρίθμητες μάχες, μυθικοί ήρωες και ηρωίδες έδωσαν τα πάντα ώστε να είναι σήμερα η Ελλάδα ελεύθερη. Από τους ανίκητους Μανιάτες, μέχρι τους ξακουστούς ήρωες που γέννησε ο Μοριάς. Νικηταράς, Βιλαέτης, Νοταράς, Χρυσανθακόπουλοι, Γιατράκος, Σταϊκόπουλος, αλλά και γυναίκες όπως η Σάββαινα, η Κωνσταντίνα Ζαχαριά, τόσοι και τόσοι ήρωες και ηρωίδες που δεν φθάνει ένα αφιέρωμα να τους καταγράψει όλους και να εξυμνήσει τα κατορθώματα τους. Φυσικά πως θα έλειπε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, η ενσάρκωση του Αγώνα, ο θρυλικός Πελοποννήσιος στρατηγός που συνέβαλε τα μέγιστα ώστε να ελευθερωθεί η Ελλάδα. Όλη η Πελοπόννησος είχε γίνει ένα ατελείωτο πεδίο μαχών, με τους Έλληνες να πολεμούν για την ελευθερία της πατρίδας.

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο γέρος του Μοριά

Η ιστορία δεν σταματάει εκεί, Πελοποννήσιοι συνέβαλαν τα μέγιστα στην απελευθέρωση και της υπολοίπου Ελλάδος. Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος από τους Τούρκους, οι Μανιάτες βρέθηκαν να πολεμούν τους Βαυαρούς ώστε να μην πέσει η τύχη της νεοσύστατης Ελλάδος στα χέρια τους. Στην Κρήτη το 1866 πήγαν 1.800 Μανιάτες να βοηθήσουν στον αγώνα για ελευθερία, με 500 από αυτούς να ποτίζουν με το αίμα τους την Κρητική γη. Στα Ιωάννινα, το 1913, επίσης Μανιάτες βρέθηκαν εκεί να πολεμήσουν για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, με το ξακουστό 8ο σύνταγμα. Επίσης Μανιάτες εντάχθηκαν στον στρατό του μεγάλου ήρωα Παύλου Μελά ο οποίος αγωνίστηκε για να ελευθερώσει την Μακεδονία. Όμως και το 1940, στον αγώνα κατά των Ιταλών και των Γερμανών, η Μάνη έδωσε τα πάντα για την ελευθερία της πατρίδας, με μπροστάρη τον ξακουστό Κωνσταντίνο Δαβάκη, ο οποίος σαν λιοντάρι μαζί με το τάγμα του που απαρτιζόταν από πολλούς Λάκωνες, στα υψώματα της Πίνδου αντιμετώπισε την ελίτ του Ιταλικού στρατού, την 3η Μεραρχία Αλπινιστών Τζούλια, καταφέρνοντας να τους κατατροπώσει, κάτι που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην έκβαση του πολέμου υπέρ των Ελλήνων. Σπουδαία η ιστορία των Κορινθίων από το 6ο σύνταγμα πεζικού της Κορίνθου, στην πρώτη μάχη που δόθηκε με τους Ιταλούς το 1940 στην Αλβανία, συγκεκριμένα στην περιοχή Βουλιαράτες Αργυρόκαστρου, όταν κυριολεκτικά μια χούφτα Κορίνθιοι πεζικάριοι κατάφεραν να καταλάβουν το ύψωμα από τους αμυνόμενους Ιταλούς και να ανοίξουν τον δρόμο της αντεπίθεσης. Όμως και άλλοι Πελοποννήσιοι έδωσαν την ζωή τους για την ελευθερία της Ελλάδος. Στρατιώτες από το Άργος πολέμησαν σε όλους τους αγώνες από τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο το 1897, μέχρι την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, χάνοντας πάνω 7.000 άντρες σε όλους αυτούς τους πολέμους. Το ίδιο και η Αρκαδία με πάνω από 3.000 πεσόντες. Ακολούθως η Αχαΐα με πάνω από 2.500 πεσόντες. Το ίδιο και η Ηλεία με  πάνω από 2.000 πεσόντες. Η Κορινθία με πάνω από 1.000 πεσόντες. Η Λακωνία με πάνω από 3.000 πεσόντες και η Μεσσηνία με πάνω από 4.500 πεσόντες (πληροφορίες αριθμών πεσόντων από την διεύθυνση ιστορίας στρατού). Σε αυτές τις μάχες συμπεριλαμβάνονται ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897, ο Μακεδονικός Αγώνας από 1904 μέχρι 1908, οι Βαλκανικοί πόλεμοι από 1912 μέχρι 1913, ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος από 1914 μέχρι 1918, η Μικρασιατική εκστρατεία από 1919 μέχρι 1922, ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος από 1940 μέχρι 1941, η Εθνική Αντίσταση από 1941 μέχρι 1945 και η Τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974.

