ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΜΑΓΕΥΤΙΚΗ ΚΥΝΟΥΡΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ - Β' ΜΕΡΟΣ

Κείμενο και έρευνα της Γιώτας Χριστοφόρου

Λεωνίδιο, «σίγουρος τόπος» ονομάστηκε από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, επειδή υπήρξε ο τόπος που δεν έπεσε ποτέ στα χέρια των Τούρκων. Ο λόγος για την πρωτεύουσα της Τσακωνιάς το Λεωνίδιο, μια από τις πιο παλιές ναυτικές πολιτείες. Το όνομα του έχει καταγωγή από τον άγιο Λεωνίδη ή αλλιώς Άγιο Λίδη στα Τσακώνικα. Λέγεται ότι πνίγηκε από τους Ρωμαίους και το σώμα του βγήκε στις Πρασιές μαζί με άλλες επτά γυναίκες συμμάρτυρές του.

Δείτε το 1ο μέρος: Ένα ταξίδι στην μαγευτική Κυνουρία και τα ιστορικά χωριά της - Α' Μέρος

Η εκκλησία του Αγίου Λεωνίδη είναι κτισμένη από το 1293 στην Πλάκα Λεωνιδίου, πάνω στον τάφο της Σεμέλης. Η Μνήμη του τιμάται κάθε 15 Απριλίου με μεγαλοπρεπή τελετή. Υπάρχει και η εκδοχή του Παυσανία, σύμφωνα με την οποία λόγω της λατρείας των κατοίκων στο Θεό Διόνυσο ονομαζόταν Διονύσου Κήπος. Οι Τσάκωνες αναφέρονται πρώτη φορά από τον Κωνσταντίνο Πορφυρογένη σαν καστροφύλακες, μια τάξη σκληροτράχηλων ακριτών που στέλνονταν στα απομακρυσμένα μέρη της αυτοκρατορίας του Βυζαντίου. Στις 16 Μαρτίου στη θέση Μαραθιάς του Λεωνιδίου οι Τσάκωνες ηρωικά ύψωσαν την ελληνική σημαία με σύμβολό της το Σταυρό στη μέση, το φίδι και την κουκουβάγια από πάνω να τρώει το κεφάλι του φιδιού δηλαδή των Οθωμανών Τούρκων. "Περδικοπούλες του Μοριά εκεί ψηλά που πάτε Δώστε χαμπέρια στο Μοριά σ'όλα τα Βιλαέτια Βγήκαν τα Τσακωνόπουλα του Καπετάν Γιωργάκη", στίχοι από τραγούδια που δείχνουν τον ηρωισμό και τη θυσία των Τσακώνων.

φαράγγι Δαφνώνα

Το Λεωνίδιο είναι κτισμένο στην κοιλάδα του Δαφνώνα, ο οποίος και το χωρίζει στα δύο. Το φαράγγι του Δαφνώνα θεωρείται περιοχή προστατευόμενη και ενταγμένη στο Δίκτυο Natura 2000 καθώς είναι πλούσια περιοχή σε πανίδα και χλωρίδα. Η τοπική αρχιτεκτονική στα σπίτια του Λεωνιδίου κηρύττει τον οικισμό διατηρητέο μνημείο. Τα 120 αρχοντικά του είναι κτισμένα πριν το 1800 και τα χαρακτηριστικά στοιχεία τους είναι οι βοτσαλωτές αυλόπορτες, οι πέτρινες στέρνες και τα σκαλοπάτια ακόμη και στο εσωτερικό των σπιτιών, τα όμορφα χαγιάτια, τα σκαλιστά και ζωγραφισμένα ταβάνια. Στολίδια στην καρδιά του Λεωνιδίου και άκρως διατηρητέα κτίρια τα πυργόσπιτα, όπως ο πύργος του Τσικαλιώτη (1808), το αρχοντικό του Πολύτιμου (1816) και του Κατσιγιάννη (1807), με χαρακτηριστικά τα τοξωτά ανοίγματα στους τοίχους και τις πολεμίστρες. Στα πλακόστρωτα σοκάκια του θα συναντήσετε αρκετές εκκλησίες και παραδοσιακά μαγαζιά, όπως ραφείο, φαρμακείο και φούρνο, τα οποία είναι από τα παλαιότερα στην Ελλάδα, με έτος ίδρυσης το 1864. Εργαστήρια ταπητουργίας με χειροποίητα κιλίμια, υφαντά και ταγάρια φτιαγμένα από ανθρώπους που αγαπούν να ζωντανεύουν την ξεχασμένη τέχνη του αργαλειού καθώς και καταστήματα με παραδοσιακά τοπικά προϊόντα. Μη ξεχάσετε να περάσετε και από το μαγαζί του οργανοπαίχτη Μανώλη Γεωργοστάθη, που κατασκευάζει όργανα πλέον στον δικό του τόπο.

