ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΜΑΓΕΥΤΙΚΗ ΚΥΝΟΥΡΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ - Α' ΜΕΡΟΣ

Κείμενο και έρευνα της Γιώτας Χριστοφόρου

Εκεί, λίγο πριν από την αρχή της πεδιάδας της Θυρέας, βρίσκεται ένα χωριό που η ονομασία του περιέχει δύο συνθετικά. Τα Δολιανά χωρίζονται σε Άνω και Κάτω Δολιανά και εμείς την παρούσα στιγμή αναφερόμαστε στα Κάτω Δολιανά μιας και συνεχίζουμε τη διαδρομή μας, προς τη Νότια Κυνουρία. Ωστόσο θα αναφερθούμε στις ομορφιές και των δύο χωριών.
  

Άνω Δολιανά

Ζωγραφισμένο σαν πίνακας καλλιτέχνη, τα Άνω Δολιανά βρίσκονται σε υψόμετρο 1050 μ., προκαλώντας τον επισκέπτη, να ακολουθήσει τη μαγεία της φύσης, να αφεθεί στο χάδι του μελαγχολικού ανέμου της , να θαυμάσει και να εισπράξει όλα όσα μόνο εκείνη απλόχερα προσφέρει. Το χωριό αναβαθμίζεται συνεχώς προσφέροντας στον επισκέπτη, κατάλληλες τουριστικές υποδομές. Από εδώ περνάει το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4. Ξύλινες κατασκευές για τους περιπατητές έχουν κατασκευαστεί από το Δήμο τα τελευταία χρόνια. Το παλιό Δημοτικό σχολείο έχει ανακαινισθεί και λειτουργεί ως παραδοσιακός ξενώνας ενώ λίγο πιο ψηλά βρίσκεται το πρότυπο Δασικό χωριό. Το αρχαίο λατομείο, φημισμένο για τα μάρμαρα Δολιανών, γνωστά από την αρχαιότητα, βρίσκεται λίγο πιο έξω από το χωριό. Με μάρμαρα Δολιανών κατασκευάστηκε ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα, και ο ναός της Αλέας Αθηνάς στην Τεγέα. Τα Δολιανά τιμούν τη μάχη των Ελλήνων κατά των Τούρκων στον αγώνα για την απελευθέρωση του 1821 στην ονομαστή Μάχη των Δολιανών. Το Μάιο του 2015, εγκαινιάσθηκε το Ιστορικό και Εθνογραφικό Μουσείο των Δολιανών. Το Μουσείο στεγάζεται στην οικία Χριστοφίλη ή αλλιώς και «Το ταμπούρι του Νικηταρά», λόγω ότι και εδώ ταμπουρώθηκαν οι Έλληνες αγωνιστές για να προστατευτούν από τους εχθρούς. Είναι ανοικτό για το κοινό κάθε Σάββατο και Κυριακή και ο πρώτος όροφος αναφέρεται στην ιστορική μάχη και στον Άγιο Γεώργιο ενώ ο επάνω όροφος στα λαογραφικά ήθη και έθιμα του χωριού. Το χωριό Κάτω Δολιανά είναι χτισμένο πάνω από τον ποταμό Τάνο. Οι κάτοικοι του έχουν προστάτη τον Άγιο Γεώργιο και κάθε φορά που εκείνοι μετακινούνταν λόγω δύσκολων καιρικών φαινομένων από τα Κάτω Δολιανά στα Άνω Δολιανά και το αντίθετο ανάλογα με την εποχή η εικόνα του Άγιου ήταν πάντα μαζί τους. Βέβαια το φαινόμενο της μετακίνησης τα τελευταία χρόνια έχει σχεδόν σταματήσει και οι κάτοικοι μένουν σε ένα μέρος. Από τα Κάτω Δολιανά υπάρχει πρόσβαση και στους καταρράκτες της Λεπίδας.

