ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΤΕΓΕΑ, ΤΗΝ ΚΕΡΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΠΕΤΡΟ ΑΡΚΑΔΙΑΣ

Κείμενο και έρευνα της Γιώτας Χριστοφόρου

Κατευθυνόμενοι νοτιοανατολικά της Τρίπολης, συναντάμε την αρχαία πόλη της Αρκαδίας, την Τεγέα. Η ονομασία της προέρχεται από τη λέξη Τέγος που σημαίνει στέγη και σαν στέγη σκεπάζει και αγκαλιάζει τα δεκάξι χωριά της: Αλέα, Βουνό, Γαρέα, Επισκοπή, Καμάριο, Κάνδαλος, Κερασιά, Λιθοβούνιο, Μαγούλα, Μανθυρέα, Μαυρίκιο, Ρίζες, Στάδιο, Στρίγκος, Τζίβας και Ψηλή Βρύση.

Ο εντυπωσιακός Βυζαντινός Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, βρίσκεται ανάμεσα στο χωριό Στάδιο και την Παλαιά Επισκοπή. Ο ναός είναι μια μικρογραφία του ναού της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης και εκτιμάται ότι κτίσθηκε τον 11ο αιώνα μ.Χ., ενώ η αναστήλωση του πραγματοποιήθηκε το 1889 από τον Ερνέστο Τσίλλερ. Ο Ναός ονομάζεται και Επισκοπή καθώς υπήρξε κατά τον Μεσαίωνα έδρα του Επισκόπου Τεγέας. Είναι τρισυπόστατος και τιμά την Παναγία, τον Άγιο Σπυρίδωνα καθώς και τη Ζωοδόχο Πηγή. Είναι χτισμένος στο κοίλο μέρος του αρχαίου θεάτρου το οποίο ανακαλύφθηκε από τους αρχαιολόγους και που το αξιολογούν χρονολογικά το έτος 175 μ.Χ. χτισμένο από τον Αντίοχο. Ωστόσο έρευνες έδειξαν ότι στη θέση του προϋπήρχε παλαιότερο θέατρο το οποίο τοποθετείται χρονολογικά τον 4ο π.Χ. Μέσα στο μοναδικό άλσος της Τεγέας, και άλλα σπουδαία μνημεία στέκουν ιδιαίτερα στο χώρο. Ανάμεσα τους η Παλαιοχριστιανική βασιλική του Θύρσου με το εντυπωσιακό ψηφιδωτό δάπεδο που απεικονίζει παραστάσεις των δώδεκα μηνών και των τεσσάρων ποταμών της Εδέμ και η Παλαιοχριστιανική βασιλική της Αγοράς. Στα σύγχρονα μνημεία του πανέμορφου άλσους συγκαταλέγεται το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη και δύο σειρές αγαλμάτων Τεγεατών ευεργετών. Βαδίζοντας προς το κέντρο του άλσους θα αντικρίσετε την οικοκυρική σχολή η οποία στεγάζει το λαογραφικό μουσείο, ενώ στο βάθος δεσπόζει ο μαρμάρινος Ολυμπιακός βωμός και μια επιγραφή χαραγμένη στο μεσαιωνικό τείχος που θυμίζει την ιστορική απόφαση του 1934 αφής και μεταφοράς της φλόγας κάθε φορά από την Ολυμπία στον τόπο τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων.

Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας

Στο χωριό Αλέα βρίσκεται το αρχαιολογικό μουσείο της Τεγέας, βραβευμένο από την κριτική επιτροπή του European Museum Forum και αποτελεί στολίδι για την Αρκαδία. Το αρχαιολογικό μουσείο της Τεγέας άνοιξε τις πόρτες του για το κοινό το 2014 και εντάσσεται στο επιχειρησιακό πρόγραμμα "Δυτική Ελλάδα - Ιόνιοι Νήσοι" της Ε.Σ.Π.Α. Ο επισκέπτης ενημερώνεται μέσα από σύγχρονες ψηφιακές εφαρμογές αρχαιολογικού και ιστορικού περιεχομένου και εισπράττει πληροφορίες που αφορούν την εξέλιξη μιας σημαντικής πόλης κράτους, της φημισμένης Τεγέας. Ο ναός της Αλέας Αθηνάς ήταν ένας από τους πιο μεγαλοπρεπής ναούς της αρχαιότητας μετά το ναό του Ολυμπίου Διός. Ο Παριανός γλύπτης Σκόπας φιλοτέχνησε τα σχέδια του, ο οποίος υπήρξε για την εποχή σημαντικός γλύπτης αφού είχε φιλοτεχνήσει τα γλυπτά για το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού, ενός από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Από τις ανασκαφές προκύπτει ότι χτίστηκε χρονολογικά τον 4ο αιώνα π.Χ., αν και έρευνες δείχνουν ότι προϋπήρχε ιερό από τα Μυκηναϊκά χρόνια. Το Ελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς στόλιζε το σηκό του ναού φτιαγμένο από ελεφαντόδοντο, το οποίο σύμφωνα με τον Παυσανία μεταφέρθηκε στη Ρώμη από τον Αύγουστο μετά τη νίκη του επί αυτοκράτορα Αντωνίου. Παραστάσεις με μυθολογικές θεότητες δέσποζαν στο ιερό, όπως το κυνήγι του Καλυδώνιου Κάπρου, το άγαλμα του Ασκληπιού και της Υγείας.

ναός Αλέας Αθηνάς

Ο Τεγεατικός σύλλογος δραστηριοποιείται και οργανώνει κάθε χρόνο την έκθεση τέχνης που λαμβάνει χώρα στο καταπράσινο άλσος της Τεγέας. Φέτος η 48η Παμπελοποννησιακή έκθεση και η 135η Εμποροπανήγυρη ξεκινούν στις 14 Αυγούστου την παραμονή της εορτής Της Παναγίας και διαρκούν έως και τις 21 Αυγούστου. Το πολυήμερο εμπορικό πανηγύρι της Τεγέας κάθε χρόνο προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες από όλη την Ελλάδα και περιλαμβάνει πλήθος πολιτιστικών και λαογραφικών εκδηλώσεων, με θρησκευτικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον.

πολιτιστικό κέντρο, Στάδιο Τεγέας

Επισκέψιμο στο χωριό Στάδιο της Τεγέας είναι και το πολιτιστικό κέντρο το οποίο ίδρυσε ο Μιχαήλ Ν. Στασινόπουλος - ΒΙΟΧΑΛΚΟ, το 1969. Στόχος του κέντρου είναι η ανάδειξη του αρχαιολογικού πλούτου της περιοχής και η επιμόρφωση των κατοίκων. Η είσοδος του χωριού Τζίβας πλαισιώνεται από ανεμόμυλους ενώ στη πλατεία του χωριού υπάρχει η εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου η οποία είχε υποστεί στο μεγαλύτερο μέρος της, την καταστροφική μανία του Ιμπραήμ.

οροπέδιο Μαντινείας

Πάνω ψηλά στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία που βρίσκεται στο χωριό Κάνδαλος ή Ζέλι αξίζει να θαυμάσετε τον Τεγεατικό κάμπο και λίγο πιο πέρα στις Ρίζες να αγναντέψετε το οροπέδιο της Μαντινείας, την εύφορη κοιλάδα της Τεγέας αλλά και το Παράλιο του Άστρους. Στη πλατεία του χωριού Στρίγκος, θαυμάστε το πέτρινο σχολείο που κτίσθηκε το 1875 και βρίσκεται κοντά στον αιωνόβιο πλάτανο. Το χωριό Τζίβας το πλαισιώνουν οι ανεμόμυλοι και λίγο πιο πέρα στην όμορφη Κερασίτσα γεννήθηκε ο ιατρός και αθλητής πανελλήνιου ρεκόρ άλματος εις μήκος, ο Γρηγόριος Λαμπράκης. Τις εικόνες του ναού της Ευαγγελίστριας του χωριού, φιλοτέχνησε ο Φώτης Κόντογλου. Αν θέλετε να θαυμάσετε τη θέα από ψηλά επισκεφτείτε το χωριό Ρίζες, όπου αφού περάσετε από γραφικά ξωκλήσια θα φτάσετε στην κορυφή στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία για να μαγευτείτε από την ομορφιά του εύφορου κάμπου της Τεγέας, το οροπέδιο της Μαντινείας και ανατολικά το παράλιο του Άστρους.