πύργος Τσικαλιώτη

Πάνω σε θεόρατους κόκκινους βράχους είναι γαντζωμένα με ευλάβεια δύο από το πιο σημαντικά Μοναστήρια, το ένα του Αγίου Νικολάου Σίντζα και το άλλο της Παναγίας του Έλωνα, τα οποία αποκαλύπτουν το θρησκευτικό στοιχείο του τόπου. Ακολουθείτε μια μικρή παράκαμψη προς το δρόμο που οδηγεί στον Κοσμά και φτάνετε στο Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου Σίντζα. Στη Μονή φυλάσσεται κομμάτι από σπονδυλική στήλη που ανήκει σε φίδι, που λέγεται ότι βρισκόταν στη Μονή και τρομοκρατούσε τους πιστούς προσκυνητές. Όμως χάρη στους Σπετσιώτες και τους Υδραίους ναυτικούς που σκότωσαν το φίδι, οι Χριστιανοί γλίτωσαν από αυτό. Η Μονή χρονολογείται από το 1650 και είναι κτισμένη στην κοιλότητα ενός κόκκινου βράχου. Στο βράχο αυτό πρέπει να υπήρχε σπηλιά και στην είσοδο της κάποια μεγάλη συκιά, εξού και η ονομασία της στα τσακώνικα που σημαίνει συντζά - συκιά. Πλησίον της Μονής βρίσκονται αρκετά ασκητήρια. Πολύ κοντά στη Μονή εντοπίζεται ένα αξιόλογο σπήλαιο, όπου σύμφωνα με τη μυθολογία εκεί μεγάλωσε ο Θεός Διόνυσος. Η πρόσβαση στο σπήλαιο γίνεται με ανεμόσκαλα. Παλαιότερη εκκλησία του Λεωνιδίου είναι η Αγία Κυριακή με την εικόνα του Τιμίου Προδρόμου στο τέμπλο του. Η Μητρόπολη του Λεωνιδίου είναι ο Ευαγγελισμός Της Θεοτόκου, όπου το ξυλόγλυπτο τέμπλο της το έχουν φέρει οι Πραστιώτες από τον τόπο τους το 1826 για να γλιτώσει την καταστροφική μανία του Ιμπραήμ. Άλλες εκκλησίες είναι η Αγία Αικατερίνη, η Παναγία Χατζαλιού και η εκκλησία των Ταξιαρχών.

Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Σίντζα

Στο Λεωνίδιο το Πάσχα γιορτάζεται με το δικό του μοναδικό τρόπο από μικρούς και μεγάλους, οι οποίοι εργάζονται μεθοδικά όλο το χρόνο για να προσφέρουν το μοναδικό θέαμα με τα 500 αερόστατα που εκτοξεύονται στον ουρανό το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου την ώρα που ο παπάς ψάλει το Χριστός Ανέστη. Ένα μοναδικό υπερθέαμα ζωντανεύει στον ουρανό φτιαγμένο πιο πολύ από τα παιδικά χεράκια, που όλο το χρόνο μαζεύουν χρήματα για το υλικά που θα χρειαστούν για την κατασκευή τους. Την άλλη μέρα μετά την ώρα της Αγάπης στήνεται μεγάλο γλέντι στο δημαρχείο με αρνιά σουβλιστά και παραδοσιακούς χορούς κι εκεί χειροκροτείται και η καλύτερη κατασκευή αλλά και το πόσο ψηλά έφτασε το αερόστατο το προηγούμενο βράδυ. Η επισκεψιμότητα του κόσμου αυτές τις μέρες στο Λεωνίδιο είναι άνευ προηγουμένου γι αυτό φροντίστε νωρίς για τη διαμονή σας. Νότια από το Λεωνίδιο αφού περάσουμε τις δαντελωτές ακτές της παραλίας της Πλάκας συναντάμε τα Πούλιθρα, ένα πετρόκτιστο παραθαλάσσιο χωριουδάκι κτισμένο στις πλαγιές του λόφου. Σε προσκαλεί να το γνωρίσεις διαβαίνοντας τα δρομάκια του και θαυμάζοντας τα ασβεστωμένα σπιτάκια του με τις μυροβόλες αυλές του. Στο εκκλησάκι του Άη Γιώργη που βρίσκεται στην άλλη άκρη του χωριού μεταβείτε με βαρκούλα και θαυμάστε την υπέροχη θέα. Η δεύτερη παραθαλάσσια ακτή της Κυνουρίας με εξαιρετική τουριστική υποδομή σας περιμένει στα Πούλιθρα. Οι Αρχαίες Πρασιές γνωστές κατά την αρχαιότητα ως η μια από τις επτά πόλεις οι οποίες συμμετείχαν στην Αμφικτιονία της Καλαβρίας, κατοικήθηκαν από τον 16ο αιώνα π.Χ. και λείψανα της πόλης βρίσκονται στο λόφο του Αγίου Αθανασίου κοντά στα Πούλιθρα ενώ έξω από αυτά βρίσκονται ερείπια από τείχη του αρχαίου πολιτισμού της Πολίχνης.

Πάσχα στο Λεωνίδιο

Ακολουθώντας μια πολύ δύσκολη οδική πορεία που όμως σε αποζημιώνει και πάλι η φύση με το μεγαλείο της, φτάνουμε στο τελευταίο κεφαλοχώρι της περιοχής τα Πελετά. Γνωστό χωριό για τα εκλεκτά αμπέλια και το κρασί τους που αξίζει να το απολαύσετε εκτιμώντας τη θέα από ψηλά. Η φύση που μεγαλουργεί σε προκαλεί να εξερευνήσεις και τον τέλειο ημικυκλικό κολπίσκο του Φωκιανού που απλώνεται στα πόδια των Πελετών. Θα μαγευτείτε από το λευκό χρώμα των βοτσάλων και το γαλαζοπράσινο της θάλασσας. Άλλα χωριά που θα συναντήσετε στο οροπέδιο των Πελετών είναι η Αμυγδαλιά, η Βλησιδιά και η Κουνουπιά. Κοντά στο χωριό Κουνουπιά βρίσκεται η Μονή της Παναγίας Κουνουπιάς. Η Μονή κτίστηκε τον 10ο αιώνα μ.Χ. πάνω στα θεμέλια αρχαίου ναού. Αξιόλογες εικόνες μεταξύ αυτών είναι και δύο ρώσικες οι οποίες βρίσκονται μέσα στη Μονή αριστερά και δεξιά της ωραίας πύλης. Μεγάλο πανηγύρι πραγματοποιείται κάθε 15 Αυγούστου. Ο οικισμός Μαρί με τη γραφικότητα του λέγεται πως κατοικείται από τον 3ο αιώνα π.Χ. Το χωριό διατηρεί το όνομα του από τον αρχαίο οικισμό που είναι κτισμένος στο λόφο Καστέλια. Η Βλησιδιά είναι χτισμένη μέσα σε ρεματιά και ενδείκνυται για να μεταβεί κάποιος μέσα από τη φύση στο γραφικό χωριό Κοσμάς. Η άλλη διαδρομή από το Λεωνίδιο στον Κοσμά κρύβει επίσης πολλές ομορφιές. Η Μονή Ελώνας που είναι κτισμένη και αφιερωμένη στην Παναγία βρίσκεται κυριολεκτικά πάνω στα βράχια προσελκύοντας συνεχώς ανθρώπους κάθε ηλικίας. Η εικόνα Της Υπεραγίας Θεοτόκου η οποία φυλάσσεται στο καθολικό της Μονής είναι ζωγραφισμένη από τον Ευαγγελιστή Λουκά ολόκληρη ασημωμένη. Το μοναστήρι κτίστηκε το 1300. Η Μονή γιορτάζει στις 15 και 23 Αυγούστου.

