ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ - Θ' ΜΕΡΟΣ

Κείμενο Χρήστος Α. Κουτσούγερας, σύνταξη και επεξεργασία Νίκος Αϊβαλής και Ελπίδα Ζωγραφίδου, αρχείο Αρκαδικού Βήματος - Εν Άστρον

Γιατί η μοίρα αυτού του τόπου είναι ότι, όσοι κυβερνάνε να στρώνονται στο φαγοπότι και να νοιάζονται μόνο για τον εαυτό τους, αλλά και για τα παιδιά τους, τα εγγόνια τους και τα δισέγγονα τους ακόμα, αγόρια και κορίτσια. Δε βλέπετε ότι από την κατοχή κι εδώ, εξήντα τόσα χρόνια, δυο οικογένειες κυβερνάνε συνέχεια, δυο σπίτια, δυο ονόματα. Πίσω από αυτούς βέβαια είναι αυτοί που τους στηρίζουν, οι οικονομικά ισχυροί, ο πλούτος, το κατεστημένο που λέμε. Ποιος θα ενδιαφερθεί για την Παιδεία, για τη μόρφωση του κοσμάκη που τον θέλουν στραβό κι αμόρφωτο;

Να φανταστείτε πως μόνο το 1925 εδέησε να κάμουν νόμο να πηγαίνουν τα κορίτσια σχολείο. Παλιότσιουπα τα λέγανε, πολίτες δευτέρας και τρίτης διαλογής που περιμένανε να μεγαλώσουν λίγο για να τα ξεφορτωθούνε στέλνοντας τα υπηρέτριες, δούλες στις αρχοντο-ψευτοκυρίες των πλουσίων στις μεγάλες πόλεις. Μέχρι την κατοχή το 1940 κανένα κορίτσι από το χωριό μας δεν είχε πάει στο Γυμνάσιο. Και να μην ξεχνάμε ότι οι υπηρέτριες δεν παίρνανε μισθό. Τους έταζαν τάχα μου ότι θα τις παντρέψουν. Οι γυναίκες δεν είχαν δικαίωμα ψήφου. Για πρώτη φορά ψήφισαν τον Απρίλη του 1944 όταν με το Ε.Α.Μ. (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) έγιναν εκλογές για την ανάδειξη αντιπροσώπων για τη Λαϊκή Εθνοσυνέλευση της κυβέρνησης του βουνού που συνήλθε στις Κορυσχάδες Ευρυτανίας. Και όμως αυτές ήσαν οι μανάδες μας που μας γέννησαν, οι αδερφάδες μας που για όλα, ακόμα και τις πιο βαριές δουλειές ήσαν ικανές, όχι όμως και για να μορφωθούνε. Και μετά σου λένε Παιδεία, μετά σου λένε μόρφωση. Που έπρεπε η Παιδεία και η Υγεία να είναι πρωταρχικό μέλημα της Πολιτείας. Αυτό όμως δεν συμβαίνει.

Μαρίκα Μπότση Τσαπαλίρα (1904 - 2006), από το 
Βελημάχι Γορτυνίας στην Αρκαδία, ήταν η πρώτη γυναίκα 
Δήμαρχος στην Ελλάδα, συγκεκριμένα στην Αμαλιάδα Ηλείας το 1944

Αλλά την ευθύνη για την καθυστέρηση που παρατηρείται στην πνευματική καλλιέργεια κι ανάπτυξη

του λαού μας, άλλος λίγο άλλος πολύ όλοι την έχουμε. Και οι κυβερνήσεις και οι έχοντες και κατέχοντες, το οικονομικό κατεστημένο που έχει βολευτεί αλλά και όλοι εμείς, ο λαός. Προ παντός εμείς. Εμείς δεν εκλέγουμε τις κυβερνήσεις; Βέβαια τη στιγμή που ο καθένας πάει να ασκήσει το δικαίωμα της ψήφου, δεν είναι ελεύθερος. Τον οδηγούν δεμένο πισθάγκωνα οι ανάγκες, η φτώχεια και τα προβλήματα της ζωής και με κλειστά μάτια ψηφίζει όχι για το καλό του τόπου, όχι τον καλύτερο, αλλά εκείνον που του τάζει ότι θα του λύσει το ατομικό του πρόβλημα που τον καίει και που νομίζει ότι αυτός μόνο μπορεί να του το κάνει το ρουσφέτι δηλαδή. Και η κακοδαιμονία συνεχίζεται. Όμως επειδή εμάς και μόνο εμάς, τον λαό πρέπει να ενδιαφέρει η Παιδεία και η προκοπή αυτού του τόπου, είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε την υπέρβαση και να αναζητήσουμε λύσεις με την αλλαγή της δικής μας νοοτροπίας έχοντας πάντα στο μυαλό μας τα λόγια του μεγάλου Καζαντζάκη κι ας φαίνονται εγωιστικά και να λέμε: "Εγώ, εγώ μόνος μου έχω χρέος να σώσω τούτη τη Γης. Αν δε σωθεί, εγώ θα φταίω".