Κερασιά Αρκαδίας

Κερασιά, άλλωστε το λέει και το όνομα, ένα χωριό της Τεγέας γεμάτο κερασιές, ανήκει στο Δήμο Σκυρίτιδας και βρίσκεται πολύ κοντά στον οδικό άξονα Τρίπολης Σπάρτης. Όμως στην καταπράσινη Κερασιά με τα πολλά νερά που γάργαρα κυλούν από τις πηγές δε θα βρείτε μόνο κεράσια αλλά και τα πιο αρωματικά και νόστιμα μήλα «delicious - Πιλάφα» που λέγεται ότι η ποικιλία τους φυτεύτηκε στο χωριό το 1920 από τον Ηλία Πιλάφα, ο οποίος είχε φέρει σπόρους του δέντρου από την Αμερική. Ο παραδοσιακός οικισμός Βλαχοκερασιά είναι ένα αρκαδικό κεφαλοχώρι. Παλαιότερα θα το συνδέαμε με την Κερασιά, την Πέρα και τη Δώθε, δύο χωριά πλούσια σε αγαθά από την αφθονία των δέντρων τους. Η αλλαγή έγινε επί Τουρκοκρατίας όταν η Βλαχοκερασιά πέρασε στα χέρια του Τούρκου τοπάρχη της Τρίπολης ύστερα από δόλο εις βάρος του Έλληνα Δημογέροντα. Η εκκλησία του χωριού φαντάζει μεγαλοπρεπή στην κεντρική πλατεία. Έργα των ομογενών της Βλαχοκερασιάς αποτελούν η Κοίμηση της Θεοτόκου, το Δημοτικό σχολείο του χωριού, το Γυμνάσιο και το Ειρηνοδικείο που κάποτε λειτουργούσε. Η μεγάλη πινακίδα με τις ονομασίες των πόλεων όπου κατοικούν οι ομογενείς στο εξωτερικό, τους θυμίζει με την παρουσία της καθώς στέκεται μεγαλοπρεπή μπροστά από την εκκλησία του χωριού. Λάτρεις της φύσης θα είναι κρίμα να μην εκμεταλλευτούν αυτή τη σπάνια ομορφιά που προσφέρει η φύση, να μη ξεναγηθούν στο καταπράσινο από καστανιές, κερασιές, καρυδιές και πλατάνια Δάσος της Σκυρίτιδος. Από τις αρχές του 20ου αιώνα άνθρωποι από τις γύρω περιοχές και μαθητές του σχολείου άρχισαν να αναδασώνουν το δάσος το οποίο είχε υποστεί μεγάλες καταστροφές κατά την περίοδο της Ελληνικής επανάστασης. Το 1976 ο δασολόγος Αθανάσιος Στεφάνου με επιστημονικές μεθόδους και σωστή στρατηγική και πάντα με τη συνεργασία των κατοίκων της περιοχής, κατάφεραν να δημιουργήσουν έναν πρότυπο τεχνητό δρυμό με καστανιές και μαύρη πεύκη και πλούσιο οικοσύστημα. Η σημερινή έκταση του δρυμού φτάνει τα 50.000 στρέμματα.

δάσος της Σκυρίτιδος

Το μονοπάτι το οποίο διάνοιξε με πολύ δυσκολία ο καταγωγής Βλαχοκερασιάς Τάσος Μήτσιος, αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση αλλά και υπομονής θα έλεγα ενός ανθρώπου που ψηλάφισε τη γη σπιθαμή προς σπιθαμή, για να αναβιώσει μέσα από την προσωπική εργασία του τη μεγαλοπρέπεια της φύσης. Το μονοπάτι διανύει μια απόσταση 14 χλμ μέσα στο δάσος της Σκυρίτιδας, είναι μια ολοκαίνουργια διαδρομή που έχει ως σκοπό τη γνωριμία με ένα τμήμα του δάσους, το σημείο από όπου ξεκινά να κυλά τα νερά του ο Ευρώτας ποταμός και φυσικά τη μαγική θέα του τόπου. Το μονοπάτι έχει σηματοδότηση και ενδείκνυται η περιήγηση από κάποιο έμπειρο οδηγό, κυρίως από άνοιξη ως φθινόπωρο και όχι βροχερές μέρες. Το χωριό κατά την αρχαιότητα το κατοικούσαν οι Σκιρίτες που αν και ήταν υποτελείς στους Σπαρτιάτες διατηρούσαν αρκετές ελευθερίες τους. Χωριά πλούσια σε βλάστηση και μαγευτικά τοπία είναι το χωριό Καλτεζές και Κολλίνες. Ο δρόμος μετά το χωριό Κολλίνες οδηγεί στο μικρό χωριό Αγία Βαρβάρα και από εκεί στη Λακωνία.