Ιερά Μονή Ελώνας

Πριν τον Κοσμά συναντάμε όμορφα χωριά βουτηγμένα στο πράσινο χρώμα με πανύψηλα έλατα. Η Παλαιόχωρα βρίσκεται πολύ κοντά στον Τυρό, σε απόσταση περίπου 9 χλμ στους πρόποδες του Πάρνωνα. Στο μέσο του οροπεδίου της Παλαιόχωρας βρίσκεται από την αρχαιότητα η σπηλαιοκαταβόθρα Δέρσιος. Στο ίδιο σημείο αρχαιολογικές έρευνες ανακάλυψαν θολωτούς Μυκηναϊκούς Τάφους. Ιδιαίτερα τιμάται το καλοκαίρι η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, η οποία αποτελεί ένα βυζαντινό μνημείο με μαρμάρινο παραδοσιακό καμπαναριό. Έξω από την Παλαιόχωρα βρίσκεται το μοναστήρι των Αγίων Ταξιαρχών Μουριάς, το οποίο έκαψε ο Ιμπραήμ το 1834. Στο εσωτερικό του σώζονται αξιόλογες εικόνες όπως η αγιογραφία της Σαμαρείτιδος και η εικόνα του Ταξιάρχη. Συνεχίζοντας, αυτή η διαδρομή μας οδηγεί στο χωριό με τη γραφική πλατεία και τις πετρόκτιστες κρήνες τον Άγιο Βασίλειο. Ο ρόλος αυτού του μικρού οικισμού κατά τη διάρκεια της Κατοχής και του εμφύλιου πολέμου ήταν σημαντικός. Ιστορικά η ευρύτερη περιοχή ανήκε στην αρχαία Γλυππία, λείψανα της οποίας ελάχιστα σώζονται τη σημερινή εποχή. Πάνω στα ερείπια του αρχαίου κάστρου της Γλυππίας δίπλα από τον πανύψηλο μεσαιωνικό πύργο είναι κτισμένη η Μονή Παλαιοπαναγίας Γλυππίας. Η Μονή εγκαταλείφτηκε το 1834. Η ερειπωμένη Μονή στέκεται όρθια κατά τη διάρκεια του χρόνου, αφήνοντας λιγοστά ερείπια αρχαίου κάστρου ολόγυρά της για να θυμίζουν πως εκεί κάποτε υπήρξε η αρχαία πόλη της Γλυππίας, όπως αναφέρει και ο ιστορικός Πολύβιος.