παλιό Δημοτικό σχολείο, Κάτω Δολιανά

Οδεύοντας προς τη θάλασσα συναντάμε ένα Άστρο, που κάθεται πάνω στο λόφο, αγναντεύοντας το γαλάζιο χρώμα της θάλασσας και την απέραντη πράσινη πεδιάδα. Το Άστρος Κυνουρίας βρίσκεται νοτιοανατολικά της Αρκαδίας, μέσα σε μια κατάφυτη εύφορη πεδιάδα. Το κάστρο του λόφου ονομάστηκε Castello Della Estella και κτίστηκε το 1256 μ.Χ., από τον Γουλιέλμο Βιλλεαρδουίνο. Καθώς βρισκόταν σε στρατηγικής σημασίας θέση απώθησε πολλούς εχθρούς και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821 και την καταστροφική επέλαση του Ιμπραήμ.

κάστρο Παράλιου Άστρους

Στο Άστρος πραγματοποιήθηκε το 1823 η Β' Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων. Το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης, ιδρύθηκε το 1895 και στεγάζεται στο κτίριο της σχολής Καρυτσιώτη, ενώ η αρχιτεκτονική του το καθιστά κτίριο παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Στους χώρους του μουσείου τα εκθέματα προέρχονται κυρίως από την έπαυλη του Ηρώδη του Αττικού, από ευρήματα από αρχαιολογικούς χώρους της γύρω περιοχής καθώς και πολύτιμα κειμήλια από τη Μονή Λουκούς. Βορειοανατολικά στη θέση Κότρωνα υπάρχει υπαίθριο θέατρο πολύ καλής ακουστικής. Εκεί βρίσκεται ένας παλιός τετράγωνος πύργος ύψους 7 μέτρων στον οποίο από το 1893 λειτουργούσε ο φάρος. Τα τελευταία χρόνια ο φάρος μεταφέρθηκε πάνω στο λόφο του βιότοπου του Παράλιου Άστρους. Κοντά του διακρίνεται η εκκλησία του Προφήτη Ηλία και γύρω του πολλά πεύκα. Εδώ το 1821 αποβιβάστηκε ο Δημήτριος Υψηλάντης. Κάτω από το φάρο βρίσκεται η σπηλιά της Μπουμπουλίνας μέσα στην οποία υπάρχει σήραγγα που γινόταν η μεταφορά σε πολεμοφόδια και τρόφιμα για τους πολεμιστές πάνω στο κάστρο. Η πρωτοβουλία μαθητών και καθηγητών Ε.Π.Α.Λ. οδήγησε στη δημιουργία του Λαογραφικού Μουσείου Άστρους. Αντικείμενα που με την παρουσία τους μεταφέρουν τον επισκέπτη στην εικόνα της απλής καθημερινής ζωής των ντόπιων, του επαγγέλματος και της καθημερινής δραστηριότητας τους. Το επάγγελμα του τσαγκάρη, του αμπελουργού, του γανωματή, των κεντημένων υφαντών στον αργαλειό και πολλά άλλα που αξίζει να προβληθούν και να τα γνωρίσει ο επισκέπτης. Εδώ θα δείτε και το φωτογραφικό κουτί με το ξύλινο τρίποδο που κάποτε στεκόταν αγέρωχο στο καφενείο του χωριού και περίμενε το φωτογράφο του τόπου.

Λαογραφικό Μουσείο Άστρους

Πολύ κοντά στο Άστρος Κυνουρίας, στο όμορφο Κορακοβούνι σας προτείνω να επισκεφτείτε το Μουσείο Ελιάς που ιδρύθηκε τα τελευταία χρόνια. Πρόκειται για ιδιωτική πρωτοβουλία του κ. Ε. Πετρόπουλου. Στην έκθεση θα δείτε τα μηχανήματα που χρησιμοποιούσαν κάποτε οι εργάτες για την παραγωγή του λαδιού, τα κοφίνια και τα εργαλεία τους και γενικότερα τις παλαιότερες μεθόδους παραγωγής ελαιόλαδου. Συμπληρώνοντας την όμορφη εικόνα του τόπου, θα αναφερθούμε στις καθαρές παραλίες άλλες πολυσύχναστες κι άλλες πιο ερημικές, με βότσαλα και άμμο , όπως το Ξηροπήγαδο, το Χερονήσι, ο Ατσίγγανος, ο Ανάβαλος και το Κρυονέρι, αλλά και στα υπέροχα τοπικά προϊόντα όπως γλυκό κεράσι, ελιές, παξιμάδι, χειροποίητα ζυμαρικά, κάπαρη, ρίγανη και κάστανα.