Φαράγγι Λεπίδας

Ένα από τα πιο όμορφα βουνά του Νομού Αρκαδίας, ο Πάρνωνας ή Μαλεβός, απλώνεται και καταλαμβάνει με τον τεράστιο όγκο των 2 εκ. στρεμμάτων του, την ανατολική πλευρά της Αρκαδίας. Πηγές και ποτάμια, σπηλιές, καταρράκτες και φαράγγια, ατελείωτες βουνοκορφές και βαθιές χαράδρες αποτελούν το σκηνικό του όρους ενώ οι θαμνώνες του, είναι πάνω από 900 με 1000 είδη φυτών, με αρκετές θεραπευτικές ιδιότητες καταγεγραμμένα από τα Πανεπιστήμια της Πάτρας και της Κοπεγχάγης. Δικαιολογημένα χαρακτηρίζεται ως Οικολογικό Πάρκο και είναι προστατευόμενη ζώνη από το δίκτυο Natura 2000. Σημαντικοί βιολογικοί παράδεισοι αναγνωρίζονται τα φαράγγια του Πάρνωνα τα οποία ξεκινούν από ψηλά την κορυφή του Πάρνωνα τη Μεγάλη Τούρλα και είναι το Φαράγγι του Λούλουγκα, με τον επιβλητικό καταρράκτη ύψους 30 - 40 μέτρων, ο οποίος χυμώδης καθώς πέφτει σχηματίζει μια εντυπωσιακή λιμνούλα αλλά και μικρές σπηλιές. Επίσης σημαντικά είναι, το Φαράγγι της Μαζιάς, της Ζαρμπάνιτσας, των Σπηλακίων και της Λεπίδας, καθώς και το ελατόδασος της Σίταινας, το μοναδικό δάσος από δενδρόκεδρο που βρίσκεται στη Μονή Μαλεβής. Τη μεγάλη οικολογικής σημασίας πυραμίδα έρχεται να την εμπλουτίσει η εξαιρετικά πλούσια ορνιθοπανίδα η οποία συναντάται στον υγροβιότοπο του Μουστού, ένας ιδιαίτερης σημασίας υγροβιότοπος αφού τα μεταναστευτικά πουλιά συναντούν πρώτα στο ταξίδι τους τον υγροβιότοπο του Μουστού καθώς ταξιδεύουν από τις ανατολικές ακτές της Ελλάδας προς το Βορρά και ύστερα το Δέλτα του Σπερχειού. Η πρόσβαση στην προστατευόμενη ζώνη του Πάρνωνα και στον υγροβιότοπο του Μουστού είναι προσιτή και από το δρόμο της Εθνικής οδού Τρίπολης Σπάρτης και από το Άστρος Κυνουρίας. Ο επισκέπτης ωστόσο οφείλει να σεβαστεί το περιβάλλον και τους κανόνες ορθής συμπεριφοράς της φύσης. Με τον ίδιο τρόπο συμμορφώνονται σε αυτούς τους κανόνες οι κάτοικοι της προστατευόμενης ζώνης. Οι παραδοσιακοί οικισμοί που απαρτίζουν το όρος Πάρνωνα είναι ο Άγιος Πέτρος, η Καστάνιτσα, το Καστρί, ο Πραστός, τα Άνω Δολιανά, ο Χάραδρος, η Ορεινή Μελιγού και ο Άγιος Ιωάννης.