το κοιμητήριο των Ελλήνων στρατιωτών στους Βουλιαράτες
Αργυρόκαστρου, εκεί όπου διέπρεψαν οι Κορίνθιοι πεζικάριοι

Φθάνουμε κάπως έτσι στο σήμερα. Αφού περάσαμε μέσα από τα βάθη της ιστορίας, ήρθαμε μέχρι τις μέρες μας. Σήμερα η Πελοπόννησος αποτελεί ένα από τα πιο όμορφα σημεία της Ελλάδος. Από κοσμοπολίτικες πόλεις όπως η Πάτρα, η οποία είναι η μεγαλύτερη πόλη της Πελοποννήσου, η πανέμορφη Καλαμάτα που μπροστά της έχει μια από τις πιο όμορφες θάλασσες και το Ναύπλιο, η πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδος μετά την Επανάσταση του 1821, πανέμορφη και γραφική παραθαλάσσια πόλη, μέχρι τον Πύργο και την Κόρινθο, δυο πόλεις που έχουν κοντά τους θάλασσα και όμορφα μέρη, την Τρίπολη, η οποία βρίσκεται στην καρδιά της Πελοποννήσου, αλλά και την Σπάρτη, η οποία μπορεί να είναι μικρή, αλλά έχει πληθώρα αξιοθέατων. Παραδοσιακά και γραφικά χωριά, όπως η Βυτίνα, η Στεμνίτσα, η Δημητσάνα, η Ανδρίτσαινα, τα Καλάβρυτα, η Καρύταινα, η Καρδαμύλη, η Βάθεια, τα Τρίκαλα Κορινθίας, το Γεωργίτσι, ο Κοσμάς Αρκαδίας, τα Λαγκάδια και άπειρα άλλα χωριά περιμένουν να τα εξερευνήσουμε. Ιστορικές πόλεις όπως το Άργος, η πετρόχτιστη Αρεόπολη, η πανέμορφη Μονεμβασιά μέχρι παραθαλάσσιες πανέμορφες πόλεις όπως η Κορώνη, το Γύθειο, το Άστρος και το Λεωνίδιο, το Κατάκολο και άπειρες άλλες. Όλες οι πόλεις έχουν εστιατόρια, θέατρα, μουσεία, μαγαζιά, αγορές, πλατείες και κάθε τι που θα ήθελε να έχει μια πόλη, ενώ τα χωριά έχουν τα παραδοσιακά τους καφενεδάκια, τα ταβερνάκια τους και τις πλατείες τους. Κάθε νομός έχει και έναν ατελείωτο κατάλογο με πανέμορφες πόλεις και χωριά που σε περιμένουν.

Ναύπλιο

Η Πελοπόννησος αποτελεί προορισμό χειμώνα και καλοκαίρι. Η ορεινή Αρκαδία και η ορεινή Κορινθία κλέβουν την παράσταση τον χειμώνα. Χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως δεν έχει άπειρα πράγματα να δει και να κάνει κανείς στην υπόλοιπη Πελοπόννησο, καθώς ορεινά χωριά και πανέμορφα χειμερινά τοπία περιμένουν τους επισκέπτες. Το καλοκαίρι η Πελοπόννησος είναι πραγματικά ασυναγώνιστη. Όλη η Πελοποννησιακή ακτογραμμή διαθέτει παραλίες μοναδικής ομορφιάς που τις κάνουν πόλο έλξης τουριστών. 