Μουσείο Ελιάς, Κορακοβούνι

Ταξιδεύοντας κατά μήκος των δαντελωτών ακτών της Βόρειας Κυνουρίας η απόλυτη ομορφιά της φύσης κατακλύζει τον επισκέπτη. Ο δρόμος χωρίζει γοητευτικά τα βουνά από τη θάλασσα. Το χωριό που συναντάμε λέγεται Αρκαδικό Χωριό και αποτελεί δημιουργία κατοικιών του απόδημου Ελληνισμού. Ο στόχος υλοποίησης αυτών των κατοικιών αναδεικνύει την πολιτιστική ταυτότητα του Ελλαδικού χώρου στους νέους που ζουν και μεγαλώνουν στο Εξωτερικό και την επανασύνδεση των Ομογενών Αρκάδων με τον τόπο καταγωγής τους. Η μικρή χερσόνησος που φιλοξενεί το χωριό είναι στη θέση Μικρή Ρεποντίνα και βρίσκεται μετά τον Άγιο Ανδρέα (αναφερθήκαμε στο προηγούμενο κείμενο). Τα σπίτια του χωριού είναι πανέμορφα, η θέα μαγευτική με την οροσειρά του Πάρνωνα στα δυτικά, η θάλασσα προκλητική να κρύβει θησαυρούς για τους λάτρεις του βυθού. Η μαγεία ενός σπηλαίου αναδύεται σε βάθος 20 μ. δυτικά, 18 μ. μήκος και πλάτος 60 μ. αφήνοντας έκπληκτο όποιον το αντικρίζει. Μικροί και μεγάλοι σταλακτίτες φιλοξενούνται στο σπήλαιο εδώ και χιλιάδες χρόνια πριν και το πιο εκπληκτικό είναι η απεριόριστη ορατότητά του. Το βαθύτερο σημείο του φτάνει τα 60 μ. και το ρηχότερο τα 20 μ.

Πάρνωνας

Κατά μήκος των ακτών του Αργολικού κόλπου ξεπροβάλει η κωμόπολη Κρυονέρι, που δικαίως έχει αυτή την ονομασία. Τα νερά της Στεριάς έδωσαν το όνομά τους στον μικρό αυτό οικισμό, ο οποίος διαθέτει μια πανέμορφη παραλία ιδανική για μπάνιο και ξεκούραση. Πρόκειται για οργανωμένη παραλία με λουόμενους κάθε ηλικίας να την κατακλύζει. Μία από τις πηγές της στεριάς υδροδοτεί και την αντικριστή γειτονιά των Σπετσών. Για τη διαμονή σας διαθέτει ενοικιαζόμενα δωμάτια και χώρους εστίασης. Για τους extreme περιηγητές το υποθαλάσσιο σπήλαιο αναζητά πιστούς υποστηρικτές.

Αρκαδικό Χωριό

«Τον Τσάκωνα μαθέ μηδέ τρικυμία τον ορίζει μηδέ Τούρκου το σπαθί» Ναύαρχος Μιαούλης

Και το ταξίδι στο Δήμο της Νότιας Κυνουρίας ξεκινά από τον Τυρό. Ιστορικά στοιχεία σπουδαίων περιηγητών, αναφέρουν τον Τυρό ως εμπορικό λιμάνι με ιδιαίτερη ναυτική παράδοση 2500 ετών. Ο Τυρός κατοικείται από τα προϊστορικά χρόνια. Σημαντικές μαρτυρίες μας οδηγούν στην λατρευτική θεότητα του Απόλλωνα Τυρίτου. Η αρχαία κώμη βρισκόταν στα ερείπια του κάστρου της Λυγαριάς ενώ τα ίχνη καραβοδεσίας μαρτυρούν την ύπαρξη του αρχαίου λιμένα. Ορισμένα αξιόλογα ευρήματα μαρτυρούν την ύπαρξη του ιερού του Απόλλωνα ενός από τα πιο σημαντικά ιερά της αρχαιότητας. Στη θέση του είναι χτισμένο το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Η περιοχή συνδέεται αδιάρρηκτα με το οροπέδιο της Παλαιόχωρας και το κάστρο του Οριώντα που ήταν σημαντικό για τη φύλαξη οδών που οδηγούσαν στις Αργολικές και Τεγεατικές πεδιάδες. Επίσης σύνδεε τον οικισμό με το αρχαίο μονοπάτι Πρέγασος που οδηγούσε στο οροπέδιο. Ο Τυρός ήταν οικισμός τον οποίο διεκδικούσαν και οι Αργείοι και οι Σπαρτιάτες. Ωστόσο η Νότια Κυνουρία βρισκόταν υπό την επιρροή των Λακεδαιμονίων παρά την προσπάθεια των Αργείων για να την κατακτήσουν. Οι σημαντικότεροι αρχαίοι οικισμοί στην Νότια Κυνουρία ήταν οι Πρασιές, ο Τυρός, η Πολίχνη, η Γλυπία και το Μάριο.