χωριό Άγιος Πέτρος

Το πανέμορφο χωριό Άγιος Πέτρος, είναι ένα χωριό της Βόρειας Κυνουρίας. Χτισμένο στους πρόποδες του Πάρνωνα, συνδυάζει απόλυτα την παραδοσιακή αρχιτεκτονική των σπιτιών του, τη φιλοξενία των κατοίκων του, το θρησκευτικό στοιχείο του τόπου και τη φυσιολατρία του τόπου. Από εδώ ξεκινάει το Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 για τους οπαδούς της πεζοπορίας. Στον Άγιο Πέτρο, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει την κεντρική πλατεία του χωριού, στην οποία δεσπόζει ο περίφημος ναός των Αγίων Αποστόλων, χτισμένος το 1900, το Δημοτικό σχολείο δωρεά του Ανδρέα Συγγρού, τη θολωτή κρήνη με την επιγραφή που αναγράφει την ημερομηνία 1769, τους περίφημους πύργους αρχοντικά, όπως του Παπανικολάου και του Κασουρή, αλλά και τον πύργο του Αγά Τρικαλίτη στον οποίο στεγάζεται το λαογραφικό Μουσείο. Σε πολύ μικρή απόσταση από τον Άγιο Πέτρο, μέσα στο κατάφυτο δάσος από κέδρους βρίσκεται η Θαυματουργή Μονή της Παναγίας Μαλεβής.

Μονή Παναγίας Μαλεβής

Η Μονή ιδρύθηκε αρχικά τον 8ο αιώνα στις Κανάλες, σε ένα σημείο ψηλότερα από το σημείο το οποίο βρίσκεται τώρα, αλλά λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών και για λόγους επιβίωσης των μοναχών, τον 11ο αιώνα χτίστηκε ο νέος ναός χαμηλότερα στο ίδιο όρος από τον Ιερομόναχο Ιωσήφ Καρατζά. Το σημείο που χτίστηκε η νέα μονή το υπέδειξε η ίδια η Παναγία στον Ιερομόναχο. Σε ένα μέρος γεμάτο βάτα άναβε με αξιοπερίεργο τρόπο το καντηλάκι της, υποδεικνύοντας στους πιστούς τη θαυματουργή εικόνα. Η Εικόνα της Παναγίας αναβλύζει το Θείο, ουράνιο Μύρο που όμοιό του δεν έχει υπάρξει επί της γης. Το ευωδιαστό Μύρο εμφανίστηκε στην εικόνα το 1964 και κατέκλισε με την μυρωδιά του που ήταν τόσο έντονη το μοναστήρι και τη γύρω περιοχή. Ήταν ένα θαύμα της Παναγίας διαφορετικό από όλα τα υπόλοιπα. Το στόμα Της ανοιγόκλεινε και το Μύρο έτρεχε σα βρύση που την ανοίγεις. Τα χρώματά του τέσσερα. Στην αρχή ήταν άσπρο σαν το γάλα, έπειτα ήταν το γαλάζιο του ουρανού, ύστερα έγινε σα διαμάντι και τελευταία διάφανο και δεν άλλαξε ποτέ από τότε. Πολλοί θέλησαν να δώσουν τη δική τους ερμηνεία, όμως όλοι στο τέλος ύμνησαν την Υπεραγία Θεοτόκο και πίστεψαν ακόμη περισσότερο στη ζωντανή θρησκεία, τον Χριστιανισμό. Το θαύμα Της εικόνας γρήγορα διαδόθηκε σε όλα τα μέρη της γης και πλήθος προσκυνητών έρχονται για να προσκυνήσουν και να ζητήσουν το Άγιο Μύρο της Παναγίας. Η Μονή εορτάζει κάθε χρόνο στις 23 Αυγούστου. Στη Μονή Μαλεβής υπάρχει παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Όσιο Νείλο τον Μυροβλήτη, ο οποίος γεννήθηκε στον Άγιο Πέτρο. Από νεαρή ηλικία έζησε στη Μονή Μαλεβής δίπλα στο θείο του, Ιερομόναχο Μακάριο. Διδάχθηκε τα Ιερά γράμματα αλλά ήταν τόσο ο ζήλος του για τη συνέχεια του Θείου Λόγου, που για αρκετό καιρό έζησε σε ασκηταριό. Σε νεαρή ηλικία έλαβε το χάρισμα της Ιεροσύνης αλλά ταυτόχρονα έμαθε και την τέχνη της εικονογραφίας. Συνέχισε τον πνευματικό του αγώνα ωσότου ειρηνικά αναπαύτηκε στις 12 Νοεμβρίου του 1651. Το χάρισμα της Μυροβλυσίας δόθηκε από τον Θεό στον Άγιο μετά την κοίμησή του. Η ανακομιδή των λειψάνων του γιορτάζεται στις 7 Μαΐου.

Ιερά Μονή Μαλεβής