Ελαφόνησος

Οι παραλίες της Ελαφονήσου που προαναφέραμε, Σίμος και Σαρακήνικο, η Φοινικούντα και η Βοϊδοκοιλιά στην Μεσσηνία, η παραλία Καλογριά στην Μάνη, το Μαυροβούνι και η Πλύτρα στην Λακωνία, η Ελαία στην Μεσσηνία, η Στούπα επίσης στην Μάνη, η Κουρούτα στην Ηλεία, η παραλία του Καϊάφα επίσης στην Ηλεία, η παραλία Φωκιανός στις πλαγιές του Πάρνωνα, η παραλία Πευκιάς στην Κορινθία, τα λουτρά ωραίας Ελένης επίσης στην Κορινθία, όπως και η παραλία Σκαλωσιάς, οι παραλίες Αρβανιτιά και Καραθώνας στην Αργολίδα και πολλές άλλες που είναι αδύνατον να καταγραφούν όλες σε ένα άρθρο. 

παραλία Βοϊδοκοιλιάς, Μεσσηνία

Φυσικά εορτές, πανηγύρια και εμποροπανήγυρεις δεν θα μπορούσαν να λείπουν από την Πελοπόννησο. Κάθε περιοχή έχει τις δικές της εορτές, είτε αυτό αφορά κάποιον πολιούχο Άγιο ή Αγία, είτε κάποιο τοπικό προϊόν, όπως π.χ. η γιορτή του Κάστανου στην Καστάνιτσα Αρκαδίας. Όμως και οι εμποροπανήγυρεις έχουν την δική τους αξία, όπως π.χ. η μεγάλη εμποροπανήγυρη της Τεγέας. Φυσικά ξακουστή στον κόσμο όλο είναι η Πάτρα, που κάθε χρόνο διοργανώνει τα μεγαλύτερα και πιο φαντασμαγορικά καρναβάλια στην Ελλάδα, αποτελώντας ατραξιόν για χιλιάδες επισκέπτες. Φυσικά οι παραδόσεις δεν λείπουν από την Πελοπόννησο, καθώς πάντα εορτάζονται οι Εθνικές εορτές με παραδοσιακές στολές, παραδοσιακή μουσική και παραδοσιακούς χορούς. Οι παραδοσιακοί χοροί της Πελοποννήσου είναι ο συρτός, ο τσάμικος, ο καλαματιανός και ο τσακώνικος. Αξίζει να σημειώσουμε πως ο περίφημος πολεμικός χορός των Ποντίων ο πυρρίχιος έχει καταγωγή από την Σπάρτη, καθώς τον χορεύαν οι πολεμιστές σαν είδος προετοιμασίας για μάχη.  

καρναβάλι Πάτρας

Οι φυσικές ομορφιές της Πελοποννήσου είναι αμέτρητες. Από απίστευτης ομορφιάς σπήλαια όπως αυτό του Διρού στην Μάνη, το σπήλαιο των Λιμνών στην Αχαΐα και το σπήλαιο Καψιά στην Αρκαδία, μέχρι πανέμορφα δάση όπως αυτό της Σκιρίτιδας στην Αρκαδία, της Στροφυλιάς στην Αχαΐα, της Φολόης στην Ηλεία, του Ξυλόκαστρου στην Κορινθία, της Βασιλικής στην Λακωνία, το ξακουστό κεδρόδασος του Πάρνωνα στην Αρκαδία καθώς και πολλά άλλα. Απίστευτα φαράγγια όπως αυτό του Λούσιου στην Αρκαδία, ενώ την παράσταση κλέβουν καταρράκτες, όπως αυτοί της πανέμορφης Νέδας στην Ηλεία και του Πολυλίμνιου στην Μεσσηνία. Πανέμορφα φυσικά τοπία, όπως το Διαβολογέφυρο στην Τροιζήνα, η λίμνη Τάκα στην Αρκαδία, μοναδικοί υδροβιότοποι, όπως αυτός του Μούστου στην Κυνουρία, η Στυμφαλία λίμνη στην Κορινθία, η λίμνη Βουλιαγμένης επίσης στην Κορινθία, η πανέμορφη λίμνη Δόξα, η λίμνη Τσιβλού στην Αχαΐα και άπειροι άλλοι πανέμορφοι προορισμοί. Φυσικά η Πελοπόννησος έχει πολλούς φυσικούς βιοτόπους, οι οποίοι προστατεύονται από Ευρωπαϊκούς φορείς, όπως π.χ. η λιμνοθάλασσα του Κοτυχίου στην Ηλεία.