 

Τυρός, Κυνουρία

Η ταύτιση της πόλης του Τυρού της Λακωνικής και του Τυρού της αρχαίας Φοινίκης στο σημερινό Λίβανο προέρχεται από τα προϊόντα ανταλλαγής πρώτης ύλης μεταξύ των δύο πόλεων. Οι Φοίνικες που ασχολούνταν με το εμπόριο έχτισαν στον Τυρό εμπορικό λιμάνι για να μπορούν να μεταφέρουν από τα τεράστια έκτασης εδάφη βελανιδιάς την ξυλεία με αντάλλαγμα την πολύτιμη πορφύρα (χρωστική ουσία η οποία σε συνδυασμό με ένα συγκεκριμένο όστρακο απέδιδε το πορφυρό κόκκινο χρώμα της εξουσίας). Η ναυτική παράδοση όμως συνεχίστηκε και κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, με τη μεταφορά προϊόντων από τον Τυρό σε πολλά άλλα μακρινά μέρη όπως τη Μεσόγειο και τη Μαύρη θάλασσα. Τα νεώτερα χρόνια το εμπόριο της αλιείας και του τεχνίτη έδωσαν ξακουστό όνομα στον Τυρό. Τα νεώτερα χρόνια όλο και περισσότεροι κάτοικοι συνεχίζουν την ναυτική παράδοση του τόπου. Ο συνδυασμός του βουνού και της θάλασσας, οι πεντακάθαρες ακτές, και οι αναβαθμισμένες τουριστικές υποδομές είναι σε θέση να ικανοποιήσουν και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη.

παραλία Λυγαριάς

Οι παραλίες του καθεμιά και ξεχωριστή. Η βραβευμένη παραλία της Λυγαριάς έχει φυσικό σύνορο με την παραλία του Τυρού τους ανεμόμυλους. Η παραλία Τυρού εκτείνεται σε μήκος 2 χλμ και αποτελεί τουριστικό θέρετρο. Πολύ κοντά βρίσκεται η παραλία Τηγάνι που φιλοξενεί και την σπηλιά των «ερωτευμένων», την οποία μπορεί κάποιος να επισκεφτεί με βάρκα. Στο Ζαρίτσι μεγάλο πανηγύρι διοργανώνεται κάθε χρόνο στις 9 Μαΐου για τον προστάτη του οικισμού τον Άγιο Χριστόφορο. Εδώ θα βρείτε και οργανωμένο κάμπινγκ καθώς και ταβερνάκια με εκλεκτούς μεζέδες. Πιο κάτω η παραλία του Τσέρφου με τα πεντακάθαρα νερά. Στο Ελληνικό Τυρού Τσέρφο σώζονται ερείπια αρχαίου οχυρού το οποίο χρησιμοποιούσαν οι Σπαρτιάτες ως φυσικό σύνορο με τους Αργείους.