μνημείο του Ολοκαυτώματος της Βλαχέρνας, από τα
Γερμανικά στρατεύματα 19 Ιουλίου 1944

Δεν γνωρίζουμε πότε άρχισε να λειτουργεί το Δημοτικό σχολείο στο Μπεζενίκο. Ξέρουμε ότι στο Λεβίδι άρχισε να λειτουργεί γύρω στο 1835. Στο Μπεζενίκο πήγε αργότερα, αλλά πότε δεν ξέρουμε. Παρατηρούμε όμως ότι μερικοί Μπεζενικιώτες είχαν μάθει λίγα γράμματα απ' αυτούς που είχαν γεννηθεί μετά το 1859, όπως ο Νικόλας Παπαναστασίου, ο αδερφός του Θανάσης Παπαναστασίου οι οποίοι ήσανε παιδιά παπά και ο Βασίλης Κουτσούγερας και οι τρεις ήσαν ψάλτες και τους θυμάμαι. Ο Φώτης Παπαγεωργίου παπαδοπαίδι που ήταν ο πρώτος δάσκαλος Μπεζενικιώτης, ο δάσκαλος ο μεγάλος, που πέθανε το 1936. Μετά από αυτούς τους ελάχιστους παρατηρούμε ότι όσο περνούν τα χρόνια τόσο περισσότεροι γίνονται οι "εγγράμματοι", όχι όμως πολλοί. Αυτοί πως μάθανε γράμματα; Με ποιον δάσκαλο; Σε ποιο σχολείο; Είναι βέβαιο ότι από το 1900 και μετά έχουμε πολλά στοιχεία επίσημα. Ο Θεόδωρος Οικονομόπουλος δάσκαλος από το Λεβίδι, υπηρέτησε στο Μπεζενίκο από 27 Δεκεμβρίου 1900 μέχρι 3 Ιανουαρίου 1903. Ο Φώτης Παπαγεωργίου που γεννήθηκε όπως αναφέρουμε το 1873 πρέπει να είχε γίνει δάσκαλος μετά είκοσι χρόνια και πρέπει να συνυπηρετούσε με τον Οικονομόπουλο. Πιο πίσω όμως από το 1895 τι έγινε;

το παλιό Γυμνάσιο του Λεβιδίου

Αναφέρεται από στόμα σε στόμα ότι ήταν τότε δάσκαλος κάποιος Νταλιβίγκας από το Λεβίδι. Ακόμα λένε για κάποιον Ρούνη που ήρθε από το Αγρίδι Γορτυνίας και με παράκληση του τότε παπα-Ρούνη Παπακωνσταντίνου έμεινε στο χωριό για να μαθαίνει τα παιδιά γράμματα. Του δώσανε μάλιστα και χωράφια. Τέλος αναφέρεται ως εγγράμματος που μάθαινε γράμματα στα παιδιά ο γερο-Ζουζούνης Δρακόπουλος. Πάντως ο πιο παλιός Μπεζενικιώτης και ο πρώτος που ήξερε γράμματα ήταν ο παπα-Γιώργης Μεγρέμης Παπαγεωργίου που γεννήθηκε τι 1827 και πέθανε το 1931 σε ηλικία 104 χρονών. Τον εθυμήθηκα στα βαθιά του γεράματα τυφλό. Αυτουνού παιδί ήταν ο μεγάλος δάσκαλος Φώτης Παπαγεωργίου. Ο Γιώργος Κοντοράβδης που γεννήθηκε στον Ορχομενό (Καλπάκι) το 1886  και υπηρέτησε μέχρι το 1937. Τον μετέθεσε η δικτατορία του Μεταξά λόγω των δημοκρατικών πεποιθήσεων του στο Δημοτικό σχολείο του χωριού Αγριακόνα, ένα χωριουδάκι της νότιας Αρκαδίας. Ο Φώτης Κουτσούγερας υπηρέτησε ως δάσκαλος στο χωριό αφ' ότου άρχισε να λειτουργεί το νέο σχολικό κτίριο το 1924 μέχρι που πήρε σύνταξη. Το 1930 όταν πήγαινα στη δευτέρα τάξη είχα δασκάλα τη Μαρία Καρακάση που έμεινε για λίγο στο σχολείο μας. Το 1936 ήρθε στο σχολείο ο δάσκαλος Γιώργης Καραχάλιος. Πάνω από 160 μαθητές είχε τότε το σχολείο, ενώ οι κάτοικοι της Βλαχέρνας ξεπερνούσαν τους 1000.