καταρράκτες Νέδας, Ηλεία

Η χλωρίδα της Πελοποννήσου είναι πραγματικά ατελείωτη, με έναν τεράστιο κατάλογο από ενδημικά και μη φυτά, βότανα, αρωματικά φυτά, λουλούδια και άλλα, όπως το σπαθόχορτο, ο αγριοπανσές του Πάρνωνα, ίριδες, η κενταυριά του Πάρνωνα, η κενταυριά η Λακωνική και η Κορινθιακή, το Πελοποννησιακό κυκλάμινο, η ποτεντίλλα η Αρκαδική, καμπανούλες, η τουλίπα του Γουλιμή, η Μεσσηνιακή σκίλα, καλαμιές, νούφαρα και άλλα. Σχεδόν όλες οι πλαγιές της Πελοποννήσου ευωδιάζουν από τις μυρωδιές του θυμαριού, της ρίγανης και του φασκόμηλου. Στην βλάστηση συναντάμε κυρίως πεύκα, πλατάνια, έλατα, κυπαρίσσια, πουρνάρια, ιτιές και λεύκες. Όμως και η πανίδα της Πελοποννήσου είναι αντάξια της χλωρίδας. Στα θηλαστικά, ο πιο μεγαλόσωμος κάτοικος του Μοριά, είναι το αγριογούρουνο. Άλλα ζώα που συναντάμε είναι αλεπούδες, τσακάλια, βίδρες, ασβούς, κουνάβια, σκαντζόχοιρους και τρωκτικά. Η ερπετοπανίδα της Πελοποννήσου είναι επίσης πολύ σημαντική, με ενδημικά είδη όπως η πελοποννησιακή γουστέρα, ο οφιόμορος, η γραικόσαυρα και η μοραϊτόσαυρα, ενώ συναντάμε οχιές, σαπίτες, δεντρογαλιές, νερόφιδα, κρασπεδωτές χελώνες και ποταμοχελώνες. Στα αμφίβια συναντάμε φρύνους και βάτραχους. Στα έντομα βρίσκουμε μια πληθώρα ειδών, κάποια από τα οποία είναι ενδημικά, όπως η πεταλούδα Μενέλαος. Αξιοσημείωτη είναι και η ιχθυοπανίδα, καθώς σχεδόν σε όλους τους ποταμούς της Πελοποννήσου βρίσκουμε ενδημικά είδη ψαριών, όπως ο ζαχαριάς αλμυρής, ο λακωνικός πελασγός, ο στυμφαλικός πελασγός, η καιαδική μένιδα και η χρυσή μένιδα, ενώ άλλα είδη που συναντάμε είναι ποταμοκέφαλοι, ποταμοσαλιάρες, χέλια και πέστροφες. Η ορνιθοπανίδα της Πελοποννήσου είναι ένα σημαντικότατο κομμάτι, καθώς πολλά σημεία του Μοριά, αποτελούν στάση ξεκούρασης και καταφύγιο για πολλά μεταναστευτικά είδη πουλιών. Όμως και τα ενδημικά είδη είναι πάρα πολλά και σημαντικά, καθώς μέσα σε αυτά συναντάμε τον χρυσαετό, τον σπιζαετό, τον φιδαετό, τον καλαμόκιρκο, την γερακίνα, τον πετρίτη, καθώς και πολλά είδη κουκουβάγιας, ενώ δεν λείπουν τα υδρόβια πτηνά όπως πάπιες, φαλαρίδες, νερόκοτες, ερωδιοί και άλλα. Άλλοι κάτοικοι των δασών που βρίσκουμε είναι πετροπέρδικες, γαλαζοπαπαδίτσες, κίσσες, κοράκια και άλλα.