κάστρο της Γλυππίας

Αξίζει να αναφέρουμε ότι στον επαρχιακό δρόμο Λεωνιδίου - Κοσμά λειτουργεί από το 2014 ένας πολυχώρος πολιτισμού με το όνομα «Φάμπρικα Πολιτισμού». Το κέντρο λειτουργεί με σκοπό την προβολής της Αγροτικής Ιστορίας και των Δρόμων της Θάλασσας στην Ανατολική Πελοπόννησο. Επίσης, στο χώρο διεξάγονται διάφορες εκδηλώσεις όπως το Φεστιβάλ αναρρίχησης, το οποίο πραγματοποιείται για 3η συνεχή χρονιά υπό την αιγίδα της περιφέρειας Πελοποννήσου και του Δήμου Νότιας Κυνουρίας. Η αναρρίχηση πάνω στους επιβλητικούς κοκκινόβραχους, με πάνω από 1400 διαδρομές διαφορετικής δυσκολίας αλλά και η δυνατότητα διάνοιξης νέων διαδρομών, καθιστούν το Λεωνίδιο ως τον καλύτερο προορισμό αναρρίχησης. Φέτος το φεστιβάλ πραγματοποιήθηκε στις αρχές του Νοεμβρίου με μεγάλη επιτυχία.

Κοσμάς Αρκαδία

Κοσμάς Αρκαδίας, σαν σε όνειρο διαβαίνοντας μια μαγεμένη διαδρομή από θεόρατους βράχους, γεφυράκια και πλούσια βλάστηση που οφείλεται στην εύφορη κοιλάδα του Δαφνώνα οδηγούμαστε στο χωριό με τα 7 θεόρατα πλατάνια που σκεπάζουν την κεντρική πλατεία και που χρονολογούνται από το 1883. Ο λόγος για το χωριό Κοσμάς που έχει να πει πολλά με την μακραίωνη ιστορία του. Από αρχαιολογικά ευρήματα και πηγές αρχαίων ιστορικών αναφέρεται ως η αρχαία πόλη με το όνομα Σελινούς. Η αρχαιολογική σκαπάνη ανακάλυψε αγαλματίδια αρχαϊκής εποχής αφιερωμένα στο Απόλλωνα Μαλεάτη που φυλάσσονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών. Στο λόφο του Προφήτη Ηλία υπήρχε ναός αφιερωμένος στον ίδιο θεό.

Προφήτης Ηλίας, Κοσμάς

Γενναίοι πολεμιστές οι Κοσμίτες, έλαβαν μέρος στην Επανάσταση του 1821, δίνοντας ηρωική μάχη για την απελευθέρωση του έθνους πληρώνοντας το τίμημα με σκληρό τρόπο από τους Τούρκους. Ο Κοσμίτης Δημογέροντας Γιαννάκης Ασημάκης μαζί με άλλους προεστούς του Μοριά, θανατώθηκε στις φυλακές της Τρίπολης πριν την έναρξη της Επανάσταση του 1821. Σε νικηφόρα μάχη του 1943 που δόθηκε κατά των Ιταλών, έξω από το χωριό έλαβαν μέρος Κοσμίτες και άλλοι κάτοικοι γειτονικών χωριών με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο Ιταλός διοικητής Φεστούτσιο. Μετά από αυτή τη μάχη οι κατακτητές έκαψαν όλο το χωριό, αφήνοντας το στην άσχημη μοίρα της εγκατάλειψης και της λεηλασίας. Ιστορικά αναφέρεται ως πολύ παλιό το Μοναστήρι του Άη Γιώργη του Δρομέα που είναι λίγο πιο έξω από το χωριό, στο δρόμο προς το Παλαιοχώρι. Αναφέρεται ως Άγιος Κοσμάς και λέγεται ότι υπαγόταν στα χωριά Ολυμπία ή Ολυμποχώρια που τότε αυτά ήταν τα χωριά του Γλυπία ή Σελινούντα. Το έργο αναπτυξιακής υποδομής που αφορά την διάνοιξη του δρόμου Λεωνίδιο - Κοσμά - Σκάλα Λακωνίας, αποτέλεσε σημαντικό γεγονός για όλους τους Κοσμίτες. Ξεκίνησε το Μάρτιο του 1951 και τελείωσε μετά από 100 ημέρες, ακριβώς την ημέρα εορτής των πολιούχων του χωριού, Αγίους Αναργύρους. Γι' αυτό και ονομάζεται «Δρόμος των 100 ημερών». Στην πλατεία του χωριού εικάζεται πως κάποιος βοσκός βρήκε σε κοντινή πηγή ένα εικόνισμα των Αγίων Αναργύρων. Προς τιμήν αυτού του εικονίσματος χτίστηκε η εκκλησία το 1884. Το εικόνισμα των Αγίων είναι γεμάτο από χρυσαφικά και τάματα. Στον Κοσμά θα συναντήσετε ακόμα πολλά ξωκλήσια, όπως το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, του Αγίου Γεωργίου, της Αγίας Μαρίνας, του Αγίου Δημητρίου, του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου και του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου.