Βλαχέρνα

Όταν πήγα στο σχολείο το 1929 η πρώτη και η δευτέρα τάξη είμαστε στην ανατολική αίθουσα και ο δάσκαλος μας ήταν ο παπα-Κοντοράβδης. Στην άλλη αίθουσα ήταν η τρίτη και η τετάρτ τάξη που τις δίδασκε ο δάσκαλος Φώτης Παπαγεωργίου. Η πέμπτη και η έκτη εστεγαζόσαν στη σάλα του σπιτιού του Φώτη Κατσούλη. Εκαθόμαστε σε δυο σειρές θρανία φτιαγμένα από σανίδια για έξι ή και περισσότερα παιδιά. Τον χειμώνα έκανε κρύο πολύ και μια μικρή θερμάστρα δεν μπορούσε να ζεστάνει την απέραντη αίθουσα. Κάθε μέρα παίρναμε από το σπίτι ένα ξύλο από έλατο και το πηγαίναμε στο σχολείο για τη σόμπα. Τότε πηγαίναμε σχολείο πρωί και απόγευμα χτυπούσε η καμπάνα η μικρή και ξεκινάγαμε από τα σπίτια μας είτε έβρεχε είτε χιόνιζε, έχοντας κρεμασμένο στον ώμο το ταγάρι με τη φυλλάδα, το αναγνωστικό και την πλάκα με το κοντύλι. Το ταγάρι ήτανε μάλλινο, η πλάκα ήταν από πέτρα λεπτή μαύρη χαρακωτή με γραμμές και το κοντύλι πέτρινο που με την τριβή έγραφε άσπρες χαρακές ή γράμματα που τα σβήναμε πολύ εύκολα με το χέρι ή σπάνια με το σφουγγάρι αφού πρώτα φτύναμε λίγο πάνω στην πλάκα. Αυτά τα εφόδια ήσαν για τις δυο πρώτες τάξεις του Δημοτικού. Στην τρίτη και μετά είχαμε τετράδια γραφής αριθμητικής με γραμμές καρέ, κοντυλοφόρο με πένα και κούπα γυάλινη με μελάνι, στην πέμπτη και έκτη είχαμε και ιχνογραφία για σχέδια και ζωγραφική. Τα βιβλία και στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο τα αγοράζαμε μόνοι μας.

Βλαχέρνα

Στο Γυμνάσιο με το άνοιγμα του σχολικού έτους άρχιζε η αγοραπωλησία των βιβλίων. Τα παιδιά της προηγούμενης τάξης πουλούσαν τα μεταχειρισμένα βιβλία στα πιο μικρά παιδιά μισοτιμής. Καινούρια βιβλία δεν είχαμε τη δυνατότητα να αγοράσουμε. Από το χωριό μας μόνο ένα ή δυο παιδιά είχανε ομπρέλα όταν έβρεχε. Και να σκεφτείς ότι τη Δευτέρα το πρωί έπρεπε να πάμε στο Λεβίδι έστω και με βροχή με τα πόδια. Στο Λεβίδι μέναμε σε νοικιασμένο δωμάτιο, δυο δυο ή και περισσότερα παιδιά αλλά υποφέραμε από το πολύ κρύο. Ευτυχώς που οι σπιτονοικοκυραίοι Λεβιδιώτες μας άφηναν να πηγαίνουμε και να ζεσταινόμαστε στο τζάκι τους. Στο σχολείο Δημοτικό και Γυμνάσιο έπρεπε υποχρεωτικά να είμαστε τα αγόρια κουρεμένα. Ένα μεγάλο πρόβλημα που υπήρχε εκείνα τα χρόνια ήτανε η έλλειψη φωτισμού για το διάβασμα. Στο Δημοτικό το βράδυ ήτανε δύσκολο να διαβάζεις με το φως της φωτιάς του τζακιού. Το λυχνάρι ή η λάμπα έκαιγε πετρέλαιο και ήταν ακριβό. Στο Γυμνάσιο αποφεύγαμε να ανάβουμε τη λάμπα πετρελαίου και διαβάζαμε μόνο με το φως της ημέρας. Έπρεπε κάθε Κυριακή να εκκλησιαζόμαστε και τη Δευτέρα να προσκομίζουμε βεβαίωση του παπά του χωριού μας ότι πήγαμε στην εκκλησία. Ήταν επίσης υποχρεωτικό να φοράνε τα αγόρια πηλήκιο με τον αριθμό μας, τα δε κορίτσια μαθητικές ποδιές μπλε. 

Τέλος

οι μπλε ποδιές των κοριτσιών και τα πηλήκια των αγοριών
στο σχολείο

Το κείμενο του Χρήστου Α. Κουτσούγερα από την Βλαχέρνα Αρκαδίας, προήλθε από ένα σύνολο 25 σελίδων από το αρχείο του Αρκαδικού Βήματος για λογαριασμό του Εν Άστρον - Πελοπόννησος. Η γραφή παρέμεινε αυτούσια ώστε να διατηρηθεί το ύφος του συγγραφέα όσο το δυνατόν περισσότερο.

Εδώ μπορείτε να δείτε το προηγούμενο μέρος: Αναδρομή στην Αρκαδία - Η' Μέρος

Εδώ μπορείτε να δείτε το πρώτο μέρος: Αναδρομή στην Αρκαδία - Α' Μέρος