χρυσαετός, το μεγαλύτερο είδος
αετού στην Ελλάδα

Η Πελοπόννησος, έχει μια βάρια βιομηχανία παραγωγής αγαθών, με την οποία στηρίζει οικονομικά όλη την Ελλάδα, καθώς παράγει άριστης ποιότητας αγαθά. Οι ξακουστές παραγωγές σταφίδας που έκανε παλιά η Πάτρα, τα απίστευτα κρασιά της Νεμέας και τα Αγιωργίτικα, η μαυροδάφνη της Πάτρας, η απίστευτης ποιότητας τσαπέλες, σύκα, πατάτες, κρεμμύδια, ντομάτες, πορτοκάλια, οι ξακουστές μελιτζάνες Λεωνιδίου και φυσικά το καλύτερο λάδι του κόσμου και οι πιο ξακουστές ελιές, οι καλαμών, που βγαίνουν από την γη της Μεσσηνίας και της Λακωνίας. Το περίφημο μέλι Βυτίνας, το όποιο βγαίνει από τα έλατα και είναι το μόνο στον κόσμο που χωρίς καμία επεξεργασία έχει γεύση βανίλιας. Καπνός άριστης ποιότητας κυρίως από την Μεσσηνία, ενώ φυσικά πρωταγωνιστεί η Αρκαδία στην κτηνοτροφία με υπέροχα τυριά, κρέατα, γάλατα και άλλα. Ενώ ο Μοριάς έχει και πολύ δυνατή αλιεία, κυρίως στην Πάτρα, όπου υπάρχουν ιχθυοκαλλιέργειες. Φυσικά δεν λείπουν και άλλα αγαθά, όπως κάστανα, καρύδια, φρούτα και άλλα.

ελιές καλαμών

Με τόση μεγάλη πληθώρα αγαθών, άριστης ποιότητας, δεν γινόταν η Πελοπόννησος να μην έχει και μια πεντανόστιμη κουζίνα. Λαλάγκια Μάνης, οι υπέροχες παραδοσιακές τηγανίτες των Μανιατών. Σύγκλινο, παστό χοιρινό κρέας, ίσως στην πιο νόστιμη εκδοχή του. Μεσσηνιακή γαλατόπιτα, κάτι που θυμίζει χωριό. Καγιανάς με χοιρινό, όποιος πάει Μεσσηνία, επιβάλλεται να δοκιμάσει. Ανοιχτή Μανιάτικη τυρόπιτα, περιέχει όλα τα Μανιάτικα προϊόντα σε μια μπουκιά. Μεσσηνιακές δίπλες, ότι πιο λαχταριστό έχετε γευτεί. Ριγανάδα, η Πελοποννησιακή εκδοχή του ντάκου. Οι τσακώνικες μελιτζάνες με φέτα και βασιλικό από την Αρκαδία. Γκιόσα Αργολίδας, προβατίνα ψημένη για ώρες. Μπογάνα Αργολίδας, αρνάκι ή χοιρινό στον φούρνο. Αρνάκι με πορτοκάλι, από τα πιο νόστιμα πιάτα του Μοριά. Φυσικά δεν μπορεί να λείπει η ναυαρχίδα της Πελοποννησιακής κουζίνας, η παραδοσιακή γουρουνοπούλα, το αγαπημένο πιάτο όλης της Πελοποννήσου.