οι παραδοσιακές βρύσες "Λιοντάρια"

Στα 1150 μέτρα υψόμετρο, με απίστευτη θέα και τοπία ο Κοσμάς έχει πολλά να προσφέρει. Περιπλανηθείτε στα δρομάκια του, χαλαρώστε στις πέτρινες παραδοσιακές βρύσες, με την ονομασία Λιοντάρια, πίνοντας το δροσερό νεράκι τους και επειδή όπως είναι φυσικό θα σας ανοίξει η όρεξη επισκεφτείτε για φαγητό τις ταβέρνες της πλατείας. Ντόπιες παραδοσιακές λιχουδιές όπως τα ντόπια λουκάνικα και το παραδοσιακό γαλακτομπούρεκο θα σας εντυπωσιάσουν. Το χωριό διαθέτει Λαογραφικό Μουσείο το οποίο εκθέτει μνήμες από τα παραδοσιακά επαγγέλματα των ντόπιων, από την τέχνη των Γιωργατζάδων ή των Κτενάδων (οι κατασκευαστές κτενιών για αργαλειούς). Επίσης εκθέτονται έργα ξυλογλυπτικής, κεραμικής, υφαντικής και κεντητικής τέχνης, ιστορικά έγγραφα και αρχαιολογικά ευρήματα.

βιβλιοθήκη χωριού Κοσμά

Η Βιβλιοθήκη του Κοσμά είναι αρκετά πλούσια με 3500 τόμους βιβλία, περιοδικά και άλλες εκδόσεις. Εγκαινιάστηκε το 1954 και από το 1991 λειτουργεί και ως Πινακοθήκη, αφού στη συλλογή της εκθέτονται έργα Ελλήνων Ζωγράφων που μέσα από τη δουλειά τους παρουσιάζουν την ομορφιά της περιοχής. Η βιβλιοθήκη στεγάζεται στο σχολείο του χωριού.

βραδινός Κοσμάς

Περιηγηθείτε στο ελατόδασος που βρίσκεται η Περδικόβρυση στο δρόμο προς Πλατανάκι και Άγιο Βασίλειο. Πιείτε και δροσιστείτε από την πηγή της κι ύστερα περιπλανηθείτε στο άλλο ακόμα πιο όμορφο δάσος του Κοσμά, αυτό των καστανιών. Επισκεφτείτε και το Πλατανάκι και στην όμορφη πλατεία του αφεθείτε με το βλέμμα σας στη μαγεία που προσφέρει το οροπέδιο της Γλυππίας. Στη πλατεία του χωριού βρίσκεται και η προτομή του μεγάλου Μακεδονομάχου ήρωα Καπετάν Φούφα που πάλεψε το 1907 για την απελευθέρωση της Πτολεμαΐδας από τους Βούλγαρους. Την μνήμη του τιμούν με περηφάνια στην ιδιαίτερη πατρίδα του το Πλατανάκι. Το πραγματικό όνομα του ήρωα ήταν Ζαχαρίας Ανδρούτσος ή Παπαδάς.

καστανόδασος Κοσμά

Στην επόμενη διαδρομή μας, που θα έχει ως αφετηρία την Τρίπολη, θα περιπλανηθούμε στη Βόρεια πλευρά του νομού!
Θα σας περιμένω...