σπηλιά των Ερωτευμένων

Τα Σαπουνακέΐκα είναι οικισμός του Τυρού χτισμένος αμφιθεατρικά στη πλαγιά του λόφου. Οι ντόπιοι μιλούν για τη σπηλιά του Μεγαλόσωμου Τσάκωνα, ότι βρίσκεται στη περιοχή «Φούρνος» στη θέση Πρέγασος. Κοντά στον Τυρό βρίσκεται και το Μετόχι της Μονής Αγίου Νικολάου Καρυάς ο οποίος είναι αφιερωμένος στο ναό του Αγίου Γεωργίου. Ο Τυρός αποτελούσε για τη Μονή Καρυάς τον κοντινότερο ακμαίο οικισμό ο οποίος βρισκόταν απέναντι από την Παλαιόχωρα. Ο Ναός του Αγίου Νικολάου Καρυάς ιδρύθηκε το 1622 και βρίσκεται κοντά στη Μονή Ορθοκωστάς στο δρόμο προς τον Πραστό. Χτισμένη σε υψόμετρο 870μ. στέκεται επιβλητική ανάμεσα σε δύο υψώματα , το μεσαιωνικό κάστρο του Ωριόντα και της Παλαιόχωρας. Ιδανική εποχή για να επισκεφτείτε τον Τυρό είναι εκτός από το καλοκαίρι και η άνοιξη. Εκεί που ο συνδυασμός της μυροβόλου άνοιξης με την κατανυκτική ατμόσφαιρα της Μεγάλης εβδομάδας ισορροπεί την μοναδικότητα της φύσης. Εδώ το Πάσχα ακολουθεί τους κατανυκτικούς ρυθμούς που ορίζει η θρησκεία μας αλλά και τα ήθη και έθιμα του τόπου. Την ημέρα Της Μεγάλης Παρασκευής τα ψαροκάικα και τα σκάφη των επισκεπτών συνοδεύουν τον Επιτάφιο με ευλάβεια. Το Μεγάλο Σάββατο τα κεριά φωτίζουν και καίνε ευλαβικά γύρω από τη θάλασσα για τις ψυχούλες όλων όσων έφυγαν από τη ζωή, ενώ το βράδυ τα πυροτεχνήματα βομβαρδίζουν τον ουρανό.

Μονή Αγίου Νικολάου Καρυάς

Αφήστε τη ματιά να σας ταξιδέψει μέχρι τα χωριά Μέλανα και Πραματευτής. Το χωριό Πέρα Μέλανα κτισμένο αμφιθεατρικά στην πλαγιά του Πάρνωνα διατηρεί σε μεγάλο βαθμό την τσακώνικη παράδοση. Τα σπίτια είναι κτισμένα με την τοπική αρχιτεκτονική και οι κάτοικοι μιλούν την τσακώνικη διάλεκτο. Στο χωριό μπορείτε να επισκεφτείτε το λαογραφικό μουσείο και να δοκιμάσετε τις τοπικές σπεσιαλιτέ όπως παστές σαρδέλες, δίπλες και μέλι , καθώς και να αγοράσετε τα περίφημα τσακώνικα υφαντά ταγάρια. Τον Αύγουστο θα έχετε την τιμή να παρευρεθείτε στο μεγάλο πανηγύρι του χωριού για Την Παναγία στις 15 Αυγούστου καθώς και στη γιορτή μελιού που γίνεται πάλι τέτοια εποχή. Η παραλία Κίσσακας με τα θεόρατα κυπαρίσσια συμπληρώνουν το όμορφο τοπίο. Πολύ κοντά στα Πέρα Μέλανα, πάνω στο λόφο στέκεται αγέρωχο το μικρό ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία και δίπλα του σώζονται ερείπια του αρχαίου ιερού του Απόλλωνα Τυρίτα. Αξίζει να σημειώσουμε τη σημαντική δράση του συλλόγου, ο οποίος με πλήθος δραστηριότητες αναδεικνύει τον πλούτο της πολιτιστικής και λαογραφικής παράδοσης του τόπου. Η παραλία Λιβάδι απλώνεται λίγο πιο κάτω από τον μικρό οικισμό.

παραλία Κίσσακας

Το δημοτικό διαμέρισμα της Πραγματευτής κατοικήθηκε πριν από 350 έτη και βρίσκεται βορειοανατολικά του Λεωνιδίου. Αποτελείται από δύο ψαράδικους οικισμούς , το Λειβάδι και τη Σαμπατική που μπορεί να σημαίνει «Σαν πας εκεί» ή να έχει πάρει το όνομα της από το ακρωτήριο Σαβατικό. Κατάλευκα νησιώτικου χαρακτήρα σπιτάκια συνθέτουν το τυπικό Τσακωνοχώρι καθώς επίσης και η εκκλησία του χωριού που είναι αφιερωμένη στους Ταξιάρχες.

Δείτε το 2ο μέρος: Ένα ταξίδι στην μαγευτική Κυνουρία και τα ιστορικά χωριά της - Β' Μέρος