Πελοποννησιακή γουρουνοπούλα

Φυσικά τα αξιοθέατα της Πελοποννήσου είναι ατελείωτα. Το φρούριο του Παλαμιδίου και το Μπούρτζι στο Ναύπλιο, το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου στην Αργολίδα, οι αρχαίες Μυκήνες και η Τίρυνθα, ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα που αποτελεί τον Παρθενώνα της Πελοποννήσου στην Αρκαδία, η αρχαία Ολυμπία, δεκάδες αρχαιολογικά και λαογραφικά μουσεία σε όλη την Πελοπόννησο, καθώς και μονές, κάστρα και ιστορικά σπίτια, όπως αυτό του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στο Λιμποβίσι Αρκαδίας. 

αρχαίο θέατρο Επιδαύρου

Οι Πελοποννήσιοι είναι άνθρωποι προκομένοι, άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, όπως οι Λάκωνες ποιητές Ιωάννης Ρίτσος και ο Νικηφόρος Βρεττάκος, ο Αρκάς Δημήτρης Μητρόπουλος, διεθνούς φήμης μαέστρος, ο Κορίνθιος ποιητής και πεζογράφος Κώστας Καρυωτάκης, η Μεσσήνια ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη, ο Αρκάς ποιητής Τάσος Λειβαδίτης, καθώς και πολλοί άλλοι. Επίσης διακρίνονται στις επιστήμες και στον αθλητισμό, έχουν πολύ ισχυρές κοινότητες σε Αμερική, Καναδά και Αυστραλία, ενώ διαπρέπουν σε όλους τους τομείς. Στην Πελοπόννησο μπορείς να βρεις ανθρώπους αγνούς, τίμιους, γενναίους, φιλότιμους, φιλικούς και ζεστούς, αρκεί να ξέρεις να τους προσεγγίσεις. Είναι άνθρωποι που αγαπούν τον τόπο τους, είναι δεμένοι με αυτόν, ακόμα και αν είναι στην άλλη άκρη του κόσμου. Δυστυχώς η Πελοπόννησος σε πολλά θέματα έχει αδικηθεί, δεν έχει το ίδιο μέγεθος δημοσίων έργων σε σχέση με άλλα μέρη της Ελλάδος, δεν έχει την ίδια διαφήμιση σε σχέση με άλλα μέρη της Ελλάδος και είναι σε αρκετά θέματα αρκετά παραμελημένη από κυβερνήσεις, τοπικούς άρχοντες και αρμόδιους φορείς. Όμως η Πελοπόννησος συνεχίζει να ζει και να εξελίσσεται, να ανεβάζει επίπεδα σε όλους τους τομείς, αναβαθμίζεται αργά αλλά σταθερά, χωρίς όμως να χάσει τον χαρακτήρα της. Όποιος δεν έχει επισκεφθεί την Πελοπόννησο δεν μπορεί να κατανοήσει την ενέργεια του τόπου και τις δονήσεις του. Δεν μπορεί να εκφέρει παρά μια μη στηριζόμενη άποψη. Αλλά και όποιος την έχει επισκεφθεί, θα πρέπει να είναι σίγουρος πως την έχει κατανοήσει πλήρως, καθώς η Πελοπόννησος δεν είναι απλά χώμα και βουνά, είναι η ψυχή και η καρδιά της ίδιας της Ελλάδος, είναι ένας ζωντανός οργανισμός με ψυχή νου και σώμα. 

η Πελοπόννησος από ψηλά

Αυτή είναι η Πελοπόννησος, αλλά όχι ολόκληρη, καθώς είναι ένας τόπος που όσα και να γράψεις, ποτέ δεν είναι αρκετά. Όσο και να ψάξεις, ποτέ δεν μπορείς να τα βρεις όλα. Όσα και να πεις, πάντα θα υπάρχει και κάτι ακόμα που θα έχει μείνει ανείπωτο, γιατί η Πελοπόννησος όπως είπαμε, είναι το πιο όμορφο αστέρι στον καταγάλανο ουρανό της Ελλάδος.